ภาพถ่ายสะท้อนวิถีชีวิตดั้งเดิมของ 'อัสลี' ที่รอยต่อผืนป่าฮาลา-บาลา พื้นที่เขตอัยเยอร์เวง เบตง จ.ยะลา, ๒๕๕๒.

ลงสัมผัสพื้นที่ชายแดนใต้เที่ยวนี้ มีเรื่องราวมากมายที่ได้พานพบ โดยเฉพาะกับเหตุรุนแรงที่ยังคงเกิดขึ้นเป็นระยะๆ ในบางพื้นที่ของจังหวัดชายแดนภาคใต้ นำมาซึ่งความเสียหาย บาดเจ็บ และการเสียชีวิตของผู้คน

แต่ภายใต้สถานการณ์ร้ายๆ ทุกชีวิตยังคงต้องมีความหวังที่ต้องดิ้นรนไขว่คว้า ขณะหลากหลายหน่วยงาน องค์กร ฯลฯ ยังคงทำงานกันอย่างแข็งขันเพื่อร่วมกัน ‘ดับไฟใต้’ เท่าที่พอมีกำลังและศักยภาพ นั่นทำให้ได้เห็นว่า ในความสูญเสียย่อมมีความหวัง และหากเมื่อรวมพลังกันได้ ก็ย่อมเปี่ยมด้วยพลานุภาพมากพอที่ทุกฝ่ายจักร่วมคลี่คลายหรือหยุดยั้งสิ่งเลวร้ายที่เกิดขึ้นบนผืนแผ่นดินได้

ทั้งนี้ กิจกรรมหนึ่งที่ผู้เขียนได้เข้าร่วม คือ โครงการจัดประชุม 'สัมมนาอนุกรรมการกองทุนสมานฉันท์แห่งชาติ' วันเสาร์ที่ ๑๙ ธันวาคม ๒๕๕๒ ณ โรงแรม ซี.เอส. จังหวัดปัตตานี ซึ่งมีการจัดประชุมแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ตลอดจนระดมความคิดเห็นในการให้ความช่วยเหลือเยียวยาผู้ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ ๓ จังหวัดชายแดนภาคใต้ จัดมอบใบประกาศเกียรติคุณแก่คณะทำงานและคณะอนุกรรมการกองทุนสมานฉันท์แห่งชาติ และรวบรวมข้อเสนอเพื่อผลักดันเข้าสู่การปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรม โดยมี ภาณุ อุทัยรัตน์ ผู้อำนวยการ ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) โสภณ สุภาพงษ์ อดีตคณะกรรมการอิสระเพื่อความสมานฉันท์แห่งชาติ (กอส.) ว่าที่ ร.ต.ต.เลิศเกียรติ วงศ์โพธิ์พันธ์ รองผู้ว่าราชการจังหวัดปัตตานี นักวิชาการ อนุกรรมการกองทุนฯ ผู้บริจาคเงิน หัวหน้าส่วนราชการ และผู้ได้รับผลกระทบ เข้าร่วมกว่า ๒๐๐ คน    

ศ.นพ.ประเวศ วะสี ประธานกองทุนสมานฉันท์แห่งชาติ กล่าวเปิด และกล่าวปาฐกถาพิเศษ.

เสวนาและนำเสนอสรุปผลการดำเนินงานของคณะอนุกรรมการกองทุนฯ

มอบประกาศเกียรติคุณแก่คณะทำงานฯ

งานนี้ ศ.นพ.ประเวศ วะสี ประธานกองทุนสมานฉันท์แห่งชาติ เป็นผู้กล่าวเปิดและกล่าวปาฐกถาพิเศษอันมีเนื้อหาที่น่าสนใจยิ่ง โดยกล่าวถึงภาพรวมของกองทุนสมานฉันท์แห่งชาติว่า ได้จัดตั้งเมื่อปี ๒๕๔๘ เพื่อช่วยเหลือผู้ที่ได้รับผลกระทบฯ และสนับสนุนการสร้างความสมานฉันท์ในชาติ ซึ่งตั้งแต่วันที่ ๔ มกราคม ๒๕๔๗-๒๘ มกราคม ๒๕๕๒ มีผู้ที่ได้รับผลกระทบทุกฝ่ายทั้งเสียชีวิตและบาดเจ็บทรัพย์สินเสียหาย จำนวน ๑๓,๕๐๐ คน ได้รับการช่วยเหลือเยียวยาจากกองทุนฯ จำนวน ๔,๘๕๗ คน แยกเป็น จ.ปัตตานี ๑,๖๑๗ ราย จ.ยะลา ๑,๒๐๓ ราย จ.นราธิวาส ๒,๐๓๗ ราย

นอกจากนี้ส่วนของกิจกรรมโครงการที่สนับสนุนการสร้างความสมานฉันท์ในชาติมีหลายโครงการ เช่น โครงการช่วยเหลือประชาชนกรณีเกิดอุทกภัย โครงการเกี่ยวกับหญิงหม้าย เด็กกำพร้า โครงการศูนย์นิติธรรมสมานฉันท์ โครงการภาคีองค์กรสื่อเพื่อการพัฒนายุทธศาสตร์ดับไฟใต้ และโครงการศูนย์ข่าวอิศรา โต๊ะข่าวภาคใต้ สนับสนุนการจัดตั้งศูนย์ประสานงานวิชาการให้ความช่วยเหลือผู้ที่ได้รับผลกระทบ

สำหรับทิศทางการแก้ปัญหาในพื้นที่ ๓ จังหวัดชายแดนภาคใต้  ศ.นพ.ประเวศ วะสี แสดงทัศนะไว้ว่า ช่วงที่ผ่านมา มีการทำงานที่ชัดเจนและเป็นแนวทางเดียวกันมากขึ้น โดยเฉพาะเรื่องการช่วยเหลือเยียวยา มีประชาชนในพื้นที่ ในชุมชนได้ช่วยกันขับเคลื่อนการทำงานมากยิ่งขึ้น

“สังคมปัจจุบันประชาชนต้องอยู่ด้วยการเยียวยาร่วมกัน ไม่ควรอยู่แบบสังคมเห็นแก่ตัว และการที่ทุกฝ่ายทั้งภาครัฐและประชาชนในพื้นที่ร่วมมือกันสนับสนุนซึ่งกันและกัน ในทุกเรื่องและอยู่ร่วมกันด้วยสันติ ทำด้วยใจ เชื่อว่าในระยะยาวจะเกิดความสันติสุขขึ้นในพื้นที่ได้อย่างยั่งยืนจริงๆ”

วันถัดมา, เป็นอีกครั้งที่ผู้เขียนมีโอกาสได้พบเพื่อนเครือข่ายสื่อต่างๆ มากมายที่ได้มาแลกเปลี่ยนความเห็นและวิธีการทำงาน เพื่อสร้างทางเลือกและโอกาสการทำงาน ‘สื่อเพื่อสันติภาพ’ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อทำแผนที่คนทำงานด้านสื่อในสถานการณ์ความขัดแย้งอันนำไปสู่การทำงานร่วมกันในอนาคต ผ่านกิจกรรมสร้างสรรค์ที่ออกแบบร่วมกัน

บรรยากาศการแลกเปลี่ยนความเห็นและวิธีการทำงานของ 'เครือข่ายสื่อเพื่อสันติภาพ'

รูปแบบของการจัดงานนี้เกิดขึ้นเพราะ ศูนย์เฝ้าระวังสถานการณ์ภาคใต้ (Deep South Watch) ได้รับการติดต่อจากองค์กร The Sasakawa Peace Foundation (SPF) ของประเทศญี่ปุ่น ทำงานพัฒนาศักยภาพภาคประชาสังคมสื่อในพื้นที่ความขัดแย้ง เพื่อนำไปสู่การสร้างสันติภาพในหลายประเทศ อาทิ อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ ฯลฯ ติดต่อเข้ามาในฐานะแหล่งทุน ที่ปรารถนาเข้ามาเสริมศักยภาพคนทำงานด้านสื่อที่เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ภาคใต้ ซึ่งก็ปรากฏว่ามีเครือข่ายสื่อเข้ามาร่วมกันหนาตา ส่วนใหญ่เป็นคนคุ้นเคยที่ทำงานเกี่ยวกับกับพื้นที่ชายแดนใต้มานาน รวมถึงเยาวชนคนรุ่นใหม่ที่เปี่ยมพลังและพยายามสรรค์สร้างกิจกรรมดีๆ สู่สังคม ซึ่งหวังร่วมกันถักทอเครือข่ายสื่อเพื่อทำงานร่วมกันนำไปสู่การผลักดันให้เกิด ‘กระบวนการสันติภาพ’ ในที่สุด

สำหรับกิจกรรมประการที่สามที่จะกล่าวถึงรายละเอียด ณ ที่นี้ อันถือเป็นหมุดหมายสำคัญหนึ่ง คือ การสานต่อโครงการนิทรรศการภาพถ่ายเคลื่อนที่ของ ‘สำนักหัวใจเดียวกัน’ ซึ่งหลายปีมานี้ที่ทีมทำงานได้สะสมภาพถ่ายอันงดงามมากมายในพื้นที่ชายแดนใต้ พร้อมนำไปเร่จัดแสดงตามสถานที่ต่างๆ ทั้งในพื้นที่ชายแดนใต้และพื้นที่อื่นๆ รวมถึงการจัดเป็น ‘โครงการธนาคารภาพถ่ายชายแดนใต้’ ที่รวบรวมภาพถ่ายสวยงามในแง่มุมต่างๆ และพร้อมให้ทุกองค์กร หน่วยงาน หรือบุคคล นำไปใช้ได้อย่างเสรีหากเป็นไปเพื่อการสาธารณะกุศล

ด้วยประจักษ์ว่า ผลสืบเนื่องจากการเกิดเหตุความไม่สงบในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ นับตั้งแต่ต้นปี ๒๕๔๗ เป็นต้นมา ทุกภาคส่วนพยายามเรียกร้องให้ชุมชนมีส่วนร่วมแก้ไขปัญหา โดยเฉพาะการผลักดันให้บุคคล องค์กรภาคประชาชน หรือกลุ่มเยาวชน มีเวทีนำเสนอข้อมูลข่าวสารในพื้นที่สู่สาธารณะด้วยตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นไปในรูปของการเขียน การถ่ายภาพเคลื่อนไหว ฯลฯ เพื่อสะท้อนเรื่องราวดีๆ ในพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางวิถีชีวิต ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี ศาสนา ทรัพยากรธรรมชาติ ฯลฯ อันเป็นต้นทุนสำคัญยิ่งของพื้นที่

อย่างไรก็ตาม แม้ช่วงที่ผ่านมาจะมีการสะท้อนเรื่องราวความงดงามของพื้นที่ชายแดนใต้สู่สาธารณะวงกว้าง ด้วยสื่อประเภทต่างๆ แล้วมากมาย แต่ด้วยเชื่อว่าการใช้สื่อประเภท ‘ศิลปะภาพถ่าย’ น่าจะหนึ่งในช่องทางที่จักทำให้ผู้คนเข้าใจพื้นที่ เกิดความภาคภูมิใจ เกิดสำนึกรักบ้านเกิด และมีส่วนร่วมในการคลี่คลายปัญหาประดามีที่เกิดขึ้นตลอดหลายปีมานี้ได้ดียิ่งขึ้น จึงนับเป็นโอกาสดีหากจะมีการจัดงาน ‘มหกรรมภาพถ่ายชายแดนใต้’ (Photo for Peace Festival) เพื่อสะท้อนเรื่องราวดีงามในพื้นที่ผ่านศิลปะภาพถ่าย ภายใต้ภาคีร่วมจัดหรือเครือข่ายองค์กร ชมรม สถาบัน ฯลฯ ที่มีความปรารถนาดีต่อแผ่นดิน เพื่อกระตุ้นความสนใจผู้คนให้หันกลับมามองความเป็นมาเป็นไปของพื้นที่ ๓ จังหวัดชายแดนภาคใต้ในแง่มุมของความรัก ความอาทร การให้กำลังใจ และความเข้าใจในความเป็นมนุษย์

นอกจากนี้เชื่อว่า การจัดงานลักษณะนี้จักเป็นการกระตุ้นภาคธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับภาพถ่ายในพื้นที่ และธุรกิจต่อเนื่อง เช่น การท่องเที่ยว ร้ายถ่ายรูป ร้านจัดทำกรอบรูป ร้านคอมพิวเตอร์ ฯลฯ รวมถึงการเข้าใจต้นทุนทางสังคมที่สามารถแปรเป็นมูลค่าเชิงธุรกิจได้ เช่นกรณีของการนำภาพถ่ายมาเพิ่มมูลค่าทางธุรกิจ หากมีการระบบบริหารจัดการที่ดี เป็นต้น โดยงาน 'มหกรรมภาพถ่ายชายแดนใต้' มีกำหนดจัดงานรวม ๓ วัน คือ ระหว่างวันศุกร์ที่ ๒๒-อาทิตย์ที่ ๒๔ มกราคม ๒๕๕๓ ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา และเปิดโอกาสให้ผู้สนใจทุกท่านนำภาพถ่ายมาร่วมจัดแสดง ร่วมนำภาพประกวดชิงรางวัล ร่วมเสวนาบอกเล่าประสบการณ์ ฯลฯ ด้วยยินดี เพราะถือว่างานนี้เป็นของทุกคน ที่จะได้ร่วมกันนำเสนอสิ่งดีๆ ผ่านภาพถ่ายสู่สายตาสาธารณะ

แม่ค้าที่ตลาดปัตตานี, ๒๕๕๒.

มองผ่านม่านฝน ขณะมุ่งเข้าพักแรมในเขตผืนป่าบาลา-ฮาลา เขตอำเภอแว้ง นราธิวาส. ๒๕๕๒.

วัตถุประสงค์ของการจัดงานถูกกำหนดไว้ว่า ๑.เพื่อใช้ศิลปะภาพถ่าย เป็นเครื่องมือเสริมส่งให้เยาวชนเกิดสำนึกและภาคภูมิใจในถิ่นเกิด ก่อเกิดสัมพันธภาพที่ดีระหว่างคนต่างศาสนาและต่างถิ่น กระตุ้นให้เยาวชนให้ความสนใจเรื่องราวประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ทั้งเชิงวิถีชีวิต ศิลปวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ สถานที่ ฯลฯ ๒.ผลักดันให้เกิดเวทีสื่อสาร การนำเสนอข้อมูลข่าวสาร และการมีส่วนร่วมของประชาชนและเยาวชน ในการใช้เครื่องมือหรือเทคโนโลยีที่ทันสมัยเชื่อมโยงปัจจัยทุกอย่างได้อย่างรวดเร็ว มีคุณค่าต่อการศึกษาเรียนรู้ ทำความเข้าใจ เพื่อสร้างแรงบันดาลใจ ก่อให้เกิดสันติสุขในการอยู่ร่วมกัน และ ๓.เพื่อปูพื้นฐานในการให้เยาวชนหรือคนทั่วไปหันมาให้ความสำคัญกับศิลปะการถ่ายภาพ ซึ่งจะส่งผลต่อเนื่องถึงปัจจัยอื่นๆ ทั้งเชิงส่งเสริมศิลปะ ภาคธุรกิจ และการท่องเที่ยวในพื้นที่ชายแดนใต้

วิธีการดำเนินการกิจกรรมครั้งนี้ เป็นการจัดงานมหกรรมภาพถ่ายชายแดนใต้ และการจัดเสวนา ฝึกอบรมให้ความรู้ ในด้านการถ่ายภาพ ให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ของการถ่ายภาพ การบริหารจัดการหรือทำธุรกิจด้านการถ่ายภาพ ฯลฯ ดำเนินการในลักษณะพันธมิตรเครือข่าย โดยหน่วยงานที่ตอบรับเป็นภาคีร่วมจัดแล้วในขณะนี้ ประกอบด้วย การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานนราธิวาส (รับผิดชอบพื้นที่ ยะลา ปัตตานี นราธิวาส) สำนักงานการท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดยะลา ปัตตานี นราธิวาส คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา สำนักหัวใจเดียวกัน และยังพร้อมเปิดโอกาสให้หน่วยงานที่สนใจทั้งภาครัฐและเอกชน แสดงเจตจำนงร่วมถักทอเป็นพันธมิตรเครือข่ายในการจัดงานมหกรรมภาพถ่ายชายแดนใต้ในครั้งนี้เพิ่มเติม

สำหรับกรอบการดำเนินงาน มีการจัดตั้งตั้งคณะทำงานร่วมโดยใช้คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏ เป็นแกนหลักเพื่อเตรียมการ ส่วนสำนักหัวใจเดียวกัน ทำหน้าที่ประสานเพื่อจัดเตรียมภาพถ่ายที่จะนำมาแสดงเป็นนิทรรศการภาพถ่ายชายแดนใต้ ประกอบทั้งภาพในอดีตและปัจจุบัน โดยรวบรวมภาพจาก บุคคล หน่วยงาน องค์กร ที่หลากหลายทั้งในและนอกพื้นที่ รวมถึงประสานงานวิทยากรเพื่อมาถ่ายทอดประสบการณ์ เทคนิคการถ่ายภาพ ฯลฯ ในหัวข้อ ‘ภาพถ่าย : เรื่องใกล้ตัวในยุคดิตอล’ จัดประชุมร่วมเพื่อกำหนดกรอบเรื่องการจัดประกวดภาพถ่ายในหัวข้อ ‘โลกรอบตัว’ และจัดหาคณะกรรมการตัดสิน โดยแบ่งการประกวดเป็น ๒ ประเภท คือ ระดับเยาวชน อายุไม่เกิน ๒๒ ปี และบุคคลทั่วไป ประชุมร่วมเพื่อกำหนดรายละเอียดการเสวนาหัวข้อ ‘แปลงภาพถ่ายเป็นทุนธุรกิจ’ และประชุมร่วมเตรียมการเรื่องการนำผู้สนใจลงพื้นที่ เพื่อบันทึกเรื่องราวผ่านภาพถ่าย (Workshop) ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ 

แสงศรัทธา ณ ศาลเจ้าแม่โต๊ะโมะ อ.สุไหงโก-ลก นราธิวาส. ๒๕๕๒.

ทุกฝ่ายหวังเพียงว่า ภายใต้สถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ชายแดนใต้ การดำเนินการจัด ‘มหกรรมภาพถ่ายชายแดนใต้’ ในครั้งนี้ นอกจากจะได้สะท้อนแง่มุมสวยงามของพื้นที่ชายแดนใต้ผ่าน ‘ศิลปะภาพถ่าย’ ด้วยความร่วมมือร่วมใจของผู้คนที่พร้อมแสดงเจตจำนงมีส่วนร่วมแล้ว ยังเป็นสะท้อนถึงพลังของ ‘ทุนเครือข่าย’ ซึ่งพร้อมร่วมมือกัน ไม่ว่าจะเป็นหน่วยงานภาครัฐ สื่อมวลชน องค์กรภาคประชาชน ภาคการลงทุน รวมถึงประชาชนโดยทั่วไป เพื่อถักทอให้สัมฤทธิ์ผลในการก่อให้เกิดแรงหนุนเนื่องของ ‘พลังสันติภาพ’ ในพื้นที่ได้จริง

หมายเหตุ : สนใจส่งภาพถ่ายเข้าร่วมแสดงได้ที่ pfpf2553@gmail.com พร้อมระบุชื่อ ที่อยู่ รายละเอียดภาพ ฯลฯ ด้วย- ขอบคุณครับ.