การสวดมนต์บทพุทธชัยมงคลคาถา เป็นมงคลอย่างยิ่ง โดย

เฉพาะท่านผู้ทีต้องการความสำเร็จชนะอุปสรรค ควรสวดเป็น

ประจำ แล้วท่านจะได้เห็นพุทธคุณด้วยตนเองอย่างแน่นอน ใน

ฐานะชาวพุทธเล็ก ๆ ที่สวดมนต์บทนี้  จะค้นคว้า รวบรวมคำ

อธิบายความหมาย ที่ผู้รู้และปราชญ์ท่านได้เขียนไว้ จน ครบ

ทั้ง  8  ตอน

           พุทธชัยมงคลคาถา หรือในชื่อเต็มว่า "พุทธชัยมังคลอัฏฐกะคาถา       " เป็นพระคาถาที่กล่าวถึงการ เผชิญอุปสรรคของพระพุทธเจ้า ๘ ประการ ในรูปแบบต่างๆ ลักษณะพระคาถา แต่งเป็นแบบ วสันตดิลก ฉันท์(หยาดฝน)

พระ คาถา นี้ไม่ปรากฏผู้แต่ง คาดว่า น่าจะแต่งขึ้นในศรีลังกา ราวๆพ.ศ. ๙๐๐ หรือ  ไม่ก็แต่งขึ้นในแถบล้านนาไทย เมื่อสมัยที่การศึกษาภาษาบาลีของพระ

นักปราชญ์ล้านนารุ่งเรือง

  แต่ไม่ว่าจะแต่งขึ้นในที่ใดก็ตาม พระคาถานี้ก็เป็นที่นิยมสวดกันมาก ในแถบ   เอเซียทั้งพม่า ลาว ไทย เขมร ศรีลังกา ฯลฯ แม้ในอินเดีย ก็มีการสวดพระคาถา บทนี้ เป็นทำนองอินเดีย อย่างไพเราะ   ความหมายของพระคาถานี้ เป็นการ

นำเอาเรื่องราวในพุทธ ประวัติบางตอน ทั้งใน  พระไตรปิฏก และ อรรถกถา มาแต่งเป็นพระคาถา ซึ่งเป็นเรื่องราวที่เกี่ยวกับการเผชิญ อุปสรรคของพระพุทธเจ้า ในรูปแบบต่างๆ ที่มุ่งหวังจะทำลายพระพุทธศาสนา และพระองค์ ก็ทรงเอาชนะได้ ด้วยพระบารมี

ภาษาบาลี
พาหุงสะหัส สะมะภินิม มิตะสาวุธันตัง
ครีเมขะลัง อุทิตะโส ระสะเสนะมารัง
ทานาทิธัมมะวิธินา ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ
ยกเสนาโห่ก้องฟ้า มาประจัญ หมายฟาดฟัน ภควันต์ ให้บรรลัย
จอมมุนี ประทับ ระงับจิต นิ่งสนิท พระทัยมั่น มิหวั่นไหว
อาศัยทานบารมี ฤทธิ์ไกร บันดาลให้พระทรงภพ สยบมาร
ขอเดชะ ชัยชนะ พุทธองค์ บันดาลมงคลชัย ให้ไพศาล
เป็นยอดยิ่ง มิ่งขวัญ ทุกวันวาร แด่เราท่าน ถ้วนทั่ว ทุกตัวตน

เรื่องย่อ
หลังจากที่พระมหาบุรุษ (พระโพธิสัตว์สิทธัตถะ) ได้ทรงพิจารณาแล้ว  ว่า  การบำเพ็ญทุกรกิริยานั้น ไม่ใช่ทางหลุดพ้น  จึงทรงเลิกการบำเพ็ญทุกรกิริยา และ  ได้ทรงหันมา

รำลึกถึงความหลัง ครั้งที่พระองค์ทรงบำเพ็ญสมาธิภายใต้

คำแปล
มารพันมือถืออาวุธสุดพันลึก ขี่ช้างศึกครีเมขละจะห้ำหั่น

ต้นหว้า ในพระราชพิธีแรกนาขวัญที่กรุงกบิลพัสดุ์ จึงทรงเห็นว่า การบำเพ็ญ  เพียรทางจิต น่าจะเป็นหนทาง ที่จะทำให้ บรรลุโมกข ธรรมได้  คิดได้ดังนั้นแล้ว จึงทรงตั้งพระทัยว่า จะทำให้พลังกายกลับคืนมา จึงได้ทรงออกภิกขาจาร ในคัมภีร์พระพุทธ ประวัติมหายาน คือ ลลิตวิสตระ ได้อธิบายว่า พระองค์ทรงเสวยพระกระยาหาร คือน้ำเยื่อถั่วเขียว  น้ำเยื่อถั่วเหลือง

 น้ำอ้อย และข้าวยาคุ(ข้าวต้ม) ซึ่งเป็นอาหารที่คนที่อดอาหารมาบริโภคเพื่อฟื้นฟูสุขภาพ คัมภีร์อภินิษฺกรมณสูตร ของฝ่ายมหายาน ได้กล่าวว่า ทรงให้พราหมณ์เทวะเตรียมอาหารคือ ข้าวสาลี น้ำมัน และน้ำนมให้พระองค์ซึ่งพราหมณ์เทวะได้บอกให้ พระองค์เสด็จไปบ้านของพราหมณ์เสนยนะ จะได้อาหารตามที่ต้องการ เมื่อเสด็จไปแล้ว พราหมณ์เสนยนะได้ให้ธิดา ของตน    คือ นันทา และ พลา เตรียมอาหารนั้น เมื่อทรงเสวยให้มีพลักำลังมากแล้ว

 ตรัสถามนางนันทา และ พลา ว่า ประสงค์สิ่งใด นันทากับพลาปรารถนาจะได้พระองค์มาเป็นพระสวามี แต่พระองค์ทรงปฏิเสธ เพราะที่ออกบวช ก็ปรารถนาพระโพธิญาณ ทั้งสองจึงขอว่า หากพระองค์ตรัสรู้แล้ว ขอให้มาโปรดตนด้วย

ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาภาษาบาลี กล่าวตรงกันว่า หลังจากนั้น ก็เสด็จไปยัง

ต้นอชปาลนิโครธ (ต้นไทรอันเป็นที่เลี้ยง แพะ) ซึ่ง   ในแถบนั้น มีหมู่บ้านอยู่ และนางสุชาดา ได้ถวายข้าวมธุปายาส เพราะสำคัญว่าพระองค์เป็นเทวดา

ประจำต้นไทร ที่นางเคยมาบนไว้ และหลังจากนั้น พระองค์ทรงรับข้าวมธุปายาส(ข้าวสุกที่หุงด้วยน้ำนมและน้ำผึ้ง มีความเหนียวนุ่ม  สามารถปั้นได้ แต่ไม่ใช่ข้าวเหนียวนะ)ทั้งถาดทองคำ และทรงนำเอาถาดนั้น   ไปลอยในแม่น้ำเนรัญชรา กระทบกับถาด ทองคำอีก ๓ใบ ซึ่งพระพุทธเจ้า ๓ พระองค์ก่อน ได้ทรง

ลอยไว้ พญากาฬนาคราช ซึ่งนอนมาหลายกัปป์ ตั้งแต่   พระพุทธเจ้าพระองค์แรก ก็ได้ตื่นขึ้นมา รำพึงว่า "เมื่อวานก็มีพระพุทธเจ้ามา ตรัสไป วันนี้ก็มาอีก

แล้วหรือ" คัมภีร์พระสัมภารวิบากกล่าวว่า หลังจากนั้นแล้ว พญากาฬนาคราชก็กลับไปนอนหลับต่อ แต่ในคัมภีร์ปฐมสมโพธิกถา กล่าวว่า  ได้พาพวกนางนาคบริวารไปเข้าเฝ้าพระโพธิสัตว์

หลังจากที่ทรงลอยถาดแล้ว ระหว่างทางกลับ ก็พบกับพราหมณ์ชื่อว่า โสตถิยะ แบกหญ้ากุสะ   (แปลกันว่าหญ้าคา แต่บางท่านสันนิษฐานว่า น่าจะเป็นตะไคร้หอม)มา เห็นอากับกิริยาของพระโพธิสัตว์ ก็เลื่อมใส จึงได้ถวายหญ้ากุสะ แก่พระองค์ พระโพธิสัตว์ก็เสด็จไป พบกับต้นไม้ ชื่อว่า "อัสสัตถะ" ซึ่งมีอายุ  ราว ๓๙ ปี(ในคัมภีร์กล่าวว่า ต้นไม้นี้เป็น สหชาติ เกิดวันเดียวกับที่พระโพธิสัตว์ประสูติ) ทรงเห็นว่ามีร่มไม้ใบหนา ใกล้กับแม่น้ำเนรัญชรา เหมาะแก่การประทับ นั่งเพื่อเจริญ ภาวนา จึงได้ทางปูลาดหญ้ากุสะเพื่อเป็นที่ประทับนั่ง ขณะนั้น ก็บังเกิดอภินิหาร กลายเป็นรัตนบัลลังก์(บัลลังก์แก้ว) พระองค์ทรงประทับนั่ง ตั้งมั่นในพระทัยว่า "แม้ว่าเลือด เนื้อ เอ็นกระดูก ในกาย จะเหือดแห้งไปก็ตามที หากไม่บรรลุความสำเร็จที่จะพึงได้ด้วยความเพียรบากบั่น ของลูกผู้ชายแล้ว  ไซร้ เราจะไม่ยอม ลุกเด็ดขาด"

ในคืนนั้น วันขึ้น ๑๔ ค่ำ เดือน ๖ พญามาร วสวัตตีมาราธิราช ผู้ปกครองสวรรค์ชั้นที่ ๖ ฝ่ายมาร  ผู้ที่เปรียบเหมือนบุคลาธิษฐานของกิเลสในใจมนุษย์ ได้ดำริว่า พระสิทธัตถะจะบรรลุอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ และพ้นจากห้วง(กิเลส) แห่งเรา เราจักไปทำลายการบำเพ็ญของพระสิทธัตถะ จึงได้ตระเตรียมพลโยธีเหล่ามาร และพญามารนั้นประทับนั่งบน   คอช้างนามว่า นาฬาคีรีเมขละ ใน ขั้นแรกได้มอบให้ธิดามาร คือราคา ตัณหา อรดี ได้ไปยั่วยวนพระสิทธัตถะ   ให้ลุกขึ้น เลิกการบำเพ็ญเพียร แต่ไม่สำเร็จ จึงได้ออกไปเอง ยกกองทัพมาประจัญหน้า

พระแท่นวัชรอาสน์ที่ประทับของพระโพธิสัตว์

ในขั้นแรก ได้ใช้อิทธิฤทธิ์ต่างๆ ให้พระโพธิสัตว์ทรงหวาดกลัวและลุกหนี   บันดาลเป็นลูกไฟบ้าง  พายุใหญ่บ้าง เมฆฝนบ้าง แต่กลับตกลงมาเป็นของสักการะพระสิทธัตถะไปสิ้น จึงได้พยายามใช้ วิธีเสียงข้างมาก โดยกล่าวตวาดพระสิทธัตถะ ซึ่งขณะนั้น ประทับนั่ง พระหัตถ์ซ้ายวางลงบนตัก พระหัตถ์ขวา   วางลงบนพระชานุ(หัวเข่า)

บทสนทนาระหว่างพระโพธิสัตว์และพญามาร

พญามาร : สิทธัตถะ ท่านจงลุกหนีจากรัตนบัลลังก์นี้เถิดไฉนยังนั่งเฉยอยู่ได้ เล่า รัตนบัลลังก์นี้  เป็นของเรา เกิดด้วยบุญของเรา