เกาะแสมสาร อ. สัตหีบ จ.ชลบุรี เริ่มกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวใกล้กรุงที่คนนิยมไปเล่นน้ำทะเลกันมาก
หลังจากกองทัพเรือได้เปิดเกาะเป็นครั้งแรก ให้นักท่องเที่ยวสามารถเที่ยวเกาะแสมสารได้
มีหลากหลายกิจกรรมให้ทำกัน เช่น ดำน้ำตื้น ขี่จักรยาน แบบ One Day Tour
แต่ยังไม่อนุญาตให้ค้างแรม ชาวกรุงและชาวละแวกใกล้เคียงเลยแห่ไปที่นี่กัน

ด้วยเป็นทะเลสวย หาดทรายขาว ใกล้เมืองหลวง แถมอาหารทะเลอุดมสมบูรณ์ ที่พักก็ผุดขึ้นเต็มพรึ่บ
.... ผมก็ไปแสมสาร แต่ไม่ได้ไปเล่นน้ำทะเลเหมือนชาวบ้านชาวช่องเขาหรอกครับ...

คนจำนวนมากไปแสมสาร เพื่อเล่นน้ำทะเล ดำดูปะการังน้ำตื้น เดินชิลๆชมหาดทรายสีขาว
กิจกรรมหลากหลายที่พี่ๆทหารดูแลอย่างใกล้ชิดประหนึ่งคำร้องในเพลง "ขอคืนความสุขให้เธอ...ประชาชน"

แต่คนกลุ่มน้อย ๆ เช่น คุณชายสามหยด คุณรัลย์ผีเสื้อพเนจร คุณซูเปอร์บี คุณพี่เหน่อ คุณป้าโอ๋
ในฐานะกลุ่มนักดูนกสะเทิ้นน้ำสะเทิ้นบก ลุยมาแล้วทุกสมรภูมิ เราแบกกล้องไปดูนกกันไปครับ
ก็เดินดุ่มๆไปเกือบทั่วเกาะ ฝ่าเปลวแดดเปรี้ยงๆกลางวันแสกๆนั่นแหละ

ไปดูนกที่เกาะแสมสารนั้น นักดูนกเขาไปกันช่วงหน้าร้อนครับ...
ก็เพิ่งจะมาค้นพบกันเมื่อ 2-3 ปีที่ผ่านมาเองว่าเกาะแสมสาร เป็นหนึ่งในเกาะชายฝั่งตะวันออก
เป็นทางผ่านและจุดแวะพักของนกอพยพตัวเด็ดๆ ที่ปกติหาตัวยลโฉมกันยากมาก เช่นเดียวกับเกาะมันใน

การซื้อตั๋วข้ามเกาะแสมสาร ก็เหมือนกับนักท่องเที่ยวตามปกติ คือ ต้องมาจองคิวและซื้อตั๋วแบบวันต่อวัน
ใกล้กับพิพิธภัณฑ์ธรรมชาติวิทยาเกาะและทะเลไทย เขาหมาจอ ไม่มีการจองล่วงหน้าแต่อย่างใด
เรือเที่ยวแรกจะเปิดเวลา 9.00 น. เที่ยวสุดท้ายจากเกาะแสมสารก็ประมาณ 16.30 น.

เรือโดยสารข้ามฝากเป็นเรือประมงขนาดกลาง รับน้ำหนักได้ประมาณ 100 กว่าคน
ตรงท่าเรือเขาหมาจอที่เรือยามฝั่งทหารเรือ จอดสมอไว้เพื่อให้นักท่องเที่ยวอุ่นใจด้วยครับ

เรือจะลอยลำนาวาเพียงไม่นาน ราวสัก 20 นาที แล้วจะจอดทอดสมอส่งนักท่องเที่ยวตรงหาดเทียน
เสร็จสรรพก่อนไปเที่ยวโน่น-นี่-นั่น ภายในเกาะ ตามกิจกรรมที่กำหนดไว้

พี่ทหารเรือจะเรียกระดมนักท่องเที่ยวมาทำความเข้าใจเรื่องกฎ-กติกา-มารยาท ในการเข้ามาท่องเที่้ยวในเขตทหาร
จบแล้วก็มีรถมารอรับขนคนไปหาดลูกลม จุดทำกิจกรรมหลักๆ หรือจะเล่นน้ำอยู่แถวหาดเทียนก็ได้ครับไม่ว่ากัน

...เพราะนิยามของนักดูนกมือโปรอย่างพวกเราคือ มีนกที่ไหน เราจะไปที่นั่น
ดังนั้น เราก็เดินดูนกไปทั่วเกาะแสมสาร ตามถนนไปแหล่งท่องเที่ยวต่างๆ ทางเดินไปสวนพฤษศาสตร์
เทรลขึ้นเขา(ที่ไม่เจอนก เลยได้ฝึกกำลังขาแข้งกัน) ยกเว้นในจุดที่มีป้ายติดบอกไว้ว่า "เขตทหารห้ามเข้า"!

เกาะแสมสาร เป็น 1 ใน 9 เกาะ ในโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพฯ
อยู่ในความดูแลของกองทัพเรือ เปิดให้เป็นแหล่งเรียนรู้ และท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ ตามแนวทางพระราชดำริ

ตรงเขาหมาจอ เป็นสถานที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ธรรมชาติวิทยาเกาะและทะเลไทย
อยากแนะนำไปให้เที่ยวชมกันครับ .....ผมไปมาแล้ว วันหน้าจะเขียนบล็อกให้อ่านกัน....

...หนทาง คือ ทางที่อาจไม่ใช่ทาง...

ในช่วงฤดูร้อนปีนี้ ภัยแล้งย่างกรายเยือนไม่เคยรู้สึกร้อนแล้งเยี่ยงนี้มาก่อนในความทรงจำ
อากาศร้อนทุบสถิติ และมีความแห้งแล้งในระดับวิกฤติการณ์อย่างไม่เคยปรากฎมาก่อน
ใช่ว่าแต่คนเท่านั้นที่จะได้รับผลกระทบหนัก ธรรมชาติก็ไม่ต่างกัน ในป่าเกิดความแห้งแล้ง ขาดน้ำ
สัตว์ป่าต้องออกมาหาน้ำกินนอกถิ่น ใต้ทะเล เกิดปะการังฟอกขาวในอ่าวไทย เพราะอุณหภูมิน้ำสูงขึ้น

ยิ่งไม่ต้องพูดถึงสัตว์ที่เคยอาศัยพื้นที่ประเทศไทยเข้ามาหาพักพิ่งและอาหารกินทั้งแบบถาวรและชั่วคราว
อย่างนกอพยพที่ต้องเผชิญกับภาวะความเสี่ยงในเดินทางการผ่านไทย เพื่อกลับไปยังถิ่นฐานบ้านเดิม

เกาะเล็กเกาะน้อยตามชายฝั่งทะเลของภาคตะวันออก เช่น เกาะมันใน เกาะช้าง เกาะแสมสาร และอื่นๆ
กลายเป็น"จุดแวะพัก" ในช่วงขากลับของนกอพยพที่บินข้ามทะเลจาก ออสเตรเลีย อินโดนิเซีย มาเลเซีย
ที่มุ่งไปยังตอนเหนือและตอนกลางของเอเชีย บินตัดข้ามอ่าวไทยขึ้นมาเป็นระยะทางไกล โดยไม่ผ่านแผ่นดินใหญ่
กลับขึ้นไปยังที่ทำรังวางไข่ในตอนเหนือและตอนกลางของทวีป หลังจากบินฝ่าคลื่นลมมหาสมุทรในระยะไกล

พวกนกเหน็ดเหนื่อยและหิวโหย ต้องหาแหล่งพักหาอาหารกินเพื่อเติมพลังสำหรับบินสู่ปลายทาง
แน่นอนว่า มีนกจำนวนหนึ่ง....ไม่สามารถบินกลับถึงบ้านเดิม เพื่อสร้างรวงรังสืบพันธุ์ต่อไปได้  

บนเกาะแสมสารไม่ต่างไปจากอื่นๆในแผนที่ประเทศไทย มีนกประจำถิ่นอยู่จำนวนหนึ่ง
แต่ขออนุญาตไม่พูด เนื่องจากเป็นนกที่จัดอยู่ประเภท comm0n และ very common
ทว่าก็มีความสำคัญในฐานะ"จิ๊กซอว์"ของระบบนิเวศ จะสูญหายชนิดหนึ่งชนิดใดไปมิได้

ผมยังไม่แน่ใจว่า ในช่วงอพยพขาลงในราวเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน
นกกลุ่มนี้จะใช้เส้นทางนี้บินอพยพตามชายฝั่งทะเลของภาคตะวันออกด้วยหรือไม่

แต่ชัดเจนว่า นกในกลุ่มเหยี่ยว-อินทรี และนกอีกหลายชนิด
ใช้เส้นทางบินตามแนวเทือกเขาตะนาวศรี ทางทิศตะวันตก และแนวชายฝั่งทะเลทิศตะวันออก
เพื่อมุ่งหน้าลงใต้ ไปถึงอินโดนีเซีย ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์

หลักๆ แล้ว เส้นทางอพยพของนกในทวีปเอเชียมีอยู่ 2 เส้นทางสำคัญ คือ
1. สาย Central Asian Flyway
2. สาย East Asian-Australian Flyway
ไทยตั้งอยู่ในเส้นทางการบินอพยพเอเชียตะวันออก-ออสเตรเลีย สายนี้นั่นเอง

 นกจับแมลงสีน้ำตาล /Asian Brown Flycatcher

นกจับแมลงสีคล้ำ / Dark-sided Flycatcher

นกจับแมลงสีน้ำตาลแดง / Ferruginous Flycatcher

ประเทศ ไทยอยู่ในแถบอบอุ่นบริเวณเส้นศูนย์สูตร มีสภาพอากาศในแต่ละฤดูกาลไม่แตกต่างกันมากนัก
ทำให้มีอาหารสมบูรณ์ให้นกนานาชนิดได้หากินดำรงชีวิตอย่างสบายตลอดปี ในจำนวน 960 ชนิด
ที่พบในประเทศไทย มีจำนวน 1 ใน 3 เป็นนกอพยพย้ายถิ่นเข้ามา ช่วงเดือนสิงหาคมและกันยายนของแต่ละปี
เป็นช่วงที่นกอพยพย้ายถิ่นส่วนใหญ่บินหนีหนาวมาหาอากาศที่อบอุ่นกว่า กระจายลงไปยังประเทศต่างๆในเอเชีย
รวมทั้งประเทศไทยด้วย ส่วนหนึ่งปักหลักหากินอาหาร สะสมพลังงานอยู่จนกระทั่งถึงหน้าร้อน

แต่ก็มีนกอพยพจำนวนหนึ่งแค่มาแวะ"เติมน้ำมัน" สะสมเชื้อเพลิง ก่อนติดเครื่องบินอพยพลงไปทางใต้
ผ่านอินโดนีเซีย ลงไปถึงออสเตรเลียและนิวซีแลนด์ ในช่วงอพยพกลับราวเดือนเม.ย.-พ.ค. ก็จะถึงรอบ"ตีตั๋วกลับ"

นกอพยพกลุ่มนี้จะบินกลับภูมิลำเนาด้วยระยะทางที่ค่อนข้างไกล จึงต้องแวะเติมน้ำมันตามปั๊มต่างๆอีกเช่นเคย
นกกลุ่มนี้เรียกขานกันว่า นกอพยพผ่าน หรือ Winter visitor Passage Migrant

นกจับแมลงตะโพกเหลือง / Yellow-rumped Flycatcher

นกจับแมลงคิ้วเหลือง / Narcissus Flycatcher

นกจับแมลงดำอกสีส้ม / Mugimaki Flycatcher ,ตัวเมีย

นกจับแมลงดำอกสีส้ม / Mugimaki Flycatcher

การอพยพย้ายถิ่นของนกเป็นวงจรชีวิตที่สำคัญในการดำรงชีวิตอยู่ ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงของฤดูกาล
เนื่องจากนกต้องการอาหารสำหรับเลี้ยงชีพ และมีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมในการดำรงชีวิตตลอดทั้งปี

นกที่อาศัยอยู่ในประเทศ เขตร้อน มักไม่ต้องย้ายถิ่น เนื่องจากสภาพแวดล้อมไม่เปลี่ยนแปลงมากนัก
และมีอาหารการกินตลอดทั้งปี ซึ่งตรงข้ามกับนกในแถบเหนือของโลก

สิ่งสำคัญที่ทำให้นกอพยพบินมาใช้ชีวิตในประเทศที่มีอากาศอบอุ่นในช่วงฤดู
ก็เพราะความหนาวเย็นอันโหดร้าย ทางตอนเหนือของโลกนั่นเอง
แน่นอนว่า การหมุนรอบดวงอาทิตย์ของโลก ทำให้เกิดปรากฎการณ์ต่างๆบนโลกใบนี้

 นกเดินดงสีคล้ำ / Eyebrowed Thrush

ในช่วงเดือนมิถุนายนของแต่ละปี จะเป็นช่วงที่โลกหันขั้วโลกเหนือเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากที่สุด
ส่งผลให้หิมะบนพื้นราบแถบซีกโลกเหนือละลาย เมื่ออากาศอบอุ่นขึ้น
เมล็ดพืชมากมายที่ฝังอยู่ตามพื้นจะงอกเงยเติบโต ทุ่งน้ำแข็ง จะกลายเป็นทุ่งหญ้าและเกิดพื้นที่ชุ่มน้ำขึ้นหลากหลาย
ในเขตหนาวเย็นที่ผิวบนของผินน้ำจับตัวเป็นน้ำแข็งในฤดูหนาว จะละลายกลับคืนสู่สภาพทะเลสาบตามปกติ

ช่วงนี้เอง นกที่เคยอพยพหนีหนาวมายังประเทศไทย และประเทศอื่นๆ จะบินกลับไปยังบ้านเกิด
ที่กลายสภาพเป็นแหล่งอาหารโดยสมบูรณ์อีกครั้ง พร้อมกับทำหน้าที่ผสมพันธุ์กันตามกฎธรรมชาติ
นั่นคือ การทำรัง วางไข่ เลี้ยงลูกนก เพื่อดำรงเผ่าพันธุ์ ช่วงเวลานี้เกิดขึ้นประมาณ 2-3 เดือนจนกระทั่งฤดูร้อนยุติลง

พออย่างเข้าใกล้หน้าหนาวอีกครั้ง นกเริ่มผลัดขนชุดใหม่สมบูรณ์ สะสมไขมันสำหรับการบินทางไกล
เมื่อเสร็จสิ้นกระบวนการนีั้ นกจึงเริ่มย้ายถิ่นอีกกลับไปยังแดนใต้ที่มีอากาศอบอุ่นและมีอาหารสมบูรณ์มากกว่า
เพื่อใช้ชีวิตตลอดช่วงนอกฤดูผสมพันธุ์หรือตลอดช่วงฤดูหนาวของทุกปี

นกกระจี๊ดชนิดหนึ่งแต่ผมจำแนกไม่ออก คงอยู่ในกลุ่ม Arctic Warbler complex

Arctic แยกเป็นสามชนิด คือ arctic, japanese, kamchatka
หน้าตาเหมือนกันเด๊ะ แต่เสียงร้องต่างกัน ดังนั้น นักดูนกต้องใช้วิธีฟังเสียงจำแนกนกกระจี๊ดในกลุ่มนี้
งานหินครับ แยกยาก ต้องศึกษาจนเป็นขั้นเทพเท่านั้น

ปกตินกที่ทำรังวางไข่ทางตอนเหนือของทวีปเอเชียกลุ่มแรกๆที่อพยพมาถึงเมืองไทยก็ตั้งแต่ราวสิงหาคม
จะเพิ่มจำนวนขึ้นก็ในเดือนกันยายนและเดือนตุลาคม กว่าจะเริ่มอพยพกลับก็ราวเดือนมีนาคมและเดือนเมษายน
แต่ไม่ถือเป็นรูปแบบที่ตายตัว เพราะนกอพยพตัวแรกๆที่บินมาถึงเมืองไทยก็เป็นในเดือนกรกฎาคม
และบางชนิดอาจบินอพยพกลับก็ลากยาวไปถึงเดือนพฤษภาคม

อย่างที่ทราบกันดีแล้วว่า นกที่ทำรังวางไข่ในประเทศไทยเราเรียกกันว่า "นกประจำถิ่น (Resident) "
ส่วนนกที่อพยพหนีหนาวมาหากินในไทยและบินกลับบ้านเกิดเมืองนอน เรียกว่า "นกอพยพ (Winter visitor) "
ความจริงแล้วยังมีนกที่เรียกว่า "นกอพยพมาทำรังวางไข่ (Breeding Visitor) "
และ "นกอพยพผ่าน (Winter visitor Passage Migrant)"
แบ่งแยกตามสถานภาพการปรากฎตัวของนกแต่ละชนิดในประเทศไทย และตามฤดูกาลต่างๆในรอบปี

จะว่าไปแล้วทริปไปดู"นก" ที่เกาะมันใน-เกาะแสมสาร แหล่งดูนกใหม่ล่าสุดของภาคตะวันออก ช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา
"นกอพยพผ่าน" ที่มีสถานะภาพระดับ"หายาก" หลายชนิด เช่น กลุ่มนกกระจี๊ด (Warbler),กลุ่มนกแต้วแล้ว ( Pitta)
นกจับแมลง (Flycatcher) และ นกเดินดง ( Thrush) 

นกคัคคูเหยี่ยวใหญ่ /Large Hawk Cuckoo

นกคัดคูพันธุ์อินเดีย /Indian Cuckoo

นกคัคคูพันธุ์อินเดียที่พบในไทย มีทั้งที่เป็นประจำถิ่นและนกอพยพนอกฤดูผสมพันธุ์
เสียงร้องของชนิดย่อยอพยพจะทุ้มกว่าและมีขนาดตัวใหญ่กว่านกประจำถิ่นเล็กน้อย
มีรายงานอพยพผ่านเมืองไทยมากที่สุดช่วงกลางเดือนเมษายน
มีพฤติกรรมวางไข่ในรังนกแซงแซว แต่ก็มีรายงานในรังนกเกาะคอนกลุ่มอื่นด้วย

นกกระจาบทอง / Asian Golden-Weaver,ตัวเมีย 

พบเจ้านกกระจาบชนิดนี้อย่างที่ไม่ควรจะพบบนเกาะอันแห้งแล้งอย่างแสมสาร
ปกติพบได้ตามทุ่งนา ทุ่งหญ้า พื้นที่ชุ่มน้ำ ไม่น่าจะเป็นนกถิ่นบนเกาะนี้
น่าสงสารครับ สภาพโทรมมากเหมือนนกมวยโดนชกแพ้น็อก ตาบวมเบ่ง!
ฟันธงเลยว่า โดนจับมาจากต่างพื้นที่แล้วถูกปล่อย...ตามความเชื่อของคนไทย

การปล่อยนกเอาบุญ อ้างว่าช่วยเสริมดวงชะตา ต่ออายุ แก้เคล็ด สะเดาะเคราะห์ ฯลฯ นั้น
เป็นความเชื่อผิดๆ ที่สั่งสมกันมานาน ขอยืนยันว่า เป็นการ"ทำบาป" ไม่ใช่"ทำบุญ"แน่นอน
สามารถอธิบายได้ด้วยเหตุและผลตามหลักวิทยาศาสตร์
นกที่ถูกจับยัดใส่กล่องไม้เล็ก ๆในสภาพทรุดโทรมปางตาย
รอผู้ใจบุญมาซื้อเพื่อปลดปล่อยนั้น รู้หรือไม่ครับว่าเขาจับมาจากไหน ???
ก็ไล่จับจากธรรมชาติ โดยกลุ่มคนใจร้ายใช้ตาข่ายผืนใหญ่ดักจับมาจากท้องทุ่งต่างๆ
ส่วนใหญ่เป็น กลุ่มนกกระจาบ นกกระติ๊ด เป็นนกที่หากินเมล็ดข้าวเมล็ดพืชอยู่ตามทุ่งนา
จับมาได้เป็นฝูงๆ ก็เอามาขังกรงใหญ่แล้วแยกขาย ส่งไปขายตามหน้าวัด
เศร้าใจครับ....มีนกตายระหว่างการขนส่งเป็นจำนวนมาก...รู้กันหรือไม่!

แก๊งดักนกขายนอกจาก"ทำบาป"ด้วยการฆ่า ทรมาน  ทำให้สิ้นอิสรภาพ เจ็บปวด หิวโหยแล้ว
ยัง"ทำผิดกฎหมาย" ตาม พ.ร.บ. คุ้มครองสัตว์ป่าสงวน เนื่องจากนกป่านกทุ่งทุกชนิดเป็นสัตว์ป่าสงวน
ห้ามมีไว้ครอบครอง ซื้อขาย ยกเว้นเพื่อการวิจัย ผู้ใดฝ่าฝืนมีโทษทั้งจำทั้งปรับ 

สำหรับนักเดินทางดูนกแล้ว มีหลายสิ่งหลายอย่างในหลายเส้นทางที่มักคาดไม่ถึงว่าจะพบเจอ
เมื่อได้ทำในสิ่งที่รัก จึงสุขใจ..จนแทบจะลืมเลือนในสิ่งที่บางคนเห็นว่านั่นเป็นความเหน็ดเหนื่อย
แต่ละเส้นทางที่ผ่านไป จึงมองสิ่งรอบตัวด้วยรอยยิ้มและรอยโศก เพราะโลกก็เป็นเช่นนั้นเอง

นักเดินทางมุ่งหน้าสู่เส้นทางสายฝัน
บันทึกของนักดูนก เรื่องราวของนักท่องโลก
ทุกคนมีเส้นทางของตัวเอง ทุกเส้นทางมีทางของมันเอง
บางครั้ง.. เส้นทางที่พาเราไปก็คือ เส้นทางที่ไม่ใช่เส้นทาง...นั่นเอง

Streets of London (Instrumental)
Solo Acoustic Guitar (Fingerstyle)
Jack Isidore