เวิ้งวิภาษ หนังสือพิมพ์สยามรัฐรายวัน ฉบับประจำวันศุกร์ที่ 7 ธันวาคม 2555

อติภพ ภัทรเดชไพศาล

เมื่อวันอาทิตย์ที่ผ่านมา มีงานประกวดวงดนตรียามาฮ่าลูกทุ่งคอนเทสต์ครั้งที่ 10 งานนี้เป็นการประกวดวงดนตรีจากโรงเรียนต่างๆ ทั่วประเทศ มีการแข่งขันย่อยในระดับภาคมาตั้งแต่เดือนกันยายน

ภาพที่เห็นบนเวทีบอกได้ทันทีว่าวงดนตรีทุกวงทุ่มเทกับการแสดงมาก โดยเฉพาะในส่วนของเสื้อผ้า ซึ่งแน่นอนว่าต้องมีค่าใช้จ่ายในการนี้เป็นเงินจำนวนมหาศาลทีเดียว

ผมไม่แน่ใจว่าวงดนตรีลูกทุ่งในโรงเรียนมัธยมเริ่มมีขึ้นเมื่อไร แต่เข้าใจว่าแรกเริ่มน่าจะเกิดจากการนำวงโยธวาทิต (ที่โรงเรียนใหญ่ๆ มักมีประจำโรงเรียนอยู่นานแล้ว) มาปรับใช้บรรเลงเพลงลูกทุ่งและออกเล่นในงานเทศกาลต่างๆ ในโรงเรียน

ก่อนจะขยับขยายไปรับงานนอกโรงเรียนในโอกาสพิเศษอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับชุมชน

แต่ความนิยม (จนถึงขนาดคลั่งไคล้) วงดนตรีลูกทุ่งในโรงเรียนมาปรากฏชัดก็เมื่อมีรายการ ‘ชิงช้าสวรรค์’ ขึ้นในปี 2547

นับแต่นั้นมา โรงเรียนมัธยมทั่วประเทศก็พากันทุ่มเทแข่งขันวงดนตรีลูกทุ่งกันอย่างเอาจริงเอาจัง เห็นได้จากการแสดงของวงดนตรีแต่ละวงที่มีความพร้อมมาก ซึ่งหมายความว่าทั้งนักดนตรี นักร้องจะต้องผ่านการซ้อมมาอย่างหนักหน่วง

รวมถึงลีลาการแสดง การเต้นรำอย่างสวยงามพร้อมเพรียง ไปจนถึงเครื่องแต่งกาย ที่ดูแล้วแทบไม่ผิดจากวงดนตรีลูกทุ่งอาชีพเลยแม้แต่น้อย

เท่าที่ผมทราบ การตั้งวงดนตรีลูกทุ่งไม่ใช่เรื่องง่ายๆ เฉพาะค่าเครื่องดนตรีทั้งวงก็ต้องใช้เงินจำนวนหลักล้านแล้ว นี่ยังไม่รวมค่าชุด ค่าใช้จ่ายในการซ้อม การแสดงแต่ละครั้ง

ว่ากันว่าแค่งบประมาณในการเก็บตัวซ้อมเพื่อการแสดงหนึ่งครั้ง ก็ปาเข้าไปสองแสนสามแสนบาทแล้วเป็นอย่างต่ำ

ยิ่งถ้าเป็นวงของโรงเรียนใหญ่ๆ งบในการเก็บตัวซ้อมแต่ละครั้งนี้อาจจะมากถึงหนึ่งล้านบาทด้วยซ้ำ

เรามักเห็นแต่ภาพในด้านที่สวยหรูของวงดนตรีลูกทุ่ง ที่ปรากฏออกมาเป็นนักร้องดาวรุ่ง อย่าง ตุ้ม พิชิตชัย ศรีเครือ จากโรงเรียนจ่านกร้อง ผู้ซึ่งได้มีโอกาสเข้าสู่วงการเป็นนักร้องที่มีชื่อเสียงจริงๆ

และอีกหลายๆ คนเช่น ปิ๊ก อรวรรณ นวมศิริ หรือ ดิว ธนิดา ไชยกิตติ ที่เริ่มสร้างชื่อเสียงในวงการดนตรีเช่นกัน

แต่เรามักไม่เห็นภาพของนักดนตรีจำนวนมาก ที่ต้องคร่ำเคร่งฝึกซ้อมเป็นระยะเวลายาวนาน (มากกว่าที่นักร้องต้องซ้อมเสียอีก) ซึ่งแน่นอนว่าการซ้อมอย่างหนักนี้ย่อมเบียดบังเวลาเรียนวิชาปกติไปด้วย

ถ้าเป็นโรงเรียนที่ดีก็อาจมีการจัดให้มีการเรียนการสอนชดเชยเป็นพิเศษแก่นักเรียนเหล่านี้ แต่เท่าที่ผมรู้ ดูเหมือนน้อยโรงเรียนที่จะทำอย่างนั้น

นอกจากนั้น จากคำบอกเล่าของผู้เคยทำงานลักษณะนี้ การเรียนดนตรีของนักเรียนในวงลูกทุ่งเหล่านี้ยังเป็นไปอย่างเร่งรัด เพราะครูผู้ฝึกสอนต้องการให้เล่นเพลงโน้นเพลงนี้ได้อย่างรวดเร็ว จึงเน้นไปที่การซ้อมเพลงมากกว่าการซ้อมทักษะขั้นพื้นฐาน

ส่งผลให้นักดนตรีจำนวนหนึ่งในวงดนตรีเหล่านี้ขาดพื้นฐานการบรรเลงดนตรีที่ถูกต้อง

ปัญหาการเรียนยังส่งผลกระทบต่อนักเรียนจำนวนหนึ่ง ซึ่งเรียนจบ ม. 6 อย่างทุลักทุเล เพราะเอาเวลามาทุ่มเทกับวงดนตรีมากเกินไป นักเรียนเหล่านี้จบไปอย่างไม่มีคุณภาพ แล้วยังส่งผลกระทบต่อการศึกษาต่อในระดับมหาวิทยาลัย

ครั้นจะยึดดนตรีเป็นอาชีพก็ทำไม่ได้ เพราะสิ่งที่ตนเรียนรู้นั้นไม่นับเป็นงานอาชีพ แต่เป็นการโชว์เฉพาะกิจ

กระทั่งเครื่องดนตรีก็ยังไม่มีเป็นของตนเอง

จึงมีคำถามว่าการทุ่มเทเวลาและงบประมาณให้กับวงดนตรีแบบนี้ในโรงเรียนมัธยมนั้นทำไปเพื่ออะไรหรือเพื่อใคร และส่งผลดีอย่างไรกับนักเรียนส่วนมาก

ยิ่งในส่วนของงบประมาณ เคยมีคนเล่าให้ฟังว่าเปิดช่องให้มีการทุจริตคอรัปชั่นได้โดยง่าย รวมถึงการได้รับเปอร์เซ็นต์จากร้านขายเครื่องดนตรี

หรือกระทั่งการกำหนดสเป็คเครื่องดนตรีไว้อย่างหลวมๆ เพื่อเอื้อให้เกิดการซื้อของคุณภาพต่ำมาใช้ในราคาแพง

วงดนตรีโรงเรียนมัธยมเหล่านี้รับงานแสดงในโอกาสต่างๆ แน่นอนว่าเงินที่ได้จากการแสดงส่วนหนึ่ง นอกจากจะแจกจ่ายให้นักเรียนแล้ว คงต้องมีการเก็บเข้าเป็นทุนส่วนกลางของโรงเรียน

ซึ่งในกรณีเช่นนั้น เราอาจพูดว่าโรงเรียนกำลังใช้นักเรียนประกอบธุรกิจดนตรีเชิงพาณิชย์เพื่อหารายได้เข้าโรงเรียนได้หรือไม่

และการกระทำเช่นนั้นเหมาะสมและชอบธรรมแค่ไหน สำหรับความเป็นสถานศึกษา

เรื่องของวงดนตรีลูกทุ่งในโรงเรียนมัธยมจึงไม่ใช่เรื่องที่สามารถดูจากผิวหน้าที่ฉาบเคลือบด้วยความงามความสำเร็จของนักร้องหนุ่มสาวไม่กี่คน

แต่ยังต้องมองให้เห็นเบื้องหลังที่เต็มไปด้วยเงื่อนงำและร่องรอยของความผิดปกติอีกมากมาย

ภาพจากรายการชิงช้าสวรรค์ (http://thanankorng.files.wordpress.com)