ลองตรวจสอบแนวรบทีวีดิจิทัล 24 ช่อง นับตั้งแต่คณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์(กสท.) ออกใบอนุญาติอายุ 15 ปีให้แล้วตั้งแต่วันที่ 25 เม.ย. 2557 ยังเหลืออีก 5-6 ช่องที่ออกอากาศแบบเปิดไม่เต็มผัง

กลุ่มอัมรินทร์ 1 ช่อง HD กับกลุ่มแกรมมี่ 1 ช่องSD ยังเปิดหน้าไพ่แค่ให้เห็นโลโก้ช่องเท่านั้นที่ประกาศแล้วว่าจะเปิดเต็มผัง 24 พ.ค.ที่เป็นวันสุดท้ายที่กสท.กำหนดให้ออกอากาศหลังให้ใบอนุญาต

ในขณะที่กลุ่มช่อง 3 ที่ตั้งใจประมูลได้มากที่สุด 3 ช่องที่ดูเหมือนมีความพร้อมมากที่สุด กลับเปิดผังออกมาแค่ 1 ใน 3 ออกอากาศตั้งแต่เวลา 16.00-24.00 น.ไป จนวันที่ 1 มิ.ย.จะเพิ่มเวลาออกอากาศไปอีก แล้วเต็มผัง 1 ต.ค.

แล้วผู้บริหารของกลุ่มช่อง 3 ยังประกาศชัดเจนว่าช่อง 3 ระบบอะนาล็อกจะไม่ออกอากาศคู่ขนานในช่องดิจิทัลแบบ HD ที่ประมูลได้ โดยจะยืนหยัดออกอากาศแบบอะนาล็อกตามสิทธิ์สัมปทานสิ้นสุดเดือนมี.ค. 2563 แล้วจะนำผังรายการของช่อง 3 อะนาล็อกไปรวมกับช่อง 33 HD ในอนาคตเป็นช่องเดียวกัน

คู่แข่งขันของช่อง 3 บนระบบอะนาล็อกอย่างช่อง 7 กลับเลือกออกอากาศคู่ขนานบนระบบดิจิทัลช่อง 35 HD และช่อง 9 อะนาล็อกที่เดิมลังเลๆว่าจะออกอากาศคู่ขนานบนระบบดิจิทัลช่อง 30 HD หรือไม่ก็ชัดเจนแล้วว่าคู่ขนาน ส่วนช่อง 5 , ช่อง 11 และไทยพีบีเอสได้รับใบอนุญาติออกอากาศแบบดิจิทัล ด้วยใบอนุญาติโทรทัศน์เพื่อบริการสาธารณะ

เท่ากับว่าปัจจุบันช่อง 3 ระบบอะนาล็อกได้กลายเป็นโทรทัศน์ฟรีทีวีช่องเดียวที่ไม่สามารถรับชมได้ จากกล่องรับสัญญาณทีวีดิจิทัลแบบ DVB-T2 ที่มี 24 ช่องธุรกิจที่มี 2 ช่องอะนาล็อกออกอากาศคู่ขนานกับอีก 3 ช่องสาธารณะที่ออกคู่ขนานระบบอะนาล็อกด้วย รวมจำนวนช่องดิจิทัล 27 ช่องแล้ว

การปรับตัวของช่องฟรีทีวี 6 ช่องแบบอะนาล็อกที่มีแนวทางแตกต่างกัน น่าสนใจเป็นอย่างยิ่งต่อห้วงเวลาการเปลี่ยนผ่าน จากระบบอะนาล็อกสู่ดิจิทัลว่าจะใช้เวลาวันสุดท้ายเมื่อไหร่

กสท.ตั้งเป้าจะให้การเปลี่ยนผ่านจากอะนาล็อกสู่ดิจิทัลเสร็จสิ้นภายในปี 2561 หรืออีกประมาณ 5 ปี แต่ถ้าช่อง 3 ยังยืนยันสิทธิ์ตามสัมปทานแบบอะนาล็อกกับบริษัทอสมท.จะยุติการออกอากาศระบบอะนาล็อกสิ้นเดือนมี.ค. 2563 นั่นหมายความว่าบริษัทอสมท.จะต้องคงระบบอากาศแบบอะนาล็อกไปจนวันสุดท้ายตามสัญญา มิเช่นนั้นบริษัทอสมท.อาจจะถูกช่อง 3 ฟ้องเรียกค่าเสียหายไม่ปฏิบัติตามสัญญาได้

สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอสน่าจะเป็นสถานีแรกที่จะยุติการออกอากาศแบบอะนาล็อกภายในไม่เกิน 3 ปีเพื่อแลกกับใบอนุญาติทีวีดิจิทัลแบบสาธารณะช่องเด็กและเยาวชน โดยตามแผนของไทยพีบีเอสจะทะยอยยุติการออกอากาศแบบอะนาล็อกเป็นโซนๆตามการขยายตัวของโครงข่ายในแต่ละพื้นที่

สถานีโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5 ที่ได้สิทธิ์ใบอนุญาติทีวีดิจิทัลแบบสาธารณะประเภท 2 เพื่อความมั่นคงที่ไม่มี"ต้นทุนประมูล" แต่ยังไม่ชัดเจนว่าช่อง 5 ปัจจุบันที่ยังมีสิทธิ์ออกอากาศแบบอะนาล็อกไปอีก 5 ปี จะถือโอกาสปรับผังให้เป็นไปตามเกณฑ์ทีวีดิจิทัลสาธารณะของกสท.หรือไม่

หากยึดตามประกาศทีวีสาธารณะของกสท. ช่อง 5 อะนาล็อกจะไม่สามารถยกผังทั้งช่องไปเป็นช่อง 1 HD ได้ เพราะเงื่อนไขใบอนุญาตทีวีสาธารณะประเภท 2 เพื่อความมั่นคงจะต้องปรับผังให้มีรายการข่าวและสาระไม่น้อยกว่า 70 % ,ลดเวลาโฆษณาจากเฉลี่ยชั่วโมงละ 10 นาทีเหลือ 8 นาทีและใบอนุญาตในระยะแรกแค่ 4 ปี

แต่ดูเหมือนว่าผู้บริหารช่อง 5 ยังไม่ได้ตระหนักถึง"วิบากกรรมอะนาล็อก"ที่แบกรับไว้สักเท่าไหร่ แต่กลับยอมรับชะตากรรมของช่อง 5 ที่ได้รับผลกระทบจากการเกิดขึ้นของทีวีดิจิทัล 24 ช่องในเชิงรายได้โฆษณาจะหดหายไปอย่างรวดเร็วและยังไม่ได้เตรียมการใดๆในการเปิดช่อง 1 สาธารณะแบบ HD ที่ได้รับอนุญาตแบบไม่ต้องประมูลมาแล้ว

แม้ว่ากสท.ได้ออกแบบระบบทีวีดิจิทัลให้ช่อง 5 ได้รับใบอนุญาตโครงข่าย Multiplexer 2 โครงข่ายที่ให้บริการได้ถึง 14 ช่องจะทำให้ช่อง 5 มีรายได้จากค่าเช่าโครงข่ายรวมกันปีละประมาณ 1,400 ล้านบาท มองตัวเลขแล้วน่าจะมาทดแทนรายได้โฆษณาจากช่อง 5 ที่ยอมรับสภาพว่าไม่อยู่ในสภาพแข่งขันได้ , ผู้ผลิตรายการชั้นดีที่มีช่องดิจิทัลเองก็คงจะค่อยๆถอยออกจากช่อง 5 ฯลฯ

ผู้ผลิต 3 รายใหญ่ที่ผลิตรายการแม่เหล็กสร้างเรทติ้งให้กับช่อง 5 มายาวนาน แล้วไปประมูลช่องทีวีดิจิทัลได้คือกลุ่มเวิร์คพอยต์ 1 ช่อง ,กลุ่มแกรมมี่ 2 ช่องและกลุ่ม 3Aมาร์เก็ตติ้ง 1 ช่อง ย่อมจะจัดสรรทรัพยากรทั้งหมดไปทุ่มเทผลิตรายการให้ช่องตัวเองอย่างแน่นอนภายในไม่กี่เดือนข้างหน้านี้

แม้ว่ายังมีผู้ผลิตรายใหญ่อีก 2-3 รายอย่างกลุ่มเจเอสแอล,กลุ่มกันตนา ฯลฯอยู่ในผังของช่อง 5 ในช่วงเวลาไพร์มไทม์ แต่ผู้ผลิตรายการเหล่านี้เป็นที่หมายปองจากช่องทีวีดิจิทัลต่างๆได้เชื้อเชิญไปร่วมผลิตหรือว่าจ้างให้ผลิตรายการลงผังทุกรายแล้ว สภาพการณ์ที่เกิดขึ้นทำให้ช่อง 5 อะนาล็อกจะไม่ใช่ทางเลือกแรกของผู้ผลิตรายการระดับคุณภาพอีกต่อไปแล้ว

ผู้บริหารช่อง 5 อาจจะต้องเปลี่ยนไปเอาอกเอาใจผู้ผลิตรายการระดับแม่เหล็ก แทนการนั่งรอให้ผู้ผลิตรายการมาขอเข้าพบเพื่อนำเสนอรายการลงผังในแต่ละไตรมาส เช่นเดียวกับคลื่นวิทยุนับร้อยคลื่นของกองทัพบกที่เคยเป็นขุมทรัพย์ใหญ่ ในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมาผู้ใหญ่ในกองทัพต้องขอร้องให้ผู้ผลิตรายการไม่คืนเวลาสถานีและยอมลดค่าเช่าสถานีลง

ยิ่งหากผู้บริหารช่อง 5 ยังไม่ฉวยโอกาสรักษา"จุดแข็ง"การออกอากาศแบบอะนาล็อกที่เข้าถึงทุกครัวเรือนไทยไว้ในอีก 5 ปีข้างหน้าไว้ให้นานที่สุด เช่น คุณภาพรายการ , หยุดภาวะสมองไหลของบุคลากรหน้าจอ ฯลฯ รายการเด่นๆที่เรียกเรทติ้งในช่อง 5 ที่เคยต่อกรกับช่อง 3 และช่อง 7 ได้หลายรายการไม่หลงเหลือแล้ว ช่อง 5 ก็จะต้องเจอวิบากกรรมที่น่าจะมาเร็วกว่าที่คาดไว้ค่อนข้างแน่นอน

เมื่อมองดูแนวโน้มอัตราค่าโฆษณาของช่อง 5 ที่ตกต่ำลงเรื่อยๆตั้งแต่เกิดผลกระทบจากภาวะเศรษฐกิจและการเมืองปลายปีที่แล้ว จนเริ่มเห็นได้ชัดเมื่อผลประมูลทีวีดิจิทัลเสร็จสิ้นลง ทำให้มีผู้ผลิตรายการหลายรายเริ่มถอดใจคืนเวลาเพราะอัตราค่าโฆษณาต่ำมากใกล้เคียงกับช่องทีวีดาวเทียมบางช่อง แล้วหลายรายได้รับการทาบทามให้ไปผลิตรายการป้อนช่องดิจิทัลที่มีความเสี่ยงน้อยกว่า

หากสภาพการบริหารงานของช่อง 5 ยังเรื่อยๆมาเรียงๆเป็นระบบราชการเช่นเดิมและผู้บริหารยังไม่ได้ตระหนักถึงสภาพการแข่งขันอย่างรุนแรงที่เกิดขึ้นมาแล้วจากทีวีดิจิทัล 24 ช่องที่เริ่มออกอากาศแล้ว คาดการณ์ได้ว่ารายได้โฆษณาและค่าเช่าเวลาของช่อง 5 น่าจะเหือดหายไปอย่างรวดเร็วมากกว่า 50 % ภายใน 1-2 ปีจากที่เคยทำรายได้ให้กองทัพบกอย่างเป็นกอบเป็นกำมานานกว่า 40-50 ปี งบโฆษณาเหล่านี้จะไหลไปยังช่องทีวีดิจิทัลที่เคยเป็นผู้ผลิตรายการหลักในช่อง 5 นั่นเอง

รายได้หลักของช่อง 5 อีกช่องทางที่มาจากค่าสัมปทานช่อง 7 ประมาณปีละ 150 ล้านบาทจะสิ้นสุดในอีก 5 ปีข้างหน้าในปี 2561 ที่ยังไม่แน่ชัดว่าช่อง 7 จะใช้สิทธิ์ตามอายุสัญญาสัมปทานแบบเต็มที่เช่นเดียวกับช่อง 3 หรือไม่ โดยที่ผ่านมาช่อง 7 ยินยอมลดอายุสัมปทานจาก 9 ปีเหลือ 5 ปีเพื่อให้ช่อง 5 ได้ใบอนุญาติโครงข่ายเพิ่มอีก 1 โครงข่าย

ซึ่งเป็นที่แน่ชัดว่ากลยุทธ์ทีวีดิจิทัลของช่อง 7 ตรงกันข้ามกับช่อง 3 โดยสิ้นเชิง ช่อง 7 เลือกเดินหน้าเต็มตัวสู่ทีวีดิจิทัลอย่างไม่ลังเลวางหมากหลายชั้นแบบช่อง 3 ที่กำลังอยู่ในสภาพกิ้งกือตกท่อเสียมากกว่า

ช่อง 7 ยกรายการทั้งช่องมาออกอากาศคู่ขนานดิจิทัลในช่องหมายเลข 35 HD ที่เสมือนการส่งสัญญาณว่าช่อง 7 พร้อมจะขอเลิกสัญญาสัมปทานกับช่อง 5 เร็วกว่ากำหนด หากสัดส่วนผู้ชมดิจิทัลทดแทนอะนาล็อกได้ถึงระดับหนึ่งก็ไม่ความจำเป็นต้องไปจ่ายค่าสัมปทานอีกปีละ 150 ล้านบาท

นอกจากนี้แล้วผู้บริหารช่อง 5 คงจะต้องเตรียมตัวตอบคำถามการนำช่อง 5 อะนาล็อกไปออกอากาศในช่อง 1 ดิจิทัลสาธารณะแบบยกทั้งผังได้หรือไม่ แม้ว่าผู้บริหารช่อง 5 จะให้คำนิยามรายการข่าวและสาระที่ทำอยู่ในปัจจุบันถึงเกณฑ์อย่างน้อย 70 % แต่ดูเหมือนว่าเอ็นจีโอสื่อกำลังจับตามองสัดส่วนรายการข่าวและสาระกับบันเทิงน่าจะอยู่ในระดับ 50/50 เท่านั้นไม่ใช่ 70/30 แต่อย่างใด

หากช่อง 5 จะต้องเดินหน้าช่อง 1 ทีวีดิจิทัลสาธารณะประเภท 2 เพิ่มอีก 1 ช่องแบบเต็มรูปแบบ เพื่อทำให้ผังรายการมีความแตกต่างจากช่อง 5 ปัจจุบัน น่าจะไม่ใช่เรื่องง่ายๆเหมือนในอดีตที่ช่อง 5 ปล่อยให้ผู้ผลิตรายการมาแย่งกันเช่าเวลาอีกแล้ว เพราะผู้ผลิตรายการรายเล็กรายน้อยที่เคยแย่งไปลงผังช่อง 5 ปัจจุบันมีทางเลือกช่องทีวีดิจิทัลอีก 24 ช่องที่มีกำลังเงินว่าจ้างในรูปแบบผลิตรายการมากกว่าหรือใช้สูตรแบ่งเวลา ( Time Sharing )มากกว่า

ตำแหน่ง"ผู้อำนวยการสถานีโทรทัศน์ช่อง 5" คนต่อไปคงไม่ค่อยมีใครอยากมานั่งบริหารเต็มตัวที่ไม่เหมือนเดิมอีกต่อไปแล้ว ในอดีตตำแหน่ง"ผู้อำนวยการสถานีโทรทัศน์ช่อง 5 "เป็นตำแหน่งที่แย่งชิงกันและมักมาคู่กับ"ผู้บัญชาการทหารบก"ที่จะต้องเป็นคนเลือกเอง เป็นเพื่อนที่รู้ใจมานั่งในตำแหน่งนี้ทุกครั้ง วิบากกรรมอะนาล็อกกับช่อง 5 มาเร็วกว่าที่คาดคิดไว้