ประมงพื้นบ้านกับการจัดการทรัพยากรทางทะเล

สุริยันต์ ทองหนูเอียด

“ปัญหาการออกกฎหมายที่ไม่เข้มแข็ง ต้องแปลทุกมาตรา ทุกวรรค ทุกพยางค์ ทุกวงเล็บ จะออกกฎหมายอย่างไรแบบไม่ต้องแปร ปัญหายาเสพติด เพราะกฎหมายหย่อนยาน ข้าราชการละเลยการปฏิบัติ”

นี่เป็นความเห็นหนึ่งของผู้เข้าร่วมเวทีการประชุมคณะกรรรมการเครือข่ายชมรมประมงพื้นบ้านจังหวัดตรัง เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2560 ณ มูลนิธิอันดามัน ซึ่งโครงการสร้างคนดี มองการณ์ไกล ไทยรุ่งเรือง ได้เข้าร่วมการประชุมเพื่อรับฟังความเห็นจากเครือข่ายเพื่อนำมาจัดทำเป็นนโยบายหลักของชาติ

โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัดตรัง ประมงจังหวัด กรมเจ้าท่า เจ้าหน้าที่ตำรวจ ส่วนราชการที่เกี่ยวข้องเข้าร่วม

          บ้างส่วนเห็นว่า กฎหมายมีมากเกินความจำเป็น หน่วยงานต่างๆ บริหารงานไม่บูรณาการร่วมกัน การบริหารจัดการทรัพยากรชายฝั่ง มีหลายกระทรวง และกฎหมายหลายฉบับ แต่ไม่ได้นำมาปฏิบัติใช้

          บ้างคนนำเสนอ ปัญหาที่ดินที่ทำกิน และที่อยู่อาศัย คนที่ไร้ที่ทำกิน และปัญหาทุจริตคอรัปชั่น

บ้างส่วนเห็นว่า ปัญหาอันดับหนึ่งของประเทศ คือ การทุจริตคอร์รัปชั่นและไม่จงรักภักดี ลบหลู่ ดูถูกเหยียดหยามประเทศตนเอง เหมือนว่าตนเองเป็นคนวิเศษ เป็นคนเหนือกว่าคนอื่นซึ่งไม่ควรมีแบบนี้

การบังคับใช้กฎหมายไม่เป็นธรรม หรือหย่อนยานในการทำประมง คือปัญหาหลักของเครือข่าย

          ข้อเรียกร้องเครือข่ายประมงพื้นบ้านที่อยากให้รัฐบาลปฏิบัติตามกฎหมาย คือ ให้รัฐประกาศใช้มาตรการห้ามเรือประมงที่ผิดกฎหมายทำการประมงเพื่อให้เป็นไปตามกฎระเบียบ IUU (Illegal, Unreported and Unregulated Finishing) โดยให้บังคับใช้กฎหมายควบคุมเรือประมงผิดกฎหมาย ทั้งเรืออวนลาก อวนรุน และเรือปั่นไฟจับลูกปลา ซึ่งเป็นเครื่องมือประมงที่ทำลายทรัพยากรสัตว์น้ำอย่างรุนแรง

          ข้อมูลทางวิชาการ IUU หมายถึง การทำประมงที่ผิดกฎหมาย การประมงที่ขาดการรายงาน และการประมงที่ขาดการควบคุม ตามที่นิยามของ องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (Food and Agriculture Organization: FAO) การประมงที่ผิดกฎหมาย  คือ  การทำประมงโดย โดยไม่ได้รับอนุญาต หรือขัดต่อกฎหมาย  การทำประมงโดยเรือของประเทศที่เป็นภาคีสมาชิกขององค์การบริหารจัดการทรัพยากรระดับ ภูมิภาค (RFMO) อันขัดกับมาตรการอนุรักษ์จัดการตามมติขององค์การฯ  และการทำประมงที่ฝ่าฝืนข้อผูกพันระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องกับองค์การบริหารจัดการทรัพยากรระดับภูมิภาค

แหล่งข่าว รายงานเมื่อ 19 เมษายน 2560  (ค้นจาก https://www.thaich8.com/news_detail/31600) ว่า  ประธานชมรมประมงพื้นบ้าน พร้อมด้วยตัวแทนชาวประมงพื้นบ้านในพื้นที่ 5 อำเภอ คือ อำเภอสิเกา, อำเภอกันตัง ,อำเภอย่านตาขาว, อำเภอปะเหลียนและอำเภอหาดสำราญ จังหวัดตรัง ได้เข้าพบผู้ว่าราชการจังหวัดตรัง เพื่อขอให้แก้ไขปัญหาการลักลอบทำเรือประมงอวนลาก และเรือประมงอวนรุนผิดกฎหมาย

ซึ่งได้สร้างความเดือดร้อนให้กับชาวประมงพื้นบ้าน ทำให้ชาวประมงพื้นบ้าน หาสัตว์น้ำมาจำหน่ายได้อย่างลำบาก และขาดแคลนรายได้ขณะที่การทำประมงโพงพาง ทำให้สัตว์น้ำขนาดเล็กที่หลุดเข้าไปในโพงพาง ไม่สามารถออกมาได้ จึงส่งผลให้ปริมาณสัตว์น้ำลดลง แม้จะมีเจ้าหน้าที่เข้าไปรื้อโพงพางอย่างต่อเนื่อง แต่เมื่อเจ้าหน้าที่กลับไป ผู้ลักลอบก็จะนำโพงพางอันใหม่ มาวางไว้เหมือนเดิม

ล่าสุด ชาวบ้านพบมีพะยูนว่ายเข้าไปติดอยู่ในโพงพาง ไม่สามารถออกมาได้ ทำให้พะยูนตาย 1 ตัว ซึ่งพะยูนถือเป็นสัตว์ป่าสงวนชนิดหนึ่ง ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535  เพราะเป็นสัตว์ป่าสงวนชนิดเดียว ที่เป็นสัตว์น้ำเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ที่อาศัยอยู่ในทะเลเขตอบอุ่น

ด้านนายศิริพัฒ พัฒกุล ผู้ว่าราชการจังหวัดตรัง เปิดเผยว่า ได้จัดตั้งคณะกรรมการป้องกัน และแก้ไขปัญหาการทำประมงผิดกฎหมายของอำเภอแต่ละอำเภอขึ้น พร้อมทั้งเตรียมส่งเสริมด้านอาชีพให้กับชาวประมงที่ทำถูกกฎหมายต่อไป ซึ่งจะต้องได้รับความร่วมมือจากชาวประมงทุกคนด้วย เพื่อที่จะได้ข้อยุติร่วมกัน และสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข (ข้อมูลจากแหล่งข่าวดังกล่าว รายงาน)

ปัญหาสำคัญอีกประการหนึ่งคือ พระราชบัญญัติการเดินเรือในน่านน้ำไทย (ฉบับที่ 17) พ.ศ. 2560 ที่ให้ผู้ที่ได้ปลูกสร้างสิ่งล่วงล้ำลำน้ำอยู่ก่อนแล้วมาแจ้งการกระทำดังกล่าวภายใน 120 วัน นับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้บังคับใช้ ที่สำนักงานเจ้าท่าภูมิภาคสาขา ในพื้นที่รับผิดชอบตามแบบแจ้งการฝ่าฝืนการปลูกสร้างสิ่งล่วงล้ำลำน้ำฯ หากไม่มาแจ้งภายในกำหนด ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 3 ปีหรือปรับโดยคำนวณตามพื้นที่ของอาคารหรือสิ่งอื่นใดในอัตราตารางเมตรละ 1,000 บาท แต่ไม่เกิน 20,000 บาท

เจ้าของหรือผู้ครอบครองสิ่งปลูกสร้างล่วงล้ำลำน้ำแจ้งต่อกรมเจ้าท่าหรือสำนักงานเจ้าท่าภูมิภาคสาขาที่สิ่งปลูกสร้างตั้งอยู่ตามแบบการแจ้ง ผ่านช่องทางและวิธีการที่กำหนด ภายใน 22 มิถุนายน 2560

ปัญหาดังกล่าวนี้ สร้างความเดือดร้อนให้กับประมงพื้นบ้านหลายพื้นที่ เพราะไม่มีมาตรการที่ชุมชนมีส่วนร่วมในการดำเนินการตามกฎหมายนี้และหากไปแจ้งแล้วก็ไม่หลักประกันความมั่นคงในชีวิต

โครงการฯ ได้ร่วมแลกเปลี่ยนกับนายภาคภูมิ วิธานติรวัฒน์ เลขาธิการมูลนิธิอันดามัน เกี่ยวกับข้อเสนอเชิงนโยบายของเครือข่ายประมงพื้นบ้าน นอกจากการบังคับใช้กฎหมายประมงให้เคร่งครัดแล้ว

“ยังมีข้อเสนอเกี่ยวการอนุรักษ์พะยูน โลมา เต่าทะเล หญ้าทะเล ป่าชายเลน และระบบนิเวศน์ โดยมีการมีส่วนร่วมและความร่วมมือของหลายฝ่าย รวมทั้งยกเลิกชุดโครงการวิจัยทะเลตรังและพะยูนของสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ เนื่องจากชุมชนเห็นว่าไม่สอดคล้องกับการอนุรักษ์พะยูน โดยขอให้ปลดสัญญาณติดตามตัวพะยูน และรื้อแท่งปูนที่กีดขวางทางเดินเรือของประมงพื้นบ้าน

การรับรองสิทธิชุมชน หาทางออกเรื่องชุมชนชายฝั่ง ที่จะเป็นผู้ติดตามพระราชบัญญัติการเดินเรือในน่านน้ำไทย ฉบับที่ 17 ปี 2560 และให้ชุมชนร่วมกันรักษาระบบนิเวศน์ทางทะเลโดยใช้พื้นที่เป็นฐาน”

ข้อเสนอบางคนในเวทีเห็นว่า รัฐต้องสนใจในการแก้ไขปัญหาปากท้องของประชาชนมากกว่านี้

ข้อเสนอเกี่ยวกับการปราบปรามทุจริตคอร์รัปชั่น คือ ต้องสร้างสามัญสำนึกของคนในชาติ ในเรื่องความซื่อสัตย์สุจริต เรียกร้องให้ออกกฎหมายบังคับใช้ที่เข้มแข็ง มีบทลงโทษที่ชัดเจนต่อผู้กระทำผิด

บางคนเสนอให้ “สร้างสังคมคุณธรรม” ปรับปรุงหลักสูตรการศึกษาเน้น “การเรียนรู้คู่คุณธรรม”

“นโยบายหลัก น่าจะเป็นเศรษฐกิจแบบพอเพียง ถือว่าเป็นวิถีที่จะนำพาครอบครัวให้อยู่รอด และเป็นภูมิคุ้มกันที่วิเศษ ไม่ว่าอะไรจะมากระทบ ก็ไม่กระเทือน” หนึ่งในข้อเสนอของผู้เข้าร่วมเวทีประชุม

ข้อเสนอของประชาชนทุกเครือข่าย คือความต้องการพื้นฐานที่โครงการฯจะรวบรวมให้ครบถ้วนเพื่อนำมาจัดทำนโยบายของชาติ ผลักดันให้ผู้บริหารบ้านเมืองชุดใหม่นำไปปฏิบัติให้เกิดมรรคผลต่อไป.

-----------------------------------------------------------

หมายเหตุ ตีพิมพ์ครั้งแรก ในหนังสือพิมพ์แทบลอยด์ ไทยโพสต์

คอลัมน์ชานชาลาประชาชน ฉบับวันที่ 14 พฤษภาคม 2560

ภาพจาก www.facebook.com/suriyan.tonghnueid