ตรงกับภาษาบาลีว่า  สีล ตามศัพท์ แปลว่า "ปกติ "

หมายความว่า  คนที่มี"จิต"เป็นปกติย่อมว่าง,สงบ ไม่ถูก โลภะ โทสะ  โมหะ

ครอบงำ  และชักไปทำชั่วทำผิด จิตเป็นปกติ  เมื่อจะทำอะไรทางกายด้วยจิต

ที่เป็นปกติ  ก็ไม่ทำกายทุจริต เมื่อจะพูดอะไรทางวาจา  ก็ไม่พูดวจีทุจริต

เมื่อคิดเรื่องราวอะไรทางใจ  หรือทาง มนะ ก็ไม่คิดเป็นมโนทุจริต 

เพราะฉะนั้น ใจจึงเป็นศีล ทำทางกาย  กายก็เป็นศีล

 ทำทางวาจา  วาจาก็เป็นศีล  คิดทางมนะ  มนะก็เป็นศีล

 แต่ถ้า โลภะโทสะ  โมหะ อย่างใดอย่างหนึ่งเกิดขึ้นครอบงำจิต  ก็ทำให้คิด

อยากได้  ให้คิดล้างผลาญ  ให้หลงงมงาย  ทีนี้เสียปกติจิตก็วิปริต 

เสียศีลภายในทางใจ เมื่อศีลทางใจเสียไปแล้ว  ทำอะไรทางกายด้วยอำนาจ 

พูดทางวาจาก็เป็นวจีทุจริตคิดทางมนะก็เป็นมโนทุจริต  โดยตรงเป็นเช่นนี้

       แต่เมื่อมุ่งเอาอาการที่ปรากฏก็คือ ทางกาย  ทางวาจา  เพราะทางใจ

คนอื่นรู้ด้วยไม่ได้ รู้ได้แต่ตัวเอง  คนที่เว้นจากทำชั่วทางกายก็เป็นศีลทางกาย 

เว้นชั่วทางวาจา  ก็เป็นศีลทางวาจา คนที่รักษาศีลกันอยู่โดยมาก  รักษาศีล

ทางกาย  วาจาไม่ถึงใจ  แต่ถึงเช่นนั้นก็ยังดีกว่าไม่มีเสียเลย

  ถึงใจจะไม่เป็นปกติเป็นศีลแท้ แต่กายก็ไม่ทำทุจริต  วาจาไม่พูดทุจริต 

ยังดีกว่าทำกายทุจริต พูดวจีทุจริตเมื่อรักษาศีลทางกาย ทางวาจา  ไปจน

เตือนใจ  สกิดใจ  ให้ใจสงบจาก  โลภะโทสะ  โมหะ  ได้  แม้

ชั่วครู่ชั่วขณะ  นี่เป็นศีลทางใจ เป็นศีลแท้ 

( โอ.  ๑/๑๔๖-๑๔๗ ).

    อีกนัยหนึ่ง  เจตนาที่รักษากายกรรม  วจีกรรม ให้ตั้งเป็นปกติดี 

เว้นจากประพฤติชั่วทุจริต  ชื่อว่า  ศีล  ศีลในทางปกครอง

 คือการประพฤติตามกฎหมายจารีตประเพณีอันดีงาม  ในทางพระพุทธ

ศาสนาอย่างต่ำคือศีล ๕  อันชนทั่วไปพึงสมาทานรักษา  กล่าวรวมกันคือ 

 ( ปาณาติปาตา เวรมณี ) เว้นจากผลาญชีวิตกันและกัน ( ทางศาสนาเว้น

ตลอดถึงสัตว์มีชีวิต )

( อทินฺนาทานา  เวรมณี )  เว้นจากถือเอาทรัพย์ที่เจ้าของไม่ยินยอมให้ 

( กาเมสุ  มิจฺฉาจารา  เวรมณี )  เว้นจากประพฤติผิดในกามทั้งหลาย

( มุสาวาทา  เวรมณี )  เว้นจากพูดเท็จ 

( สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา  เวรมณี )  เว้นจากดื่มน้ำเมา  คือสุราเมรัย 

อันเป็นฐานะแห่งความประมาท

   ศีล ๕  ประการนี้มีมาเก่าก่อนพุทธกาล 

ท่านแสดงว่าพระเจ้าจักรพรรดิ  ผู้เป็นพระราชาเอกแห่งแผ่นดินได้ทรงสนทนา

รักษา  และทรงประกาษแนะนำให้กฎหมายในทางปกครอง

ของพระเจ้าจักรพรรดิ  แม้ในบัดนี้  ถึงกฎหมายอยู่มากแล้ว  ก็ยังต้องอาศัย

ศีลอุปการะ  แต่บัญญัติผ่อนลงตามที่เห็นสมควร  ราษฎรจึงจะอยู่เป็นสุขสงบ.

     ผู้ปกครองที่ไม่ตั้งอยู่ในศีล  ย่อมประพฤติทุจริต  ทำผู้อยู่ในปกครองให้

เดือดร้อนด้วยอธรรม  ปราศจากเมตตากรุณา ฝ่ายผู้อยู่ในปกครอง

ที่ปราศจากศีลก็ทำตนให้เป็นคนชั่วเป็นผู้ร้าย  ก่อความเดือดร้อนต่าง ๆ 

ทั้งแก่ผู้อยู่ในปกครองด้วยกันทั้งแก่ผู้ปกครองไม่เป็นอันประกอบอาชีพ

ให้เจริญ  เพราะฉะนั้น ศีลจึงจำปรารถนาสำหรับคนผู้รวมกันเป็นหมวดหมู่

ทุกฝ่าย ถ้าต่างตั้งมั่นอยู่ในศีล บ้านเมืองก็จักถึงความสงบสุขราบคาบปราศจาก

โจรภัย  และทุจริตทั้งปวง. 

( วชิร.  ๒๗๑).

     ศีล  แยกออกได้เป็น ๒ คือ  เป็นอาการอย่างหนึ่ง  เป็นตัวศีลอย่างหนึ่ง

อาการคือ  เมื่อตั้งใจรักษา  ระวังไม่ให้ประพฤติล่วง  นี่เรียกว่ารักษาอาการ

ของศีล 

 ตั้งใจรักษาอาการของศีลจนไม่คิดประพฤติล่วง  จิตสงบเป็นปกติ  หรือ

เห็นโทษของการล่วงศีล แล้วจิตสงบเป็นปกติไม่คิดล่วง  นี่ได้ชื่อว่าตัวศีล 

เพราะศีลหรือศีละ  แปลว่าปกติ  ควรหมายเอาใจที่สงบเป็นปกติ ไม่คิด

ประพฤติล่วงตามชั้นนั้น ๆ

  เพราะฉะนั้น  การตั้งใจรักษาอาการไม่ให้ประพฤติชั่ว  เป็นอาการของศีล 

ตั้งใจรักษาไปจนจิตเป็นปกติไม่คิดล่วงเป็นตัวศีล สมาธิหรือสมถะ

ก็แยกเป็น ๒  คือ 

   เมื่อตั้งใจจะประพฤติปฏิบัติทำจิตให้แน่วแน่มั่นคง หัดปฏิบัติในชั้นต้น 

นี่เป็นอาการที่ปฏิบัติ

  เมื่อยังอยู่ในอาการที่ปฏิบัติ  ก็ได้บ้างเสียบ้าง หัดปฏิบัติไปจนจิตสงบระงับมี

อารมณ์เป็นอันเดียวกัน นั่นเป็นตัวสมาธิหรือเป็นตัวสมถะ 

  เมื่อหัดทำ  ชั้นต้นยังทำอาการอยู่จึงเป็นแต่เพียงรักษาอาการหรือทำอาการ

เมื่อจิตสงบระงับแน่วแน่มีอารมณ์เป็นอันเดียว  นั่นเป็นตัวสมาธิ 

  ปัญญาก็เหมือนกันในชั้นต้นหัดพิจารณาเพื่อให้รู้เห็นตามเป็นจริง  นั่นเป็น

อาการ  การทำให้มี ให้เป็นให้เกิด  พิจารณาไป  หัดไป ทำไป  

จนรู้จริงเห็นจริงขึ้น  นั่นเป็นตัวปัญญาแท้

    แต่ตัวปัญญาแท้จะปรากฏได้ก็ต้องเพราะอาการ คือหัดพิจารณาไป  ถ้า

พิจารณายังไม่ได้ที่ ไม่ถึงรู้จริงเห็นจริง  ก็ยังหัดทำหัดพิจารณา เป็นแต่

ทำอาการของปัญญา.

   พระพุทธเจ้าทรงสั่งสอน  ก็สอนได้แต่เรื่องหรืออาการของ ศีล  สมาธิ

ปัญญา  แต่บุคคลนั่นแหละถ้ามุ่งหมายทำปฏิบัติให้เกิดขึ้น  นั่นเป็นเรื่องบุคคล

จะพึงทำตาม  พระพุทธเจ้าไม่สามารถเอาศีลแท้ ๆ  มายัดให้คนได้ 

ไม่สามารถจะเอาสมาธิความสงบระงับมายัดให้คนได้  ไม่สามารถจะเอา

ปัญญาความรู้จริงเห็นจริงมายัดให้คนได้ เพียงแต่ทรงบอกหนทางหรือบอกเรื่อง

ราว  บอกอาการเท่านั้น 

  ส่วนการประพฤติปฏิบัติ เป็นเรื่องของคน ชั้นก็ทำอาการปฏิบัติอาการดูก่อน 

จนถึงตัวจริงดังที่แสดงมาแล้ว  นั่นจึงจะปรากฏรสด้วยตัวเอง.

( โอ.  ๒/๕๕-๕๖ ). 

ดู ศีลธรรม เครื่องปกครองบุคคล ด้วย