ผมจำได้ดี...ตัวละครในซีรีส์ดังของฝรั่งมังค่าเรื่องหนึ่ง กล่าวไว้ว่า "ข้าเคยบอกเจ้าหรือเปล่าว่า ทะเล (Sea)ก็คือการมองเห็น(See) เพราะมันไม่มีอะไรเลยเมื่อเราลอยอยู่กลางทะเล นอกจากสิ่งที่เราเห็นนั่น ก็คือผืนน้ำสุดลูกหูลูกตา"

...ไม่แปลกใจถ้าจะมีคนพูดว่า นก (Bird) หมายถึง การกำเนิด (Birth) เพราะไม่ว่านกจะอยู่ที่ไหน นั่นหมายความว่าพื้นที่นั้นๆมีความเหมาะสมที่จะเรียกว่าป่าในระดับหนึ่ง อย่างนกเงือกเป็นดัชนีชี้วัดความสมบูรณ์ของผืนป่า ป่าไหนมีนกเงือกมากและหลายกชนิด ย่อมอุดมสมบูรณ์เหลือคณานับ...แน่นอนป่าถือเป็นต้นกำเนิดของสรรพสิ่ง! เป็นจุดก่อเกิดสายน้ำหล่อเลี้ยงทุกชีวิต

จากยอดดอย... สู่ธารา... จากภูผา...สู่มหานที....

เป็นความเคยชินที่ผมต้องตื่นแต่เช้าตรู่ เพื่อจัดเตรียมความพร้อมในการออกไปทำกิจกรรม"ดูนก"ที่เรียกไม่ถูกว่ารัก ชอบ หรือหลงกันแน่ แตที่จริงแท้แน่นอนคือ ถ้าไม่ดูนก ผมก็ไม่รู้จะไปดูอะไรเหมือนกัน

รุ่งอรุณ ที่อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อน ไอกรุ่นที่ขึ้นจากบ่อปกคลุมรอบบริเวณราวกับสายหมอก มองเห็นพี่ป้าน้าอาชาวโอเคเนชั่นหลายคนกำลังดื่มด่ำกับบรรยากาศสดชื่นๆ ในม่านหมอกที่เกิดจากน้ำพุร้อน ควันที่พวยพุ่งลอยอบอวลไปทั่วดูสวยสงบราวกับภาพวาด หลายคนอดเก็บความทรงจำผ่านภาพถ่ายเอาไว้ไม่ได้ ตั้งคำถามกับตัวเอง ถ้าเราเดินผ่านบ่อน้ำพุร้อนไปยังฝั่งตรงข้าม จะมีตากล้องฝีมือดี เก็บภาพเราไว้บ้างไหม

....(ความจริง คำถามนี้ไม่น่าเกิดขึ้น เพราะช่างภาพโอเค ถ่ายภาพทุกอย่างที่ขวางหน้าขวางตาอยู่แล้ว(ฮา))

น้ำพุร้อนทีนี่ มีอุณหภูมิโดยเฉลี่ยของน้ำพุร้อนประมาณ 73 องศาเซลเซียส เริ่มมีนักท่องเที่ยวชาวไทยนำไข่ไก่มาแช่ในบ่อน้ำแร่ที่ทางอช.จัดเตรียมไว้ให้แล้ว ไข่ไก่ต้องแช่นานประมาณ 17 นาที ไข่แดงจึงจะแข็ง มีรสชาติมันอร่อย ส่วนไข่ขาวจะเหลวคล้ายไข่เต่า มันลองชิมมาแล้ว... ตามนั้นครับ

แมงเม่า ไม่ได้บินเข้ากองไฟ แต่อาจบินเข้าตาคุณได้ หากเผลอ .... หลังฝนกระหน่ำอย่างหนักลงมาทั้งคืน เช้าวันนี้ทั่วทั้งอาณาบริเวณเต็มไปด้วยแมงเม่า เรียกว่าเดินไปไหนก็เจอแต่เจ้าปลวกบินได้ อดนึกแปลกใจ  ความจริง แมงเม่าเป็นอาหารอันโอชะของนก แต่ที่นี่กลับไม่เห็นวิหคนกกาออกมาตั้งวงปาร์ตี้แมงเมากัน

ทำให้นึกถึงด่าน 2 ของดอยอินทนนท์ที่กลายเป็นจุดดูนกอันโดดเด่น เพราะว่า หลังฝนตก จะมีฝูงแมงเม่า ออกมาเล่นแสงไฟนีออนตอนตั้งแต่เช้ามืด และก็ดึงดูดนกที่กินแมลงเป็นอาหารทุกชนิดให้มารวมตัวกันที่นี่

ป.ล. แมลงเม่า (alates) คือปลวกในวัยสืบพันธุ์ที่โตเต็มที่โดยมีปีกยาวเลยลำตัวออกมา เมื่อถึงฤดูผสมพันธุ์ ซึ่งมักจะอยู่ในช่วงฤดูฝน ปลวกหนุ่มสาวที่มีปีกภายในจอมปลวกจะพากันบินออกมาจากรังมารวมหมู่เพื่อเลือกคู่ครอง ก่อนลงสู่พื้นดินเพื่อสร้างรังและผสมพันธุ์

หลังจากเห็นคนบันทึกภาพขณะเดินผ่านม่านควันบริเวณน้ำพุร้อนแล้ว ก็เลยเดินสำรวจรอบๆพื้นที่อุทยาน ยินเสียงนกแว่วๆ หลายชนิด ที่จำได้แม่น ก็เป็นจำพวกนกปลีกล้วยที่มีเสียงเฉพาะตัว ภาพรวมส่วนใหญ่ยังดูเงียบเชียบราวกับว่าเป็นวันหยุดของคนเมืองที่พากันนอนตื่นสายคร้านจะลุกจากเตียงอันอุ่นสบาย หรือจะเช้าเกินไป

....เดินผ่านหมู่ห้องอาบน้ำ ห้องนวดตัว ที่คนโอเคมารอกันแน่นตั้งแต่ไก่โห่....ก่อนเปิดทำการ รอแต่พนักงานยังไม่มาเท่านั้น

ว่ากันว่า การอาบน้ำแร่จากน้ำพุร้อนที่นี่ สะดวกสบายมากเพราะมีห้องหับเป็นสัดส่วน ค่าบริการก็ไม่แพง ใครมีโอกาสมาลองใช้บริการ เป็นต้องกลับมารอบสองรอบสาม หลายคนคงเคยไป"ออนเซน" ที่ประเทศญี่ปุ่นมาแล้ว มาลองของไทยดูบ้างจะเป็นไรไป หรูหราอาจไม่เท่า แต่สรรพคุณไม่น่าจะต่างกัน

น้ำแร่ชนิดร้อน มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการว่า "น้ำพุร้อน" (Natural Hot Springs) เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่มีน้ำร้อนไหลขึ้นมาจากชั้นใต้ดินของโลกที่ยังคงมีความร้อนอยู่ เชื่อมา

นานนมมาแล้ว เชื่อกันว่า การอาบน้ำแร่ร้อน ทำให้สุขภาพดีขึ้น มีส่วนช่วยรักษา บรรเทาอาการป่วยของโรคบางประเภทได้ ทว่าประโยชน์ดีๆต่อสุขภาพจากการอาบน้ำแร่ยังไม่แรงพอจะมัดใจผม...ยกนาฬิกาขึ้นมอง เกือบ 7.30 น.แล้ว ปรับเป้าไปเดินเทรลน้ำตกแจ้ซ้อนดีกว่า รองรับเจอนกแน่นอน

เส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติน้ำตกแจ้ซ้อน - น้ำพุร้อนแจ้ซ้อน มีระยะทางทั้งหมดประมาณ 3 กิโลเมตร ใช้เวลาในการเดินทางประมาณ 2 ชั่วโมงสำหรับคนธรรมดา

แต่นักดูนกนกนั้นไม่ใช่คนธรรมดา เลยใช้เวลานานกว่านั้นอีกอย่างน้อยเป็นชั่วโมง เพราะไม่ได้เดินทุ่ยๆ ไปข้างหน้าเหมือนหุ่นยนต์หรือเอาแบบบ้านๆหน่อยก็เดินตามควายหาย

 เรา(นักดูนก)เดินเก็บรายละเอียดตลอดเส้นทาง ร่องรอยเงาร่าง เส้นเสียงของ วิหคนกกาไม่อาจคลาดหูและสายตาของเราไปได้ แต่จะไอเด็นฯนกถูกต้องหรือไม่-อย่างไร นั่นมันก็อีกเรื่องหนึ่ง 

เทรลนี้ ผมเคยเดินหลายรอบ (เพราะมาแจ้ซ้อน 3-4 ครั้งแล้ว) จะเริ่มต้นเดินทางตั้งแต่ลานน้ำพุร้อนจนถึงโรงไฟฟ้าพลังน้ำ แล้ววกกลับมาทางใหม่อีกจนถึงลานน้ำพุร้อน ตลอดเส้นทางจะมีป้ายสื่อความหมายอยู่ตามจุดต่างๆ เพื่อให้ผู้สนใจได้ศึกษา

บอกตามตรงเทรลนี้ ไม่ใช่เส้นทางที่นกชุกชุม แต่ขอบอกว่าเป็นเทรลที่สวยงาม ร่มเย็น รกครึ้มไปด้วยไม่นานาพันธุ์ เสียงน้ำที่ไหลกระทบแก่งหินกระเซ็นเป็นฝอย ดังระริกๆๆๆๆ ก็ เดินแล้วสบายสบายใจ

บางช่วงบางตอน เป็นคุ้งแควน้ำไหลรินเป็นทางน้อยๆ คล้ายมีใครมาจัดสวนไว้กลางป่า สวยยิ่งกว่าสวนญี่ปุ่นเอาเสียอีกแน่ะ

ก็ธรรมชาติไงสร้างสรรค์ศิลปินที่สามารถเนรมิตรศิลปะที่สวยงามเหนือคำบรรยาย ก็คือธรรมชาตินั่นเอง ใช่ใครที่ไหน

น้ำตกแจ้ซ้อนที่เกิดจากลำน้ำแม่มอน มีน้ำไหลตลอดปี มีแอ่งน้ำรองรับตลอดสาย ไหลตกลงมาเป็นชั้นๆ มีความสูงทั้งหมด 6 ชั้นในแต่ละชั้นจะมีความสวยต่างกันออกไป อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติเพียง 1 กิโลเมตร มีทางเดินไปถึงได้สะดวก และสามารถเดินจากบ่อน้ำพุร้อนไปถึงน้ำตกได้เช่นกัน

 นกเด้าลมหลังเทา (Grey Wagtail)

 นกยางเขียว (Little Heron)

 นกเขนเทาหางแดง ,ตัวเมีย (Plumbeous Water Redstart)

...ขณะเดินลัดเลาะไปตามลำธาร เราเจอ Bird Wave กลุ่มนกที่ออกมาหากินร่วมตัว อย่างเจ้า นกกินแมลงป่าอกสีน้ำตาล นกกินแมลงอกเหลือง นกจาบดินอกลาย นกกระจ้อยคอขาว นกปรอดโอ่งเมืองเหนือ นกจับแมลงจุกดำ นกหัวขวานจิ้วคิ้วขาว เราเจอนกแซวสวรรค์ เป็นนกจับแมลงตัวเล็กๆด้วย ไม่แน่ใจว่า เป็นตัวประจำถิ่นหรือตัวอพยพ

ที่เซอร์ไพรส์ มีโอกาสได้เห็นนกกระเต็นแดง และนกจับแมลงคอสีน้ำเงินเข้ม ด้วย เป็นนกที่พบไม่บ่อยนัก คาดว่าน่าจะอพยพผ่านมาหากินชั่วคราวอยู่แถวนี้ แน่นอน ขาประจำที่พบตัวได้ง่ายคือ นกเขนน้ำหลังเทา  

 นกกินแมลงอกเหลือง (Pin-striped Tit Babbler)

 นกจับแมลงหัวเทา (Grey-headed Canary-flycatcher) 

 นกจับแมลงจุกดำ (Black-naped Monarch)

 นกจับแมลงคอสีน้ำเงินเข้ม (Blue-throated Flycatcher)

 นกแซวสวรรค์ ( Asian Paradise-flycatcher)

 นกกระจ้อยคอขาว (Yellow-bellied Warbler)

 นกปรอดเหลืองหัวจุก (Black-crested Bulbul)

 นกปรอดโอ่งเมืองเหนือ (Puff-throated Bulbul)

 นกกินปลีดำม่วง  (Purple Sunbird)

 นกหัวขวานจิ๋วคิ้วขาว ( White-browed Piculet)

...ชวนนักดูนกประจำบางโอเคอย่างป้ารุ วันศุกร์ และชายสามหยด ช่างภาพฮิบฮอบ ไปตระเวณหานกเขนน้ำหลังเทา ที่พบเป็นประจำตามลำธารเล็กๆของน้ำตกแจ้ซ้อน มักพบเจ้านกชนิดนี้เดินจิกกิน แมลง สัตว์ขนาดเล็ก ที่ลอยมากับสายน้ำ

ครานี้ เหมือนจะดูง่ายขึ้นกว่าทุกครั้ง นกดุไม่ตื่นคน อาจเป็นเพราะมัวแต่ก้มหน้าก้มตาจิกแมงเม่าที่ลอยมาตามน้ำ หรืออาจเป็นเพราะเป็นช่วงเวลาที่นกเลี้ยงลูกอ่อนที่กำลังโตเป็นวัยรุ่น เป็นไปได้ทั้งนั้น

 นกกางเขนน้ำหลังเทา (Slaty-backed Forktail)

แน่นอน ลำธารในป่าเป็นที่อยู่อาศัยทั้งแบบถาวรและชั่วคราวของนกหลายชนิด ส่วนใหญ่ก็พวก นกกระเต็น นกเขน และนกกางเขนน้ำ (water redstarts and forktails)

การจำแนกชนิดของนกกางเขนน้ำหลังเทานั้นไม่ยาก เห็นปุ๊บไอเด็นได้ปั๊บ สำหรับนักดูนกมือใหม่ก็เรียกว่า ไม่ใช่ยาขม(ไอเด็นยาก) แต่อย่างใด เพราะเป็นนกเขนน้ำชนิดเดียวในไทยที่มีท้ายทอยและหลังสีเทา

แต่ก็ต้องดูให้ดี ให้ชัดๆ ให้ชัวร์ เพราะอาจสับสนกันกับนกกางเขนน้ำหลังดำ ที่รูปร่างหน้าตาเหมือนกันเด๊ะ แต่ต่างกันที่สีสันเท่านั้น โดยเจ้านกกางเขนน้ำหลังดำนั้น กระหม่อม คอ และหลัง มีสีดำ และค่อนข้างจะหาตัวได้ยากกว่าญาติใกล้ชิดของมัน

จะว่าไปแล้ว สิ่งมีชีวิตทุกชนิดและสิ่งแวดล้อมมีสายสัมพันธ์เกี่ยวข้องซึ่งกันและกัน
นับตั้งแต่สิ่งมีชีวิตขนาดเล็กไปจนถึงสัตว์ใหญ่เช่น มนุษย์เรา

ถ้าสปีชีส์ใดสปีชีส์หนึ่งสูญพันธุ์ไปก็จะทำให้เกิดผลกระทบต่อสปีชีส์อื่นด้วย
เช่น ถ้ามนุษย์ทำให้ นกเงือกสูญพันธุ์ พืชพันธุ์บางชนิดในป่าก็อาจสูญพันธุ์ตามไปด้วย
เนื่องจากขาดตัวกลางซึ่งทำหน้าที่นำเมล็ดไปแพร่พันธุ์

เมื่อ พืชบางชนิดสูญพันธุ์ ปริมาณออกซิเจนในอากาศก็เปลี่ยนแปลงไป
รวมทั้งสมุนไพรบางชนิดอาจจะสูญพันธุ์ ส่งผลกระทบต่อ มนุษย์ สัตว์ และระบบนิเวศทั้งหมด...

ขณะนั่งริมลำธาร เหม่อมองกระแสธารเบื้องหน้า พลันนึกถึงลำนำเพลง สายน้ำไม่ไหลกลับ
ในห้วงคำนึง ...สายลมยังพัดหวนได้

ไฉน...สายน้ำไม่ไหลกลับ...

 The River of no Return - 돌아오지않는 강 -

Classical Guitar - Played,Arr.-DONG HWAN_ NOH