ที่มา: http://www.easyinsurance4u.com/buddha4u/kalamasutta.htm

วิพากษ์ 10 อย่าเชื่อก่อนคิด

1. อย่าเชื่อเรื่องที่ฟังต่อๆ กันมา......จากการทดลองจากนักเรียน 10 คน โดยให้ทั้งหมดยืนเป็นแถวห่าง 1 เมตร แล้วให้ข้อความคนที่หนึ่งอ่าน 5 ประโยค ใช้เวลา ท่อง 2 นาที จากนั้นให้ไปกระซิบข้อความนั้นแก่คนที่ 2 ต่อไปเรื่อย จนถึงคนสุดท้าย แล้วให้คนสุดท้ายเขียนข้อความและมาเทียบกับข้อความเดิม ปรากฏว่า ข้อความเดิมได้ตกหายไป และมีข้อความใหม่เพิ่มขึ้นที่สื่อให้เห็นถึงการเปลี่ยนความหมายไปด้วย ดังนั้นการสื่อสารจากการฟัง เมื่อผู้รับสารได้ฟังมักจะนำมาผนวกกับภูมิหลังและความคิดเห็นของตนเอง แล้วสื่อออกไป...

2. อย่าเชื่อเรื่องที่เล่าสืบต่อกันมา....ปัจจุบันการข่าวได้พัฒนาอย่างรวดเร็ว ไม่ว่าวิทยุหรือโทรทัศน์ เป็นการบอกเล่า บางครั้งอ้างแหล่งข่าว ผู้เขียนเคยฟังณายการโทรทัศน์ เรื่องเกี่ยวกับเหตุการณ์ใกล้ๆ บ้าน ยังงงกับการนำเสนอ ที่ไม่ตรงกับสถานการณ์จริง....แล้วคนกลุ่มอื่นที่ห่างจาก สถานการณ์ ก็เชื่อไปตามข้อมูลที่ได้รับ

3. อย่าเชื่อข่าวลือ.....ประเทศไทยเราชงัดนักเรื่องข่าวลือ ไม่ว่าสถานการณ์ทางการเมือง หรือ ความเชื่อพื้นฐาน เช่น กระแสจาตุคามรามเทพ ผีแม่หม้ายที่ครั้งหนึ่งทุกบ้านจะต้องสร้างหุ่นและเขียนว่า บ้านนี้ไม่มีผู้ชาย สาเหตุอาจเนื่องมาจาก คนส่วนใหญ่มีระดับความต้องการความปลอดภัย ข่าวลือส่วนใหญ่จึงเป็นเรื่องที่คุกคามความปลอดภัย รวมทั้งความเชื่อทางไสยศาสตร์ ส่วนที่ยังเป็นอยู่ในสังคมไทย คือ ลาภลอย เกี่ยวกับหวยเบอร์ เป็นข่าวลือเพื่อสนองความอยาก(want)รวย

4. อย่าเชื่อตำราและคัมภีร์ ...ตำราบางเล่มเป็นข้อเท็จจริงในช่วงเวลาหนึ่ง เมื่อพ้นจากช่วงนั้นก็หมดความเป็นจริง โดยเฉพาะงานวิจัยทางสังคมศาสตร์ และโพลจากสำนักต่างๆ ที่ใช้การสุ่มตัวอย่าง และอธิบายด้วยสถิติ แม้ปัจจุบันยังบางครั้งยังทำนายผิดพลาด หรือ แม้แต่วิทยาศาสตร์ ที่นักวิทยาศาสตร์ตั้งกฎว่า สสาร ไม่สูญหายไปจากโลก เมื่อกาลเวลาเปลี่ยนไป นาซ่า ได้ส่งยานอวกาศออกนอกโลก กฎข้อนี้เลยไม่เป็นข้อเท็จจริงอีกต่อไป

5. อย่าเชื่อเพราะตรรก........วิชาตรรก เป็นวิชาที่ว่าด้วยเหตุด้วยผล เช่น ถ้าฝนตกแล้วถนนเปียก ในทางกลับกัน ถ้าถนนเปียก ไม่สามารถบอกได้ว่าฝนตก อาจเป็นเพราะคนฉีดน้ำ ฯลฯ ในทางกฎหมายมักใช้ตรรกเป็นเครื่องมือ เช่น ทนายความ หรือผู้ใช้กฎหมาย บางครั้ง คำว่า "และ" "หรือ" คนอ่านอาจเข้าใจความหมายผิด หรือตีความผิดไปคนละทางได้

6. อย่าเชื่อการอนุมาน.......การอนุมาน (Deduction) http://202.57.128.200/(S(g0kdxu45fkjiic55h1wxbv55))/newsview.aspx?zone_id=503&type=1&id=14606  ได้ให้รายละเอียดการอนุมานไว้โดยสรุปว่า การเดาอย่างมีข้อมูล เช่น ถ้านักเรียนอ่านหนังสือมาก จะต้องสอบได้อย่างแน่นอน....หรือ สิ่งมีชีวิตจะต้องตาย คนเป็นสิ่งมีชีวิต ดังนั้นคนก็ต้องตาย คนสมัยโบราณมักต่อต้านกฎนี้ด้วยการหาวิธีต่างที่เป็นอมตะ ส่วน การอุปมาน (induction) พรานซิล เบคอน (Francis Bacon) ได้สรุปว่าการการค้นหาความรู้ใหม่นั้น จะต้องเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น หลาย ๆ ครั้ง จนสามารถสรุปได้ว่าสิ่งนั้นเป็นสิ่งที่จริง แน่นอนแล้ว เช่น ส่วนประกอบของสถานการณ์ X ประกอบด้วย A,B,C ก่อให้เกิด Z และส่วนประกอบของสถานการณ์ Y ประกอบด้วย C, D, E ซึ่งก่อให้เกิด Z เช่นกัน (Goode and Hatt, 1952) จึงอาจจะสรุปได้ว่า C เป็นตัวการสำคัญก่อให้เกิด Z  (จาก:http://www.udru.ac.th/~tawat/MS1.htm)

7. อย่าเชื่อด้วยการตริตรองตามแนวเหตุผล........การตริตรองของใครก็ตามมักหาเหตุผลเข้าข้างตนเอง (Rationalization) ดังที่ ฟรอยด์ กล่าวว่า การหาเหตุผลเข้าข้างตนเอง (Rationalization) หมายถึง การปรับคัวโดยการหาเหตุผลเข้าข้างตนเอง โดยให้คำอธิบายที่เป็นที่ยอมรับสำหรับคนอื่น
(http://www.chontech.ac.th/~abhichat/Edu_Theory/Edu_foy.htm )

8. อย่าเชื่อเพราะการกระทำเข้ากับทฤษฎี...........ในบางสถานการณ์เรามิอาจใช้ทฤษฎีใดทฤษฎีหนึ่งตัดสินได้ว่า การกระทำนั้นถูกต้อง ชอบแล้ว ตรงใจผู้อื่นแล้ว เป็นไปเพื่อสัมฤทธิผลแล้ว....การนำหลายๆ แนวคิดหรือทฤษฎีมาพิจารณา แล้วเลือกให้เหมาะกับสถานการณ์ น่าจะเป็นสิ่งที่เหมาะสมที่สุด

9. อย่าเชื่อในรูปลักษณ์ ......ประเด็นนี้ต่างจาก แนวคิดบางทฤษฎีที่เกี่ยวกับบุคลิกภาพ (Personality)  แต่ให้รูปลักษณ์เป็นแค่ส่วนหนึ่งและพิจาณาองค์ประกอบอื่นๆ ด้วย

10. อย่าเชื่อเพราะว่าเป็น ครู เรา...........การที่ครูสอนเป็นแค่ส่วนหนึ่งของการเรียนรู้ ตำรา สื่อ ผู้รู้ ฯลฯ สามารถเป็นครูเราได้ หากเราเลือกบริโภคเป็น ครู ที่ดี จะสอนให้นักเรียน รู้จักวิธีหาปลา มิใช่แจกปลาให้นักเรียน อุปมา เหมือนครูสอนวิธีการเรียนรู้ จากแหล่งเรียนรู้ที่หลากหลาย โดยครูสอนการอ่าน การเขียน การคิดวิเคราะห์ ฯลฯ ให้แก่ผู้เรียน การที่ครูถ่ายทอดความรู้ในตัวเอง ครู เป็นได้เพียงหนังสือเก่าๆ เล่มหนึ่ง หากครูเองไม่ศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติม และหารความรู้ใส่ตัวอยู่เสมอ.....