มีบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญอยู่เรื่องหนึ่งที่ตอนนี้เห็นยกขึ้นมาอ้างกันจนเกิดความสับสนคือเรื่องที่ว่า “ในคดีอาญา ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่า ผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิด” และ“ก่อนมีคำพิพากษาถึงที่สุดแสดงว่าบุคคลใดได้กระทำความผิด จะปฏิบัติต่อบุคคลนั้นเสมือนเป็นผู้กระทำความผิดมิได้”

เรื่องนี้เป็นเรื่องสิทธิในกระบวนการยุติธรรม  หมายความว่าบุคลากรในกระบวนการยุติธรรมทั้งหลาย เช่นตำรวจ อัยการ หรือศาล ต้องถือเป็นหลักในการปฏิบัติต่อผู้ต้องหาหรือจำเลยในคดีอาญาเช่นต้องให้เขามีสิทธิประกันตัว  ต้องให้เขามีสิทธิต่อสู้คดีอย่างเต็มที่เป็นต้น

เราจะเห็นในหลายคดีที่เป็นข่าวเช่นคดีข่มขืน หรือคดีฆ่าคนตาย ที่กระทบกระเทือนจิตใจของผู้คน  พอศาลให้ประกันก็พากันวิจารณ์ศาลว่าให้ประกันทำไม น่าจะขังไว้เลย ก็ศาลยึดหลักนี้ไงครับว่า“ก่อนมีคำพิพากษาถึงที่สุดแสดงว่าบุคคลใดได้กระทำความผิด จะปฏิบัติต่อบุคคลนั้นเสมือนเป็นผู้กระทำความผิดมิได้”

ถ้าศาลจะไม่ให้ประกันตัวทำได้ไหม? 

ได้ครับ ถ้ามีเหตุอันควรเชื่อได้ว่า ปล่อยไปแล้วจะหลบหนี

หรือจะไปยุ่งเหยิงกับพยานหลักฐาน

หรือจะไปก่อเหตุอันตรายประการอื่น

หรือว่าผู้ร้องขอประกันหรือหลักประกันไม่น่าเชื่อถือ

หรือการปล่อยตัวชั่วคราวไปจะเป็นอุปสรรคหรือก่อให้เกิดความเสียหายต่อการสอบสวนหรือการดำเนินคดีในศาล

นี่ชี้ให้เห็นว่า การที่ศาลไม่ให้ประกันตัว มีการควบคุมตัวไว้ในระหว่างสอบสวนหรือในระหว่างพิจารณาคดี

ไม่ใช่เป็นการปฏิบัติต่อบุคคลนั้นเสมือนเป็นผู้กระทำความผิด

หลักคือต้องให้ประกันตัว แต่ถ้ามีเหตุตามที่ได้มากล่าวแล้วก็ชอบที่ต้องมีข้อยกเว้นไม่ให้ประกันตัว

ไม่งั้นจะดำเนินคดีกันได้อย่างไร 

รัฐธรรมนูญใช้คำว่า “ในคดีอาญา ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่า ผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิด”

แต่เวลานี้มีคนมาบอกว่า ให้ถือว่านักเล่าข่าวที่ศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำคุกแล้ว 13 ปี 4 เดือนยังบริสุทธิ์อยู่...อ้าว!ทำไมไม่ถือว่า ชาย 4คนที่ไปข่มขืนเมียฆ่าผัวฝังดินนั้นยังบริสุทธิ์อยู่บ้างล่ะครับ หลายคดียังไม่ทันส่งฟ้องศาลแค่ตำรวจจับแล้วพาไปทำแผนเราก็ไปรอกระทืบเขาแล้ว ทำไมไม่รอให้ศาลฎีกาพิพากษาก่อนแล้วค่อยไปรอกระทืบล่ะครับ

ข้อสังเกตเกี่ยวกับเรื่องนี้ก็คือ

1. รัฐธรรมนูญใช้คำว่า “ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่า ผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิด”

อย่าไปเปลี่ยนเป็นว่า “ให้ถือว่า บริสุทธิ์” เพราะการสันนิษฐานไว้ก่อนว่า ผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิดนั้นหมายความว่าเมื่อใครถูกจับมาดำเนินคดีเขาต้องมีสิทธิ์ประกันตัว มีสิทธิ์อุทธรณ์ มีสิทธิ์ฎีกาคำพิพากษาของศาลล่าง  

แต่ไม่ได้หมายความถ้าใครที่ศาลยังไม่ได้พิพากษาถึงที่สุดว่าผิดจะยังเป็นผู้บริสุทธิ์อยู่แตะอะไรไม่ได้เลย  ถ้าอย่างนั้นใครทำอะไรผิดตำรวจก็จับตัวไม่ได้สิ ก็ศาลยังไม่ได้พิพากษาถึงที่สุดว่าเขาผิด แล้วจะทำอย่างไรกันล่ะทีนี้

บริสุทธิ์หรือไม่บริสุทธิ์ก็ต้องพิสูจน์กัน

ถ้าใครกระทำการที่กฎหมายบัญญัติไว้ว่าเป็นความผิดแล้วมีหลักฐานตามสมควรก็จะต้องถูกจับมาดำเนินคดี ในระหว่างดำเนินคดีนี้จะบริสุทธิ์หรือไม่บริสุทธิ์ก็ยังไม่รู้ เพราะอยู่ระหว่างการพิสูจน์ ดังนั้นจึงไม่ใช้คำว่า “ให้ถือว่าบริสุทธิ์”แต่ใช้คำว่า “ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่า ผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิด” เมื่อข้อสันนิษฐานเป็นเช่นนี้ โจทก์จึงมีหน้าที่ในการพิสูจน์หักล้างข้อสันนิษฐาน คือโจทก์ต้องพิสูจน์ว่าจำเลยผิดจริง(ในทางกฎหมายนั้นถ้าเขียนว่า”ให้สันนิษฐานว่า” พิสูจน์หักล้างได้ แต่ถ้าเขียนว่า “ให้ถือว่า” ก็ตามนั้นเลยพิสูจน์หักล้างไม่ได้) ดังนั้นจึงอย่าไปเปลี่ยนถ้อยคำให้มันเพี้ยนไป

2.รัฐธรรมนูญใช้คำว่า “ในคดีอาญา” แปลว่าเป็นเรื่องในคดีอาญาที่จะต้องปฏิบัติต่อผู้ต้องหาหรือจำเลยอย่างไร

แต่เรื่องที่ผู้คนในสังคมกำลังถามหาจรรยาบรรณจากคนที่ทำหน้าที่เป็นสื่อมวลชน อันนี้คนละเรื่องกันครับ