เจี้ยเรื่องนี้เป๋นเรื่องเล่าตอนข้าเจ้าอยู่เดือน(อยู่ไฟหลังคลอด)คตินิยมชาวเหนือเมื่อผู้หญิงคลอดลูก

จะต้องอยู่เดือน(อยู่ไฟ)เพื่อให้มดลูกแห้ง เข้าอู่เร็ว

การอยู่เดือนมีข้อห้ามและข้อปฏิบัติหลายอย่าง

เท่าที่จำได้(๑๐ กว่าปีมาแล้วเจ้า)

ก็เมื่อคลอดแล้วจะไม่ให้อาบน้ำ สระผม

ข้าเจ้าโดนห้าม เป็นเวลา ๗ วัน

(คนที่เคร่งครัดมาก ๆ อาจนานกว่านี้.....เช่น ๒๐ วัน)

หากคันหัวทนไม่ไหวอนุญาตให้ใช้แป้งฝุ่นโรยหัว

แล้วใช้หวีสางแป้งออกจะทำให้สบายหนังศีรษะมากขึ้น

สงสัยจะมี “นัย” คือให้เหม็น ๆ เข้าไว้

ป้อละอ่อนจะได้บ่มาแวดมาหวัน

(เป็นกุศโลบายมิให้สามีเข้าใกล้ภรรยา)

ใส่เสื้อแขนยาว นุ่งผ้าถุงยาวกรอมเท้า ใส่หมวก ใส่ถุงเท้า

(ไม่ว่าจะหนาวหรือร้อน......

แถมเวลาร้อนห้ามพูดว่าร้อนอีก....เฮ้อ)

ห้ามรับประทานผลไม้มียาง...

หรือกลิ่นแรง ๆ เช่น  ขนุน ทุเรียน

ห้ามรับประทานของหมักดอง

เนื้อไก่ (กลัวไก่จะไปเขี่ยแผล ทำให้แผลไม่ติด)

ห้ามรับประทานไข่ (เดี๋ยวแผลจะไม่สวย)

ให้รับประทานแต่ของแห้ง ๆ ปิ้ง ๆ เช่น

หมูปิ้งแห้ง ๆ น้ำพริกแห้ง ๆ และเกลือเม็ด

ให้อาบน้ำต้มใบเป้า จุกหอมแดง ใบมะขาม

ห้ามอาบน้ำเย็น (กำเดียวจะผิดเดือนน้ำ...คือเวลาฝนตก

หรือโดนฝนในภายหลังจะหนาว สั่นมากกว่าคนปกติ)

อาการผิดเดือนที่ผู้ใหญ่ยกมาขู่ที่น่ากลัวที่สุดคือ

เป๋นผีบ้าผิดเดือน

คือมักจะมีอารมณ์แปรปรวน ปรู๊ดปร๊าด โกรธง่าย

หงุดหงิด ขี้โมโห ไม่เกรงหน้าอินทร์หน้าพรหม

หนักสุดคือ แก้ผ้าวิ่งก๋างกอง

(แก้ผ้าวิ่งกลางถนน)ซึ่งน่ากลัวมาก

ข้าเจ้าจึงอยู่ในเดือนอย่างเคร่งครัด

แต่เรื่องอาหารการกินนั้นตากับยายค่อนข้างทันสมัย

จะไม่ห้ามเรื่องอาหารเท่าใดนัก

เจี้ยเรื่องนี้กล่าวล้อเลียนคู่สามีภรรยา

ที่สามีหงุดหงิดเมื่อภรรยาอยู่เดือนนานไปหน่อย

จึงมีเรื่องขำ ขำ มาให้เราได้อ่านกัน

ยังมีสองผัวเมียอาศัยอยู่ในหมู่บ้านแห่งหนึ่ง

ตึงกู้(ทั้งคู่)อยู่ตวย(ด้วย)กันอย่างมีความสุข

จนมีลูกเต้าด้วยกันถึง ๓ คน อยู่มา
อีกปีหนึ่งฝ่ายเมียได้คลอดลูกคนที่ ๔

เมียต้องอยู่เดือนเป็นเวลา ๑ เดือน

เพื่อให้มดลูกแห้ง ดังนั้นฝ่ายหญิงจึงยอดอดทน

แต่ฝ่ายผัวรู้สึกอึดอัดเป็นอย่างมาก

จึงทำให้อารมณ์หงุดหงิด โกรธง่าย

เป็นที่ผิดสังเกตของลูกและเมีย
แลงหนึ่งวันหนึ่ง(เย็นวันหนึ่ง)

ฝ่ายผัวเดินหน้างอจ๊อกง๊อกเข้าบ้านมา

(หน้างอเหมือนจวัก)

เมียก็กึ้ด(คิด)ว่าผัวคงลมบ่ดี(อารมณ์ไม่ดี)

เพราะทำงานนอกบ้านมาเหนื่อยจึงคิดจะเอาใจผัว

ก็เลยบอกลูกว่า

"อีหน้อย วันนี้ป้อถ้าจะอิด ไปซื้อเหล้ามาหื้ออี่ป้อป่ะ"

(ลูก.....วันนี้พ่อคงจะเหนื่อยไปซื้อเหล้ามาให้พ่อหน่อย)
ฝ่ายผัวก็ตอบทันทีว่า "ฮาบ่กิน ฮาบ่ใช่นักเลง"

(ข้าไม่กิน.....ข้าไม่ใช่นักเลย)
ฝ่ายเมียก็บอกลูกต่อไปว่า

"อี่หน้อยเอากล้วยในซ้าหื้ออี่ป้อกินป่ะ"

(ลูก......เอากล้วยในตะกร้าให้พ่อกินก็ได้)
ผัวก็ตอบว่า "ฮาบ่กิน ฮาบ่ใช่ละอ่อน"

(ข้าไม่กิน ข้าไม่ใช่เด็กเล็ก ๆ)
ข้างเมียเห็นอาการหงุดหงิดของผัว

ตี้เป๋นมาหลายวันก็เข้าใจเลยบอกลูกว่า

"อี่หน้อย......ไปตักน้ำมาหื้อแม่สักหาบ

แม่จะออกเดือนวันนี้...ละ"

(ลูก......ไปตักน้ำมาให้แม่สักหาบไป

วันนี้แม่จะเลิกอยู่ไฟ)
ผู้เป็นผัวได้ยินก็เอิ้นสวนขึ้นมาอย่างใจ๋ดีว่า

(รีบตอบกลับมาอย่างดีอกดีใจ...ว่า)

"อีหน้อย บ่ต้องไป อีป้อจะคนเดียว"

(ลูก.......ไม่ต้องไป พ่อจะไปหาบน้ำเอง)

ทะแลม.....ทะแลม....ทะแลม