พลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้ (ฺbiobased biodegradable plastic) เป็นวัสดุเพื่อสิ่งแวดล้อมที่กำลังได้รับความสนใจจากกระแสความต้องการของโลกด้านการอนุรักษ์ ซึ่งพลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้ หรือพลาสติกชีวภาพนั้นส่งผลดีต่อสิ่งแวดล้อมตั้งแต่ด้านวัตถุดิบที่ผลิตจากพืชที่สามารถปลูกขึ้นทดแทนได้ กระบวนการผลิตที่ใช้พลังงานต่ำ จนถึงกระบวนการกำจัดที่สามารถย่อยสลายเป็นก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และน้ำ ได้ด้วยจุลินทรีย์ในธรรมชาติ ภายหลังจากการใช้งาน โดยพลาสติกชีวภาพนั้นจะมีคุณสมบัติในการใช้งานได้เทียบเท่าพลาสติกจากอุตสาหกรรมปิโตรเคมีแบบดั้งเดิมบางชนิดได้

เมื่อพิจารณาประเทศหรือกลุ่มประเทศธุรกิจหลักแล้ว จะเห็นได้ว่าการตื่นตัวด้านพลาสติกย่อยสลายได้ทางชีวภาพชีวภาพทั้งด้านนโยบาย การวิจัยและพัฒนา อุตสาหกรรม และการสร้างผลิตภัณฑ์เพื่อเร่งรัดให้เกิดการทดแทนพลาสติกทั่วไปนั้นเป็นไปอย่างรวดเร็ว และมีขั้นตอนที่เป็นชี้ทิศทางอย่างชัดเจน อาทิ ประเทศสหรัฐอเมริกาซึ่งเป็นหนึ่งในประเทศผู้นำด้านวิทยาการและเทคโนโลยีด้านต่างๆ ได้ก้าวเป็นผู้นำการผลิตพลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้ โดยเริ่มตั้งแต่การประสบความสำเร็จในการผลิตเม็ดพลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้ในระดับอุตสาหกรรม เช่น บริษัท CargillDow หรือ Natureworks ได้ใช้ข้าวโพดเป็นวัตถุดิบเพื่อผลิตกรดแลคติกและพอลีแลคติคแอซิด (Polylactic Acid หรือ PLA) ในขณะที่บริษัท Metabolix Inc. เป็นผู้นำด้านการผลิตพลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้ชนิดพอลีไฮดรอกซีอัลคาโนเอท (Polyhydroxyalkanoates หรือ  PHAs)

สำหรับการพัฒนาอุตสาหกรรมพลาสติกชีวภาพ ประเทศเยอรมนี ได้มุ่งเน้นที่การพัฒนาอุตสาหกรรมขนาดกลางและเล็กที่เติบโตอย่างรวดเร็วจากการพัฒนาเทคโนโลยีการผสมเม็ดพลาสติกชีวภาพกับสารเติมแต่งอื่นๆ เพื่อเพิ่มคุณสมบัติทั้งทางเคมีและทางกายภาพตามที่ต้องการ (compounding technology) รวมถึงมีการผลิตพลาสติกย่อยสลายได้จากวัตถุดิบปิโตรเลียม และองค์กรของรัฐทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับชาติได้ออกมาตรการด้านภาษีสำหรับพลาสติกที่ไม่ย่อยสลายเพื่อให้มีราคาที่สูงขึ้นอันจะเป็นการเอื้อให้พลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้มีโอกาสแข่งขันได้ในตลาด

ในประเทศญี่ปุ่นการพัฒนาผลิตภัณฑ์พลาสติกย่อยสลายได้เป็นไปอย่างรวดเร็ว เนื่องจากความตระหนักด้านสิ่งแวดล้อมและความพร้อมของเทคโนโลยีในการผลิต ทั้งนี้บริษัทส่วนใหญ่ได้มุ่งเน้นที่การพัฒนาคอมปาวด์จากพลาสติกชีวภาพชนิด PLA เป็นหลัก และมีบริษัทโตโยต้าที่ได้พัฒนาในส่วนของการผลิตพลาสติกชีวภาพชนิด PLA ในระดับต้นน้ำ และในส่วนของภาครัฐนั้นประเทศญี่ปุ่นได้ให้การสนับสนุนการพัฒนาอุตสาหกรรมพลาสติกชีวภาพโดยผ่าน 2 กระทรวง คือกระทรวงเศรษฐกิจ การค้าและอุตสาหกรรม (METI) ที่ได้ให้ความสำคัญด้านพลาสติกชีวภาพ ผ่านทางกลุ่มสมาคมที่เรียกว่า Japan BioPlastics Association (JBPA) (เดิมชื่อ Biodegradable Plastics Society, BPS) และในปัจจุบันกระทรวงเกษตร ป่าไม้และประมง (Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries) ได้ให้ความสำคัญด้านพลาสติกชีวภาพ โดยผ่านทางฝ่ายนโยบายสิ่งแวดล้อม และกำลังอยู่ในกระบวนการจัดตั้งสมาคมที่เกี่ยวข้องขึ้นอีก 1 แห่ง

จากข้อมูลของ JBPA พบว่าญี่ปุ่นมีความต้องการการบริโภคพลาสติกชีวภาพในปี 2005 ที่ 30,000 ตันต่อปี และคาดว่าจะมีความต้องการเพิ่มมากขึ้นเป็น 100,000 – 200,000 ตันต่อปีในปี 2010 ซึ่งข้อมูลดังกล่าวสอดคล้องกับภาพรวมของตลาดยุโรปที่มีความต้องการพลาสติกชีวภาพในปี 2005 ที่ 50,000 ตันต่อปีและจะเพิ่มขึ้นเป็น 300,000 – 800,000 ตันต่อปีในปี 2010 (ที่มา: European Bioplastics) ทั้งนี้ปัจจัยหลักสำคัญที่เป็นตัวกำหนดทิศทางของตลาดพลาสติกชีวภาพได้แก่วัตถุดิบซึ่งในปัจจุบันพลาสติกชีวภาพที่มาจากพืช มีผู้ผลิตเพื่อจำหน่ายในเชิงพาณิชย์เพียง 1 รายในโลกคือบริษัท Natureworks ประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งมีกำลังการผลิต PLA เรซิ่นในปัจจุบันที่ประมาณ 80,000 ตันต่อปี ประกอบกับความต้องการของประเทศสหรัฐอเมริกาเองมีการเพิ่มขึ้นอย่างมากในช่วงปีที่ผ่านมาจากการที่ บริษัทวอลมาร์ท ร้านค้าปลีกที่ใหญ่ที่สุดในสหรัฐฯ ได้ประกาศนโยบายการใช้ถุงพลาสติกหูหิ้วชนิด PLA ในวอลมาร์ททุกสาขา

ปัจจุบันพลาสติกตลาดของพลาสติกชีวภาพได้มุ่งเน้นไปยังพลาสติกสำหรับบรรจุภัณฑ์ เนื่องจากเป็นการใช้งานที่ก่อให้เกิดขยะมากที่สุด หากสามารถเปลี่ยนบรรจุภัณฑ์เหล่านั้นให้ผลิตจากพลาสติกชีวภาพ จะทำให้ปัญหาขยะลดลงได้ โดยบริษัทอิออน ประเทศญี่ปุ่น ซึ่งเป็นบริษัทที่มีเครือข่ายธุรกิจซุปเปอร์มาเก็ต ร้านขายยา และสถาบันการเงิน อันดับหนึ่งของเอเชีย มีความสนใจในการรักษาสิ่งแวดล้อมด้วยการเริ่มต้นใช้ผลิตภัณฑ์พลาสติกชีวภาพในซุปเปอร์มาร์เก็ต โดยได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐเพื่อสร้างความตระหนักด้านสิ่งแวดล้อมในกลุ่มผู้บริโภค ซึางปัจจุบันมีการใช้พลาสติกชีวภาพเพื่อเป็นบรรจุภัณฑ์อยู่ 23 ชนิด อาทิ ถุงใส่ผลไม้ กล่องใส่ไข่ ฟิล์มหุ้มบรรจุภัณฑ์เต้าหู้ ฟิล์มรัดฝาขวดซอส โดยมีปริมาณการใช้พลาสติกชีวภาพ 500 ตันต่อปี

นอกจากนี้บริษัทเครื่องใช้ไฟฟ้ายักษ์ใหญ่ เช่น โซนี่ เอ็นอีซี พานาโซนิค โตชิบา และฟูจิตสึ ต่างพัฒนาผลิตภัณฑ์จากพลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้ อาทิ วัสดุอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ ผลิตภัณฑ์อิเล็กทรอนิกส์ แผ่นบันทึกข้อมูล รวมถึงบรรจุภัณฑ์สำหรับผลิตภัณฑ์ประเภทต่างๆ โดยมีฉลากระบุให้ผู้บริโภคทราบ ทำให้เกิดความรู้สึกที่ดีในการมีส่วนร่วมรักษาสิ่งแวดล้อม แต่ในปัจจุบันการพัฒนาตลาดยังเป็นไปได้ช้าเนื่องจากการขาดแคลนวัตถุดิบ PLA ในการนำมาผลิต

สำหรับประเทศไทย ซึ่งมีความอุดมสมบูรณ์ด้านชีวมวล (biomass) และมีวัตถุดิบที่มีศักยภาพในการพัฒนาสู่อุตสาหกรรมพลาสติกชีวภาพ ได้แก่ มันสำปะหลัง และอ้อย ทั้งนี้ในปัจจุบันประเทศไทยผลิตหัวมันสดเป็นอันดับ 3 ของโลก และส่งออกเป็นอันดับ 1 ของโลก โดยในปี 2548 มีพื้นที่เพาะปลูกมันสำปะหลังกว่า 6.6 ล้านไร่ และมีการผลิตหัวมันสดได้กว่า 17 ล้านตัน นอกจากนี้ประเทศไทยยังมีอุตสาหกรรมรองรับในการพัฒนาพลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้ โดยมุ่งเป้าไปที่อุตสาหกรรมพลาสติก โดยผลิตภัณฑ์พลาสติกที่สำคัญของประเทศไทย ได้แก่ ถุง กระสอบพลาสติก และแผ่นฟิล์ม ซึ่งมีมูลค่าทางเศรษฐกิจรวมเป็นมูลค่ากว่า 200,000 ล้านบาท จึงเป็นประเทศที่ถูกจับตามองว่าน่าจะมีโอกาสเป็นศูนย์กลางการผลิตพลาสติกชีวภาพแห่งใหม่ของโลก

ปัจจุบันสำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ได้ตระหนักความสำคัญและความต้องการของพลาสติกชีวภาพในตลาดการค้าโลกซึ่งสอดคล้องกับนโยบายด้านสิ่งแวดล้อม และได้เริ่มพัฒนาโครงการนวัตกรรมการผลิตผลิตภัณฑ์จากพลาสติกชีวภาพชนิดย่อยสลายได้ในประเทศไทยขึ้น เพื่อสนับสนุน และส่งเสริมให้เกิดอุตสาหกรรมผลิตพลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้ ซึ่งสอดรับกับแผนปฏิบัติการปรับโครงสร้างเศรษฐกิจอุตสาหกรรมเพื่ออนาคต (New Wave Industries) ในอนาคตอันใกล้นี้ประเทศไทยจะได้สัมผัสกับวัสดุอัจฉริยะ ซึ่งเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมตั้งแต่วัตถุดิบที่ใช้ กระบวนการผลิต จนถึงการกำจัดภายหลังการใช้งาน ที่เรียกว่า “พลาสติกชีวภาพย่อยสลายได้”