"เกาะเกร็ด" เป็นเกาะกลางน้ำในแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง
มีฐานะเป็นตำบลหนึ่งในท้องที่อำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี
มีเนื้อที่ประมาณ ๔.๒ ตารางกิโลเมตรหรือ ๒,๖๒๕  ไร่
เป็นที่อยู่ของชาวไทยเชื้อสายมอญที่มีอาชีพปั้นเครื่องปั้นดินเผาเป็นส่วนใหญ่
โดยมีพระเจดีย์มุเตาของวัดปรมัยยิกาวาส เป็นสัญลักษณ์ประจำฝั่งท่าน้ำของเกาะ

"เกาะเกร็ด" เกิดจากการขุดคลองลัดแม่น้ำเจ้าพระยาเมื่อปี พ.ศ. ๒๒๖๕ ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ
คลองลัดดังกล่าวเรียกว่า "คลองลัดเกร็ดน้อย" หรือ "คลองเตร็ดน้อย"
ดังปรากฏในพระราชพงศาวดารกรุงสยามฉบับบริติชมิวเซียมตอนหนึ่งว่า

"...ในปีขาล จัตวาศก ทรงพระกรุณาโปรดให้พระธนบุรีเป็นแม่กอง เกณฑ์พลนิกายคนหัวเมืองปากใต้ให้ได้คน ๑๐,๐๐๐ เศษ ให้ขุดคลองเตร็ดน้อย ลัดคุ้ง บางบัวทองนั้นคดอ้อมนัก ขุดลัดตัดให้ตรง พระธนบุรีรับสั่งแล้วถวายบังคมลามา ให้เกณฑ์พลนิกายในบรรดาหัวเมืองปากใต้ได้คน ๑๐,๐๐๐ เศษ ให้ขุดคลองเตร็ดน้อยนั้นลึก ๖ ศอก กว้าง ๓ วา ยาวทางไกลได้ ๒๙ เส้นเศษ ขุดเดือนเศษจึ่งแล้ว..."

ต่อมากระแสน้ำเปลี่ยนทิศเนื่องจากไหลทางตรงได้สะดวกกว่า
และกัดเซาะตลิ่งทำให้คลองสายนี้ขยายเป็นแม่น้ำลัดเกร็ด แผ่นดินตรงแหลมจึงกลายเป็นเกาะ
ในรัชสมัยสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ระบุในโฉนดชื่อว่า เกาะศาลากุล
ตามชื่อวัดศาลากุลที่สร้างโดยเจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน รัตนกุล) ตั้งแต่สมัยธนบุรี
ต่อมาเมื่อตั้งอำเภอปากเกร็ด จึงเรียกเป็น "เกาะเกร็ด"

จนกระทั่งผ่านไปกระแสน้ำได้ค่อย ๆ เซาะฝั่งคลองน้อยให้ใหญ่ขึ้น
จนส่วนที่เป็นแหลมถูกตัดขาดจากแผ่นดินและกลายเป็นเกาะกลางแม่น้ำในที่สุด

เกาะเกร็ดเป็นย่านชุมชนที่มีความเจริญมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย
เป็นทั้งชุมชนค้าขายและเป็นที่ตั้งด่านตรวจเรือต่าง ๆ ที่จะเดินทางผ่านไปมายังอยุธยา
รวมถึงวัดวาอารามต่าง ๆ บนเกาะเกร็ดล้วนมีความสวยงาม ล้วนแล้วแต่เป็นศิลปะสถาปัตยกรรมในสมัยอยุธยาทั้งสิ้น

แต่คงจะมาร้างคนเมื่อพม่ามายึดกรุงศรีอยุธยา หลังจากกอบกู้เอกราชได้พระเจ้าตากสินมหาราช
จึงโปรดให้ชาวมอญที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานที่บริเวณเกาะเกร็ดแห่งนี้อีกครั้ง

เกาะเกร็ดเป็นแหล่งเครื่องปั้นดินเผาชั้นดี ถือว่าเป็นสินค้าประจำของเกาะเกร็ดเลยก็ว่าได้
นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่ที่ขึ้นมายังฝั่งเกาะเกร็ด นิยมมาเดินเที่ยว ช้อปปิ้ง หาของอร่อยๆ กิน ไหว้พระ นั่งเรือชมรอบเกาะ

สินค้าที่สิ่งที่เป็น "เอกลักษณ์" ของเกาะเกร็ด แน่นอนว่าต้องเป็น "เครื่องปั้นดินเผา" !

ช่วงก่อนปีใหม่ ๒๕๕๘ บล็อกเกอร์โอเคเนชั่น นัดกันล่องเรือข้ามเจ้าพระยาไปเที่ยวเกาะเกร็ดกัน
รวมพลกันตั้งแต่เช้า กว่าจะจบทัวร์"ทริปคนโอเคเที่ยวเกาะเกร็ด "ก็เข้าไปเกือบเย็น
ได้มีโอกาสไปไหว้พระหลายวัด รู้สึกเหมือนได้พักใจพักกายพอหายเหนื่อยได้ คงเป็นเพราะจิตสงบขึ้น

ไฮไลท์ของทริปสำหรับผม อยู่ที่การไปเยี่ยมชม "โรงงานเครื่องปั้นดินเผาป้าตุ่ม"

โรงงานเครื่องปั้นดินเผาป้าตุ่มนั้น กล่าวได้ว่าเป็นหนึ่งในธุรกิจชุมชนของชาวเกาะเกร็ดเลยทีเดียว
เปิดขายเครื่องปั้นดินเผาต่างๆ พร้อมการสาธิตการผลิตจริง ตั้งแต่เริ่มจนจบกระบวนการ
จนกลายเป็นแหล่งให้ความรู้เชิงปฏิบัติจริงของระบบการศึกษานอกโรงเรียนปากเกร็ด 

กว่าจะเป็น...โรงงานเครื่องปั้นดินเผาป้าตุ่ม เกาะเกร็ด

-คุณอุ้ยลูกสาวของป้าตุ่ม เป็นผู้บรรยาความเป็นมาของโรงงานให้ฟัง

-คุณพ่อของคุณอุ้ย สาธิตวิธีปั้นดินเหนียวเป็นรูปทรงต่างๆ

พวกเราชาวโอเคเนชั่น ได้รับเกียรติจากคุณอุ้ยลูกสาวของป้าตุ่ม เป็นผู้บรรยาความเป็นมาของโรงงานให้ฟัง
ตอนหนึ่งคุณอุ้ยบอกว่า โรงงานเครื่องปั้นดินเผาบนเกาะเกร็ดมีหลายเจ้า แต่ส่วนใหญ่จ้างคนงานมาทำ
จะเหลืออยู่ก็เพียงโรงงานป้าตุ่มเท่านั้นที่ใช้แรงงานจากในครอบครัว สืบทอดกันมาหลายชั่วคนแล้ว

ช่างแต่ละคนจะทำเครื่องปั้นดินเผาได้ระหว่าง ๑๐๐-๔๐๐ ใบต่อวัน ขึ้นอยู่กับความชำนาญของแต่ละคนด้วย

คุณอุ้ยชี้ให้พวกเราดู "ลานควาย" ภายในบ้าน ซึ่งขณะนี้แปรเปลี่ยนไปเป็นพื้นที่แสดงเครื่องปั้นดินเผาแล้ว
ในอดีต "ลานควาย" เป็นบริเวณที่คนนำควายมาวนเดินย่ำดินเพื่อให้ดินมีความเหนียวพอดี ปัจจุบันเลิกไปแล้ว

พวกเราได้เห็นได้ฟังคำบรรยายตั้งแต่ขั้นตอนแรกไปจนถึงขั้นสุดท้ายของการทำเครื่องปั้นดินเผาไป
ทราบว่าดินที่ใช้ปั้นนั้น ตอนนี้สั่งซื้อมาจากสามโคก จังหวัดปทุมธานี เนื่องจากดินเหนียวบนเกาะลดลงมาก
เป็นเครื่องปั้นดินเผาประเภทเนื้อเครื่องดินไม่เคลือบ มีความพรุนตัว มีสีส้มอ่อนไปจนถึงสีแดงแก่แดด

ได้เห็นวิธีการปั้นดินเหนียว วิธีเผาเครื่องปั้นดินเผา วิธีแกะสลักลวดลายวิจิตรลงบนเครื่องปั้น

จึงตระหนักว่า อันเครื่องปั้นดินเผาเกาะเกร็ด มิใช่ของสามัญธรรมดาแต่อย่างใด แต่เป็นยิ่งกว่า"งานศิลปะชั้นยอด" 

สถานที่อีกหนึ่งบนเกาะเกร็ดที่เกี่ยวข้องกับเครื่องปั้นดินเผาซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งยวด

นั่นคือ "พิพิธภัณฑ์วัดปรมัยยิกาวาสวรวิหาร" ตั้งอยู่ภายในเขตวัดปรมัยยิกาวาสนั่นเอง
เป็นอาคารสองชั้นซึ่งแต่เดิมเป็นกุฏิของอดีตเจ้าอาวาส สร้างมาแต่สมัยรัชกาลที่ ๕ เป็นพื้นที่จัดแสดง
ชั้นล่าง หรือ หอไทยนิทัศน์ เครื่องปั้นดินเผา ว่าด้วยเรื่องเครื่องปั้นดินเผาเป็นหลัก
โดยได้มีการจำลองเตาเผาและหุ่นจำลองของช่างทำเครื่องปั้นดินเผาไว้ด้วย

ที่ชั้นล่างของพิพิธภัณฑ์แห่งนี้เอง พวกเราได้พบกับ"ลุงนักปั้นผู้หนึ่ง"
ที่อาสามาสอนวิธีการปั้นเครื่องปั้นดินเผาทุกวันหยุดเสาร์-อาทิตย์ โดยไม่คิดค่าใช้จ่ายแต่อย่างใด
คุณลุงซึ่งจากคำพูดคำจาดูเป็นคนใจเย็นมาก บอกว่า อยากช่วยอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นไว้ให้กับลูกหลาน

ปั้นหม้อ...ที่เกาะเกร็ด อีกหนึ่งภูมิปัญญาบรรพชน

คุณธรรมพื้นฐานอย่างหนึ่งที่ติดตัวคนไทยเรามาแต่โบร่ำโบราณนั่นคือ เรื่อง"การมีน้ำใจ"
ซึ่งขณะนี้ นับได้ว่าลดลงไปมาก แต่ไม่ใช่ถึงกับสูญหายไปเสียสิ้นจากสังคมไทย

คุณลุงนักปั้น ถือเป็นตัวอย่างที่ดีงามในเรื่อง "การมีน้ำใจ" ที่ใครเห็นใครก็นิยมและนับถือหมดใจ

- "ลูกสาวบล็อกเกอร์คนปทุมรักสุขภาพ"

ในการนี้ มีพวกเราหลายคนได้ทดลองปั้นตามคำแนะนำของคุณลุง ดูไปดูมา นับว่ายากพอสมควร
และการที่จะปั้นเครื่องปั้นดินเผาสักใบให้มีรูปทรงสวยงามนั้น ยิ่งเป็นความยากเย็นเข้าไปใหญ่

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้เปิดให้เข้าชมในวันจันทร์ – ศุกร์ เวลา ๐๙.๐๐ – ๑๖.๐๐ น.
ส่วนในวันเสาร์-อาทิตย์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์ เปิดเวลา ๐๙.๐๐ - ๑๗.๐๐ น. โดยไม่เก็บค่าเข้าชม

เพลง : เธอรู้หรือเปล่า
ศิลปิน : ทูล ทองใจ

เป็นเพลงไพเราะ...ที่ลอยผ่านสายลม ขณะเพลิดเพลินอยู่กับการชมวิธีปั้นดินเหนียว
ขออนุญาตนำมาเปิดให้ฟังกันครับ

----------------------------

หมายเหตุ : ขอบคุณข้อมูลเกาะเกร็ดจากวิกีพีเดีย