เป็นที่ทราบกันโดยทั่วไป (ในหมู่ผู้สนใจข่าวการเมือง) ว่าอีกไม่นานก็จะถึงวันเลือกตั้งซึ่งจะชี้ชะตาประเทศไทย แต่กระแสบางอย่างซึ่งนักวิชาการพร้อมใจกันออกมา “สร้าง” อยู่ทุกวันนั้นกลับทำให้ผมยิ่งรู้สึกเป็นห่วงอนาคตของประเทศของเรา... ไม่ว่าจะเป็นกระแสการจัดตั้งรัฐบาลผสม รัฐบาลอายุสั้น การจับขั้วของพรรค “เสียบเพื่อชาติ” รวมทั้งการคาดการณ์ถึงการเคลื่อนไหวของฝ่ายอำนาจเก่า เหล่านี้ล้วนแล้วแต่มีความรุนแรงจนอาจนำไปสู่ “ความหายนะ”... แม้กระทั่ง “หมอดูฟันธง” ยังออกมา “ฟัน” ว่าจะเกิดการนองเลือด (สงสัยเหมือนกันว่าจะเป็นเลือดใครที่นองระหว่าง “เลือดประชาชน” หรือ “เลือดหมอดู” ฮา)... อย่างไรก็ตามสิ่งหนึ่งซึ่งกำลังเป็นปัญหาไม่แพ้กันและผมจะนำมากล่าว ณ ที่นี้ก็คือ “ภาวะเศรษฐกิจ” ไม่ว่าจะเป็นเศรษฐกิจไทยหรือเศรษฐกิจโลก.

ภาวะเศรษฐกิจซึ่งผมจะกล่าวถึงนั้น ผมขอหลีกเลี่ยงการใช้ศัพท์แสงทางเศรษฐศาสตร์ เพราะ “ยิ่งใช้มาก ยิ่งเมา (ความ)”... นักวิชาการส่วนใหญ่มีความเห็นตรงกันว่าเศรษฐกิจไทยในอนาคตอันใกล้ไม่น่าจะพัฒนาไปได้มาก ซึ่งผมพยายามศึกษาและสรุปสาเหตุหลักๆ ได้ดังนี้

๑. เสถียรภาพทางการเมือง สาเหตุนี้มาจากปัญหาทางการเมืองที่สะสมมาตั้งแต่สมัยนักธุรกิจครองเมือง (ทุนนิยมกระเดื่องทั่วแผ่นดิน) จนมาถึงรัฐบาลฤๅษีเลี้ยงเต่า (ปู่โสมเฝ้าเก้าอี้ฯ)... ถึงตอนนี้กระแส “ทักษิณออกไป” กับ “ทักษิณจู้จู้ (สู้สู้)” ก็ยังคงกลายเป็นประเด็นความขัดแย้งอันนำไปสู่ลักษณะ “ไก่ในเข่ง” ตามคำของหมอประเวศ... สำหรับปัญหานี้มีทางแก้ทางเดียวคือ “ตายแล้วเกิดใหม่”. 

๒. ความเปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจโลกส่งผลต่อการลงทุน โดยวิสัยของมนุษย์แล้วมักจะตื่นเต้นไปตามกระแส ทำให้ทฤษฎี “ผีเสื้อกระพือปีก” ยังคงพิสูจน์ได้เสมอ เรื่องเหล่านี้เป็นของธรรมดาตามกฎไตรลักษณ์ ฉะนั้นเราคงไม่สามารถเปลี่ยนแปลงอะไรได้ เพียงแต่ทางออกที่ดีที่สุด คือ การรับมือกับกระแสอย่างชาญฉลาด ผมเชื่อว่าประเทศไทยคงจะไม่ขาดแคลนนักเศรษฐศาสตร์ที่มี “ปัญญา” มากพอที่จะหาทางแก้ไข มิใช่เพียงเข้าไปนั่งเสนอหน้าเป็นรัฐมนตรีแล้ว “เต๊ะจุ๊ย” บริหาร “ธุรกิจประเทศไทย” ด้วยอัตตา. 

๓. ความผันผวนของค่าเงิน สิ่งเหล่านี้ผมเข้าใจว่าเป็นธรรมดาสำหรับเศรษฐกิจเพราะการเปลี่ยนแปลงค่าเงินนั้นเป็นไปได้ทุกวันทุกเวลา แต่ในปัจจุบันที่ลุกลามเป็นปัญหาใหญ่โต ก็เพราะมีผลกระทบไปถึงการขึ้นราคาสินค้าอย่างรวดเร็วทำให้เดือดร้อนกันไปทั่ว... ผู้รู้บางท่านบอกว่าอีกไม่นานค่าเงินก็จะอ่อนตัวลงตามการแทรกแซงของเจ้าพ่อนักลงทุนชาวต่างชาติที่มีอำนาจเงินอยู่ในมือแล้วรู้สึกสนุกสนานกับการ “เล่นค่าเงิน” สุดท้ายแล้วเมื่อไอ้บ้าพวกนี้เบื่อที่จะ “เล่น” กับเรา เขาก็คงจะไป “เล่น” ที่อื่นแทน. 

ปัญหาดังกล่าวมานี้เป็นตัวฉุดรั้งการพัฒนาชาติ ดังนั้นเราจึงควรร่วมกันหาทางออก แง่มุมหนึ่งที่ผมขอเสนอก็คือการใช้ความรู้เบื้องต้นทางเศรษฐศาสตร์ในการแก้ปัญหา อย่างไรก็ตามแนวคิดที่เสนอนี้อาจจะมีมุมมองที่แตกต่างจากคนทั่วไป เพราะมันเป็น “ปัจเจกทรรศนะ”... ผมไม่ได้คิดจะนำความรู้ที่ละเอียดลึกซึ้ง เช่น การเงิน การคลัง การธนาคาร กลไกราคา มาอธิบายยืดยาวเพื่อแสดงความโง่เขลาเบาปัญญาในวิชาเศรษฐศาสตร์ของตัวผมเอง แต่ผมขอนำเสนอแนวทางแก้ปัญหาด้วย “ความหมายของเศรษฐศาสตร์” เท่านั้น.  

เป็นที่ทราบกัน (อีกแล้ว) ว่า เศรษฐศาสตร์เป็นศาสตร์ที่ศึกษาการจัดสรรทรัพยากรที่มีอยู่จำกัด (limited resource) ให้เกิดประสิทธิภาพภายใต้เงื่อนไขความต้องการที่ไม่จำกัดของมนุษย์ (unlimited want)... และความต้องการที่ไม่จำกัดของมนุษย์อันนี้แหละครับที่ผมคิดว่าเป็น “ต้นเหตุปัญหาเศรษฐกิจของมวลมนุษยชาติ”.  

ฉะนั้นทางแก้ปัญหาที่ดีที่สุด (สำหรับผม) ก็คือการลดความต้องการที่ไม่จำกัดของมนุษย์หรือพูดง่ายๆ ก็คือ “รู้จักพอ” นั่นเองครับ เพราะอย่างที่กล่าวไว้แล้วว่าปัญหาเศรษฐกิจทั้งหลายก็ล้วนแล้วแต่เกิดจากพฤติกรรมหรือ “สันดาน” ของมนุษย์ ตัวอย่างเช่น ปัญหาราคาน้ำมันก็มาจากการใช้อย่างไร้หัวคิดในอดีต เวลาราคายังถูกอยู่ก็ใช้อย่างไม่เห็นคุณค่า สุดท้ายทรัพยากรก็ร่อยหรอมันก็ทำให้ราคาสูงขึ้นเป็นธรรมดา.  

อาจจะมีคนถามต่อไปว่า “มีเท่าไรถึงจะพอ” คำถามนี้ถ้าเป็นแต่ก่อนผมก็จะตอบปริมาณเงินที่เห็นว่ามากพอสมควรไป แต่ ณ ปัจจุบันที่ผมเริ่มมีความคิดใหม่ผมก็จะขอตอบว่า “มีเท่าไรก็พอ ตราบเท่าที่เราอยากจะพอ” หมายความว่า มีห้าบาทก็พอได้ ถ้ารู้จักวางแผนที่จะซื้อ มีร้อยล้านก็พอถ้ารู้จัก “อิ่ม” (ดูตัวอย่างคนไม่รู้จักอิ่มได้จากท่านอดีตนายกฯ) ประเด็นจึงอยู่ที่ว่า “เมื่อเราไม่รู้จักพอก็จะเกิดความต้องการที่ไม่จำกัด (unlimited want)”.  

สำหรับผมและเราๆ ท่านๆ ที่ไม่สันทัดในเรื่องเศรษฐกิจก็ไม่จำเป็นต้องเข้าใจลึกซึ้งก็ได้ (ขอย้ำว่าไม่ต้องลึกซึ้งไม่ใช่ไม่ต้องศึกษา) เพียงแต่เข้าใจความหมายของเศรษฐศาสตร์ และเล็งเห็นถึงสาเหตุที่แท้จริงของปัญหาทั้งมวล แล้วแก้ไขด้วยการ “รู้จักพอ” เพียงเท่านี้คุณก็จะทุเลาจากโรคร้ายที่ชื่อว่า “อยากไม่รู้จบ” อย่างรวดเร็วครับ.            

และนี่ก็คือการนำความรู้ทางเศรษฐศาสตร์ (ที่แสนจะเบื้องต้น) มาใช้ในการพัฒนาประเทศชาติ บางครั้งเรารู้มากแต่กลับมองไม่เห็นเรื่องง่ายๆ แม้ว่าสิ่งที่ผมเสนอจะเป็นทางออกที่ดูง่าย แต่ความจริงแล้วเป็นเรื่องในอุดมคติซึ่งทำได้ยากมาก เพราะสิ่งที่ยากที่สุดก็คือการเปลี่ยนแปลงความคิดของมนุษย์ (ยากยิ่งกว่าการเลือกนักการเมืองดีๆ อีกนะครับ ฮิๆๆๆ).  

เอาเถอะครับ แม้บทความนี้จะไม่สามารถเปลี่ยนความคิดหรือสันดานของมนุษย์ได้ แต่อย่างน้อยผมคนหนึ่งแหละครับที่จะปรับความคิดใหม่ให้รู้เท่าทันความต้องการที่ไม่จำกัดที่ผมมีอยู่ เพราะผมยังเชื่อในทฤษฎีผีเสื้อกระพือปีกว่าแม้ผมจะเปลี่ยนสันดานของผมคนเดียว แต่มันก็คงจะเกิดกระแสอะไรบางอย่างที่จะช่วยพัฒนาประเทศชาติได้ไม่มากก็น้อย (และคงจะมากกว่าพวกหน้าด้านที่จะกลับมานั่งหน้าสลอนในสภาด้วย)... สุดท้ายขอยืนยันอีกครั้งหนึ่งว่า “เรามีเท่าไรก็พอได้ ตราบเท่าที่เราอยากจะพอ” แล้วเราจะ “พอ” เพื่อพัฒนาชาติกันไม่ได้เชียวหรือ นี่แหละครับ “เศรษฐศาสตร์กับการพัฒนาชาติไทย” ในมุมมองของผม และขอย้ำเป็นครั้งสุดท้ายก่อนจะตายจากกันว่านี่คือความคิดเห็นของผมล้วนๆ ครับ... สวัสดีครับ   

๑๖ ธันวาคม ๒๕๕๐