ไม่ค่อยว่างมาเขียนบล็อกเท่าไหร่ ทั้งที่มีเรื่องจะเขียนเยอะมาก มาเขียนทีไรก็อดร่ายยาวเหยียดไม่ได้ซะทุกครั้งไป ทนอ่านหน่อยละกันนะครับ แหะๆ

ครั้งนี้เป็นเรื่องเกี่ยวของ Cannibal ครับ!!

มีสัตว์หลายชนิดที่มีพฤติกรรมกินกันเอง (Cannibalism) เพื่อความอยู่รอดจนถือเป็นเรื่องปกติ ตัวใหญ่กินตัวเล็ก ตัวแข็งแรงกว่ากินตัวที่อ่อนแอกว่า หลายคนอาจจะสงสัยว่า เจอหน้ากันก็กินกันแบบนี้มันจะไม่สูญพันธุ์เหรอ

ดูเหมือนมันจะเป็นความจริงที่ว่า จุดมุ่งหมายอันดับ 1 ของสิ่งมีชีวิตทุกชนิด คือการสร้างลูกหลานเพื่อดำรงเผ่าพันธุ์ของพวกมันต่อไป

สำหรับสัตว์โลกอันป่าเถื่อนทั้งหลายที่กินกันเองเป็นอาจิณ เมื่อถึงช่วงฤดูผสมพันธุ์ พวกมันจะให้ความสำคัญกับการสืบพันธุ์มากกว่า ซึ่งที่มันกินๆๆๆ ก็เพื่อวันนี้นี่เอง หลายตัวยอมพลีชีพเพื่อออกลูกออกหลานกันเลยทีเดียว ตัวอย่างคลาสสิกของเคสนี้ก็ได้แก่ ตั๊กแตนตำข้าวตัวผู้ และปลาแซลมอน

เรามาลองดูบางแง่มุมที่น่าสนใจเกี่ยวกับพฤติกรรมการกินกันเองดีกว่าครับ (แต่เราคงมองมันน่าสะอิดสะเอียนมากกว่าน่าสนใจ)

มีกบบางชนิด เช่นกลุ่มของ Horned Frogs (Ceratophrys sp.) จากอเมริกาใต้ ที่มีลวดลายแปลกตาและลำตัวตะปุ่มตะป่ำ ปากกว้าง มีเขา ตัวอ้วนกลมดูน่าเกลียดน่ากลัว(สำหรับบางคน -แต่ดูตุ้ยนุ้ยน่ารักน่าชังสำหรับบางคน) ด้วยปากที่กว้างของมันทำให้มันสวาปามสัตว์ทุกชนิดที่เข้าปากมันได้ ไม่เว้นแม้แต่พวกเดียวกัน!

Ornate Horned Frog (Ceratophrys ornata) ตัวสีส้ม-ที่เกิดจากการคัดพันธุ์โดยมนุษย์ เป็นสัตว์ที่เลี้ยงกันอย่างแพร่หลาย

Picture credit: scienceblogs.com/chaoticutopia

แต่พฤติกรรมการกินกันเองของมันถูกพบว่า เจ้ากบกลุ่มนี้ ชอบกินพี่น้องตัวเองเป็นพิเศษ! ก็คือ มันจะเลือกกินกบที่เป็นพี่น้องร่วมสายเลือดมันมากกว่าที่จะกินกบชนิดเดียวกันจากคนละครอก!!

อะไรดลใจให้มันมีความโปรดปรานที่เพี้ยนและอันตรายเช่นนี้ ใช่แล้วครับ เพราะการกินพี่น้องร่วมสายเลือดมันมีข้อดีนั่นเอง [โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่าน ห้ามลอกเลียนแบบนะครับ!!]

เรารู้กันดีว่า การผสมพันธุ์กันแบบเลือดชิด ผสมกันเองในเครือญาติ มักส่งผลให้ลูกหลานมียีนด้อยที่ไม่เอื้อประโยชน์(ซ้ำร้ายยังเป็นอุปสรรค)ในการดำรงชีวิต อาจทำให้พิกลพิการ เสี่ยงต่อการเกิดโรคภัยไข้เจ็บได้ง่าย

ใช่ครับ เจ้ากบพวกนี้ก็เลยสืบทอดยีนที่ทำให้พวกมันโปรดปรานการสวาปามพี่น้องร่วมสายเลือดเป็นพิเศษ ซึ่งลดปัญหาการผสมพันธุ์แบบเลือดชิดเพราะมันทำให้มีความหลากหลายทางพันธุกรรมของประชากรกบในพื้นที่นั้นๆ

นอกจากนี้การกินกันเองยังถือเป็นการลดคู่แข่งในการหาอาหารด้วย ยิ่งเหยื่อชิ้นโตมากเท่าใด เจ้ากบก็จะอิ่มหนำสำราญและเติบโตเร็วมากเท่านั้น จริงๆพวกมันอาจจะชอบกินกบด้วยกันมากกว่ากินแมลงก็เป็นได้

เพราะฉะนั้น ใครคิดจะซื้อกบกลุ่มนี้มาเลี้ยง ไม่ต้องหวังดีไปหาเพื่อนมาให้มันนะครับ เพื่อนตัวใหม่กลายเป็นเหยื่อคำโตของมันอย่างแน่นอน

Ornate Horned Frog (Ceratophrys ornata) ตัวสีเขียว-ซึ่งเป็นสีของกบชนิดนี้ที่พบในธรรมชาติ แต่ตัวนี้กำลังกินเหยื่ออย่างเอร็ดอร่อย!!

Picture credit: laaquariumvolunteers.org

เห็นกันแล้วใช่ไหมครับว่าการกินพี่น้องร่วมสายเลือดของสัตว์มีประโยชน์อย่างไร

ที่นี้ลองมามองต่างมุมกับสัตว์อีกกลุ่มที่กินพวกเดียวกัน(ที่น่าจะฟังดูสมเหตุสมผลสำหรับมนุษย์เรามากกว่า)บ้าง

จิ้งจกน้ำ (Salamanders) หลายชนิดเป็นสัตว์ที่กินกันเองเช่นเดียวกัน แต่มีกลยุทธ์ทางพันธุกรรมที่ต่างกันโดยสิ้นเชิงกับกบเหล่านั้น

ลองมาดูกรณีของจิ้งจกน้ำในสกุล Ambystoma กันครับ ตามปกติแล้วจิ้งจกน้ำเหล่านี้จะกินสัตว์ขนาดเล็กเป็นอาหาร ไม่ใช่จิ้งจกน้ำทุกตัวจะมีรสนิยมโฉดโดยสันดานในการกินพวกเดียวกัน เพราะว่าจิ้งจกน้ำที่เกิดมาในครอกเดียวกันนั้น พอลูกอ๊อดเริ่มโตมาจนถึงระยะหนึ่ง บางตัวจะมีการเติบโตของขากรรไกรให้สามารถอ้าปากได้กว้างกว่าปกติมาก แถมยังมีฟันที่ใหญ่และแข็งแรงกว่าปกติไว้เอาไว้งับเหยื่อ จนทำให้สามารถกินลูกจิ้งจกน้ำตัวอื่นเป็นกิจวัตรปกติได้ เราเรียกจิ้งจกน้ำที่มีลักษณะเช่นนี้ว่า Cannibalistic morph

(บน): ขากรรไกรของลูกอ๊อดแบบปกติ (Typical morph) ของ Eastern Tiger Salamander (Ambystoma tigrinum)

Pictures credit: askabiologist.asu.edu

(ล่าง): ลูกอ๊อดที่สามารถกินลูกอ๊อดตัวอื่นได้ (Cannibalistic morph) ของจิ้งจกน้ำชนิดเดียวกัน

อย่างไรก็ตาม จิ้งจกน้ำที่มีลักษณะเช่นนี้มักจะมีไม่เกิน 10% ของประชากรจิ้งจกน้ำทั้งหมด (ที่เหลือเป็นจิ้งจกน้ำปกติที่ไม่กินพวกเดียวกัน)

ซึ่งผลการวิจัยกันอย่างกว้างขวางก็ได้ข้อสรุปออกมาว่า การเป็นสัตว์ที่กินเนื้อพวกเดียวกันเอง (Cannibal) ในประชากรของลูกอ๊อดจิ้งจกน้ำนั้นเกิดขึ้นจากสภาพแวดล้อมล้วนๆ!!

1. ประชากรของลูกอ๊อดจิ้งจกน้ำในแอ่งน้ำขังที่เกิดจากฝนตก พบว่ามีตัวที่มีลักษณะภายนอกเป็น Cannibal คิดเป็นสัดส่วนต่อประชากรมากกว่า Cannibal ที่พบในแหล่งน้ำขนาดใหญ่กว่า เช่น หนอง บึง
เหตุผล: (ลองวิเคราะห์กันเล่นๆก่อน highlight ดูเฉลยนะครับ) ลูกอ๊อดจิ้งจกน้ำที่เป็น Cannibal สามารถกินเหยื่อขนาดใหญ่(ซึ่งก็คือจิ้งจกน้ำด้วยกัน)ได้ จึงทำให้เจริญเติบโตเร็วกว่าลูกอ๊อดจิ้งจกน้ำทั่วไป ในแอ่งน้ำขนาดเล็กที่อาจแห้งเมื่อไหร่ก็ได้ ลูกอ๊อดส่วนนึงจึงกลายเป็น Cannibal เพื่อที่จะกินพวกเดียวกันและเติบโตขึ้นบกให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้
ลูกอ๊อดที่อยู่ในหนอง บึง ที่น้ำขังนานกว่า(หรือขังตลอดเวลา)จะมีตัวที่เป็น Cannibal น้อยกว่าเพราะมีอาหารเยอะและไม่มีความจำเป็นต้องรีบขึ้นบก

2. ในแหล่งน้ำที่มีโรคระบาด พบว่ามีจิ้งจกน้ำที่เป็น Cannibal น้อยมากจนถึงไม่มีเลย
เหตุผล: จิ้งจกน้ำที่เป็น Cannibal มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคเกี่ยวกับผิวหนังมากกว่าจิ้งจกน้ำแบบปกติ หากในแอ่งน้ำนั้นมีแบคทีเรียที่ทำให้เกิดโรค ลูกอ๊อดแทบจะร้อยทั้งร้อยจะไม่โตขึ้นมาเป็น Cannibal

3. ในแหล่งน้ำที่มีการวางไข่จากพ่อแม่จิ้งจกน้ำหลายคู่ พบว่ามีลูกอ๊อดที่เป็น Cannibal มีสัดส่วนต่อประชากรของลูกอ๊อดทั้งหมด มากกว่าแหล่งน้ำที่มีจิ้งจกน้ำเพียงคู่เดียวไปวางไข่
เหตุผล: การที่มีลูกอ๊อดจากหลายครอบครัวในแหล่งน้ำเดียวกันกระตุ้นให้ลูกอ๊อดจิ้งจกน้ำกลายเป็น Cannibal เพื่อกินลูกอ๊อดตัวอื่นๆ เป็นการกำจัดคู่แข่งที่ไม่ใช่เครือญาติ ช่วยให้พี่น้องร่วมสายเลือดของมันมีโอกาสรอดมากกว่า ซึ่งก็เป็นเหตุผลที่(แทบ)ไม่มีลูกอ๊อดเป็น Cannibal ในแหล่งน้ำที่มีแต่พี่น้องของมัน ทำให้การกินกันเองระหว่างพี่น้องร่วมครอกเกิดขึ้นน้อยมาก

ลูกอ๊อดของจิ้งจกน้ำในสกุล Ambystoma ในบางพื้นที่ยังสามารถลดพู่เหงือกและขึ้นบกเปลี่ยนเป็นหายใจทางปอดได้ในขณะที่ยังตัวเล็กอยู่ โดยเฉพาะในเขตที่แอ่งน้ำเกิดจากฝนตกและเหือดแห้งได้ภายในเวลาสั้น
ไม่ใช่แค่นั้น ลูกอ๊อดจิ้งจกน้ำชนิดเดียวกันในบางพื้นที่จะยังคงอยู่ในน้ำ และคงพู่เหงือกไว้จนกระทั่งตัวโตเท่ากับพ่อแม่มันจึงจะขึ้นบก หรืออาจอยู่ในน้ำ หายใจทางเหงือกไปตลอดชีวิตโดยไม่ขึ้นบกเลยก็ได้ มักพบเหตุการณ์นี้ในที่ที่แอ่งน้ำขังตลอดปีและสภาพแวดล้อมทางบกไม่เอื้ออำนวยในการดำรงชีวิต เช่น ทะเลทราย

กลยุทธ์ในการเอาชีวิตรอดของสัตว์หลายชนิดถูกสืบทอดและเปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆตามปัจจัยต่างๆทั้งสภาพแวดล้อม อาหาร ไม้เว้นแม้แต่การรับมือกับโรคภัยไข้เจ็บ
จากกรณีของจิ้งจกน้ำที่ผมยกมา เห็นได้ชัดว่าเพียงสัตว์ชนิดเดียวก็มีกลยุทธ์หลากหลายแบบเหลือเกิน
Cannibal บางชนิดเน้นการล่าพี่น้องร่วมสายเลือดกินเพื่อความหลากหลายของพันธุกรรมในสภาพแวดล้อม ตรงกันข้าม Cannibal บางชนิดหลีกเลี่ยงการกินพี่น้องเพื่อไม่ให้สายเลือดของมันหายไป

อาจจะเป็นกลยุทธ์การเอาตัวรอดที่ดูโหดร้าย แต่ทั้งหมดนี้ก็เพื่อคงไว้ซึ่งสายพันธุ์ของพวกมันให้สามารถดำรงชีวิตสืบต่อไปได้นั่นเองครับ