ในช่วงเวลาที่สิบปีที่ผ่านมา  การตลาดมะนาวของไทยยังมีรูปลักษณะที่มิได้มีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม พบว่ามะนาวมีผลผลิตออกสู่ตลาดเป็นจำนวนมากในช่วงเดือนพฤษภาคม – พฤศจิกายน ทำให้ราคาที่จำหน่าย ได้ตกต่ำลงอย่างมากจนเกือบไม่มีราคาและเริ่มขยับสูงตั้งแต่เดือนธันวาคมเป็น ต้นไปและมีราคาสูงที่สุดในช่วงระหว่างเดือนมีนาคมและเมษายนเรียกกันทั่วไป ว่า  “มะนาวหน้าแล้ง” ส่งผลให้ราคามะนาวที่เกษตรจำหน่ายได้มีราคาสูงมากขึ้นหลายสิบเท่าตัว

         1.ฤดูกาลผลิตมะนาวในรอบ  1 ปี ต้นมะนาวที่ออกตามฤดูกาลนั้นสามารถให้ผลผลิตได้ ถึง 2  ครั้ง โดยครั้งแรกต้นมะนาวออกดอกในช่วงระหว่างเดือนสิงหาคม – กันยายน ผลมะนาวที่นำมาใช้ประโยชน์ จากน้ำขั้นได้ตั้งแต่ ออกดอกจนถึงเก็บเกี่ยว อยู่ระหว่าง ˜4  ½  ถึง 5  ½  เดือน  ต้นมะนาวมีดอกชุดสุดท้าย ประมาณปลายเดือนธันวาคม-เดือนมกราคม  ซึ่งผลชุดนี้จะเก็บเกี่ยวได้ประมาณเดือนพฤษภาคมเป็นต้นไป  อันเป็นช่วงเข้าสู่ฤดูกาลปกติ   ต้นมะนาวจะมีดอกที่เป็นชุดใหญ่อีกครั้ง ประมาณเดือนมีนาคมและเดือนเมษายนเมื่อผ่านช่วงของฤดูแล้งและได้รับฝนติดตามมา  การเก็บเกี่ยวของผลมะนาวในรุ่นนี้จะตรงกับช่วงเดือนกรกฎาคม-สิงหาคมและมีการ ออกดอกมากอีกครั้งในเดือนสิงหาคมและกันยายนและเก็บเกี่ยวผลผลิตในเดือน ธันวาคมและเดือนมกราคม  อันเป็นช่วงปลายของฤดูกาลของผลมะนาวและราคาของผลมะนาวจึงเริ่มเขยิบตัวสูงตั้งแต่ในช่วงนี้เป็นต้นไป   

2.คุณภาพของดอกมะนาว   การออกดอกของมะนาวนั้นโดยปกติมักเกิดขึ้นพร้อมกับยอดอ่อนที่ผลิขึ้นมาใหม่  ดอกมะนาวนั้นสามารถแบ่งระดับชั้นของคุณภาพ(ซึ่งเกี่ยวข้องกับการติดผลและขนาดของผล)ได้เป็น3ระดับดังนี้  คือ

(2.1)ดอกที่เกิดพร้อมกันปลายยอดอ่อนที่ผลิใหม่  จัดเป็นดอกที่มีคุณภาพสูง

(2.2)ดอกที่เจริญจากตาข้างของใบที่มีอายุมากกว่า  1 ฤดูกาล  ดอกเหล่านี้ถือเป็นดอกที่มีคุณภาพรองมาลงมา  สาเหตุอาจเนื่องมาจากการที่มีการผลิใบอ่อนนั้นยังไม่มีคุณภาพสมบูรณ์หือสภาพแวดล้อมไม่เหมาะสม

(2.3)ดอกที่เกิดจากกิ่งที่ไม่มีใบจะเป็นดอกที่มีคุณภาพเลวที่สุดเนื่องจากไม่มีใบในการสร้าง

อาหารมักพบเป็นดอกตัวผู้ (ไม่มีเกสรตัวเมียหรือลีบไป)โอกาสที่จะติดผลจึงต่ำมากมักมีขนาดเล็กและไม่สมบูรณ์

3.การออกดอกของมะนาวต้นมะนาวออกดอกได้ดีเมื่อช่วงผ่านความแล้งมาระยะหนึ่งประมาณ  20- 30  วัน  ทั้งนี้แล้วแต่ความสมบูรณ์ของต้นขนาดของทรงพุ่มต้นและสภาพของดินหากเป็นดินทรายจะชักน้ำได้นานกว่า  สิ่งที่ควรจดจำไว้ให้มากสิ่งหนึ่งคือ  มะนาวจะไม่มีการออกดอกใบกิ่งที่มีการติดผลอยู่  ดังนั้น หากต้องการให้กิ่งมีการออกดอกในช่วงที่ต้องการตามที่กำหนดไว้ ก็จะจำเป็นที่จะต้องกำจัดดอกหรือผลอ่อนในกิ่งเหล่านั้นออกไปให้หมดเสียก่อน

4. เทคนิคการผลิตมะนาวนอกฤดูแบบต่าง ๆ จำเป็นต้องใช้หลายๆ ลักษณะเข้ามาร่วมกันดังนี้

(4.1) การปลิดดอกและผลอ่อนของมะนาว  มะนาวมีการออกดอกในฤดูกาลใหญ่ 2  ระยะ  รวมทั้งกิ่งที่มีผลผลิตติดอยู่ก็ไม่สามารถออกดอกได้อีกด้วย  ดังนั้น  การที่จะให้ต้นมะนาวออกดอกได้ดี ตามต้องการจึงจำเป็นต้องกำจัดดอกและผลอ่อน ที่ไม่ต้องการในฤดูกาลนั้นออกทิ้งไปเสียก่อน  การตัดแต่งกิ่งนอกจะเป็นการกำจัด ดอกและผลอ่อนออกไปได้บางส่วนแล้ว  ยังเป็นตัวช่วยกระตุ้นให้มีการผลิยอดอ่อนใหม่ ที่ค่อนข้างสม่ำเสมออีกด้วย  ซึ่งไม่ควรตัดลึกมาก ควรจำกัดอยู่ที่ปลายกิ่ง

ระดับ 5 – 10  ซ.ม. สามารถกำจัดดอกและผลอ่อน  ที่เหลือโดยใช้สารควบคุมการเจริญเติบโตเช่น  NAA เข้มข้น 2,000  ppm พ่นในระยะดอกโรย  และethephon  300  ppm   ใช่พ่นในระยะดอกบานรวมถึงผลอ่อน ในระยะกลีบดอกโรย  การปลิดดอกและผลอ่อนในวงจรที่ 2  ทำให้ต้นมีการยึดช่วงเวลาดอกออกดอกไปในระยะเดือนตุลาคมถึงเดือนพฤศจิกายนแทน  ซึ่งจะมีผลมะนาวแก่เก็บเกี่ยวในช่วงนอกฤดูเดือนมีนาคมถึงเดือนเมษายน

(4.2) การยับยั้งการออกดอกของต้นมะนาวในฤดู  สารควบคุมการเจริญเติบโตที่มีชื่อว่า   จิบเบลเรลลิกแอซิค  (GA3)  มีคุณสมบัติช่วยในการส่งเสริมการเจริญเติบโตทางกิ่งใบในไม้ยืนต้น

        หากต้นมะนาวมีดอกในระหว่างเดือนมิถุนายน-กรกฎาคม   ผลผลิตดังกล่าว  จะไปเก็บเสร็จสิ้นในช่วงปลายปี     หากดำเนินการปลิดใบ/ผลอ่อนในช่วงนี้จะไปทำให้ต้นมีการออกดอกในวงจรที่ 2 (สิงหาคม-กันยายน) การพ่นด้วย  GA3   25  ppm  จะไปยับยั้งการออกดอกประมาณ  2  เดือน  ทำให้สามารถออกดอกได้ในเดือนตุลาคม-พฤศจิกายนแทน

(4.3)การกำจัดใบต้นมะนาวที่สมบูรณ์มากมีพุ่มต้นแน่นทึบหรือมีลักษณะที่เรียกว่าบ้าใบการปลิดใบออกบ้างบางส่วนอาจมีผลในด้านการลดระดับไนโตรเจนในต้นให้ลดต่ำลงอันเป็นการช่วยปรับระดับของคาร์โบไฮเดรต(carbohydrate)ต่อระดับไฮโดรเจน  (nitrogen)  หรือที่เรียกว่า ซี/เอ็นเรโซ ((C/N ratio) ให้สูงขึ้น  อาจช่วยให้มีการออกดอกดีขึ้นได้

(4.4) การใช้สารเคมี  สารในกลุ่มชะลอการเจริญเติบโต  เช่น  พาโคลบิวทราโซล มีบทบาทในการยับยั้งการสังเคราะห์  GA  ในธรรมชาติของต้นพืช  ดังนั้น  พืชจึงมีการเจริญทางกิ่งใบลดลง  ส่งผลให้มีโอกาสในการออกดอกมากขึ้น

ขั้นตอนการเตรียมใช้การใช้สารกับต้นมะนาวมีดังนี้

1.เลือกต้นมะนาวที่มีสภาพสมบูรณ์(ให้ปลิดผลและตัดช่อดอกออกให้หมดเพื่อให้มีเปอร์เซ็นต์การออกดอกที่ดีขึ้น)

2. วัดขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของพุ่มต้น

3.ควรให้น้ำกับต้นมะนาวให้ชุ่มก่อนการราดสาร

4.ให้สารพาโคลบิวทราโซล 1.5 ลิตร (a.i)  ต่อขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางพุ่มต้น 1 เมตร  ผสมน้ำ 1  ลิตร

 (สารการค้าส่วนใหญ่มีเนื้อสารออกฤทธิ์  10 %  ดังนั้นจึงต้องใช้สาร  15  กรัม / 1 เมตร) ราดบริเวณรอบโคนต้น

5. รดน้ำตามภายหลังการให้สารเพื่อช่วยให้การดูดดึงสารขึ้นสู่พุ่มต้นได้ดียิ่งขึ้น

6.บำรุงต้นให้สมบูรณ์อย่างสม่ำเสมอ

ข้อควรคำนึง

1. การใช้สารพาโคลบิวทราโซลราดลงดินอาจมีผลข้างเคียงไปยับยั้งการเจริญเติบโตใน ส่วนของระบบรากของต้นมะนาวได้ในกรณีที่ใช้สารนี้เกินกว่าที่แนะนำต้นมะนาว อาจทรุดโทรมหรือตายได้

2. ควรเลือกใช้เฉพาะกับต้นที่สมบูรณ์เท่านั้น

3.ต้นที่เคยราดสารมาแล้ว ควรเว้นการใช้สารเคมีอีในปีต่อมา การใช้สารนี้กับต้นมะนาวต่อเนื่องกันอาจทำให้ต้นตายได้

การบังคับการออกดอกของมะนาวด้วยการราดสารพาโคลบิวทราโซลอัตรา  1.5  กรัม (a.i)   พุ่มต้น 1  เมตร  ในช่วงเดือนสิงหาคมต้นมะนาวออกดอกในเวลา  6  วัน  ต่อมาควรปลิดผลที่ติดอยู่ทิ้งไปเพื่อเปอร์เซ็นต์การออกดอกที่ดีขึ้น

      สรุป    การผลิตมะนาวนอกฤดูจำเป็นต้องใช้หลายๆ   กรรมวิธีมาประมวลร่วมกันจึงจะได้ผลดี   จากประสบการณ์ที่เคยแนะนำให้ชาวสวนปฏิบัติมักได้ผลไม่มากนักตามที่คาดหวัง    เนื่องจากชาวสวนยังคงยึดถือวิธีที่ได้กระทำกันอยู่ปัญหาที่เกษตรกรได้สำเร็จ    อาจสรุปเป็นข้อๆ  ได้ดังนี้

1.เกษตรกรไม่มีความตั้งใจจริง   ซึ่งหากต้นมะนาวมีผลผลิตเต็มต้นในทุกกิ่งโอกาสชักนำให้  ออกดอกในระหว่างเดือนตุลาคม-พฤศจิกายนเป็นไปได้ยากขึ้น    ทั้งนี้ธรรมชาติของมะนาวและส้มจะไม่มีการออกดอกตามกิ่งที่มีผลติดอยู่

2.ชาวสวนมะนาวไม่เข้าใจวงจรการออกดอกติดผลของมะนาวอย่างแท้จริง   ทำให้ไม่อาจนำเทคนิคดังกล่าวไปใช้ได้

3.เกษตรกรผู้ปลูกมะนาวหัวพึ่งเพียงกรรมวิธีที่เป็นสูตรอย่างง่ายๆ

4.สภาพต้นมะนาวขาดความสมบูรณ์ไม่เหมาะสมสำหรับการผลิต

ขอขอบคุณแหล่งความรู้จาก

• มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
  
• รศ.ดร.รวี เสรฐภักดี, สามารถ เศรษฐวิทยา,กาญจน์ จันทร์ลอย,นางมณฑา วงศ์มณีโรจน์
• ศูนย์วิจัยและพัฒนาไม้ผลเขตร้อน สถาบันวิจัยและพัฒนา กำแพงแสน
• ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน
• สำนักบริการคอมพิวเตอร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

ชอบกด Like & Share เป็นกำลังใจให้ด้วยน่ะจ๊ะ