ในฐานะที่ได้รับการพัฒนาให้เป็นจุดหมายทางการท่องเที่ยวเชิง ‘ประวัติศาสตร์’ และ ‘วัฒนธรรม’ อันหลากหลายของประเทศมาเลเซีย (Malaysian’s Multiculture City) ทำให้ภาพสถานที่และหลักฐานทางวัฒนธรรมที่ปรากฏแก่สายตาผู้เขียนขณะยืนอยู่เหนือภูเขาขนาดย่อม ซึ่งเป็นสุสานของชาวจีนโพ้นทะเลที่ใหญ่และเก่าแก่ที่สุดในโลก ชื่อ ‘ซำปอกง’ หรือ ‘ซานเป่าซาน’ (Bukit China) ขับเน้นให้เห็นถึงความยิ่งใหญ่และซับซ้อนเชิงประวัติศาสตร์กว่า ๖๐๐ ปีของผืนแผ่นดิน ‘มะละกา’ ดินแดนทางตอนใต้สุดของคาบสมุทรมลายู ที่มั่นสำคัญของ ‘มลายู’ ในพื้นที่ ๑,๖๕๐ ตารางกิโลเมตร ที่ต้องเกี่ยวพันกับทั้งชนชาติจีน อยุธยา อาหรับ โปรตุเกส ฮอลันดา อังกฤษ และญี่ปุ่น

             ช่วงสัปดาห์นี้ นับเวลาหลายวันที่ใช้ชีวิตสัมผัส ‘วิถี’ ของผู้คนใน ‘มะละกา’ ซึ่งมีประชากรกว่า ๗ แสนคน แบ่งเป็นชาวมาเลย์ร้อยละ ๖๑ ชาวจีนร้อยละ ๒๗ ชาวอินเดียร้อยละ ๖ และสัญชาติอื่นๆ อีกร้อยละ ๖ ทำให้ผู้เขียนได้สัมผัสสถานที่สำคัญมากมาย ที่สะท้อนถึง ‘รากเหง้า’ ทางประวัติศาสตร์ วิถีชีวิต ศิลปวัฒนธรรม ฯลฯ อันกอปรไปด้วยเรื่องเล่าที่น่าสนใจ เมื่อนำมาเทียบเคียงกับพื้นที่ ‘ชายแดนใต้’ ของประเทศไทย โดยเฉพาะ ‘ปัตตานี’

  ‘มะละกา’ ในฐานะเมืองหลวงของรัฐมะละกา คือ ๑ ใน ๑๓ รัฐของประเทศมาเลเซีย เป็นผืนแผ่นดินหนึ่งที่ตั้งอยู่บน ‘คาบสมุทรมลายู’ เคยเจริญรุ่งเรืองถึงขนาดได้รับการขนานนามว่าเป็น ‘ศูนย์กลางทางการค้าแห่งภูมิภาคตะวันออก’ (The Emporium of The East) ด้วยเป็นจุดเชื่อมต่อระหว่างเสน่ห์วัฒนธรรมตะวันตก-ตะวันออก โดยผ่านทางช่องแคบมะละกา (Straits of Malacca) ทำให้คลาคล่ำไปด้วยพ่อค้านักเดินทางจากอาหรับ อินเดีย และจีน เกิดความมั่งคั่งทางการค้าขาย และช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ เมื่ออังกฤษประกาศคืนเอกราชให้ประเทศมาเลเซีย ตนกู อับดุล เราะห์มาน นายกรัฐมนตรีคนแรกของประเทศ ได้เลือกมะละกา ให้เป็นเมืองประกาศ ‘อิสรภาพ’ (Merdeka)

 ประวัติศาสตร์มะละกา เริ่มต้นเมื่อ ค.ศ.๑๓๙๖-๑๔๐๐ (พ.ศ.๑๙๓๙-๑๙๔๓) เมื่อเจ้าชายปรเมศวร ลี้ภัยจากเมืองเตมุสิก (สิงคโปร์) ขึ้นเหนือมาอยู่ที่มะละกา ก่อนที่อีก ๓ ปีต่อมา คือ ค.ศ.๑๔๐๓ (พ.ศ.๑๙๔๖) กองเรือของจีนที่นำโดยแม่ทัพหยิ่นชิ่งจะเดินทางมาถึงมะละกา และกองเรือของ ‘เจิ้งเหอ’ จะมาทอดสมอ ณ ชายฝั่งของมะละกาเป็นครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ.๑๔๐๖ (พ.ศ.๑๙๔๙) กระทั่งลุถึง ค.ศ.๑๔๒๔ (พ.ศ.๑๙๖๗) ศรีมหาราชา โอรสของเจ้าชายปรเมศวร ได้หันมานับถือ ‘ศาสนาอิสลาม’ พร้อมกับเปลี่ยนพระนามเป็น ‘สุลต่านมูฮัมหมัดชาห์’ และเมื่อสุลต่านมูซัฟฟาร์ชาห์ขึ้นครองราชย์ ก็ได้สถาปนามะละกาเป็น ‘รัฐอิสลาม’ โดยสมบูรณ์

ใน ค.ศ.๑๔๕๕ (พ.ศ.๑๙๙๘) มีการบันทึกในพงศาวดารมลายูว่า พระบรมไตรโลกนาถ กษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ส่งกองทัพมาโจมตีมะละกา แต่ท้ายที่สุดทั้งสองประเทศก็ได้หย่าศึกและแลกเปลี่ยนทูตในเวลาต่อมา กระทั่งมาถึงศตวรรษที่ ๑๖ มะละกาตกเป็นอาณานิคมของโปรตุเกส ศตวรรษที่ ๑๗-๑๘ เป็นยุคที่ฮอลันดาเข้ามายึดครอง ศตวรรษที่ ๑๙ กลายเป็นเมืองขึ้นของอังกฤษ กระทั่งศตวรรษที่ ๒๐ ภายหลังการประกาศเอกราชของมาเลเซีย มะละกาก็ได้รับการอนุรักษ์และฟื้นฟูให้เป็นเมืองท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมที่สำคัญอันดับ ๑ ของประเทศ และโดดเด่นอีกแห่งหนึ่งของภูมิภาคอุษาคเนย์ กลายเป็นเมืองแห่งวัฒนธรรมที่ได้ตื่นฟื้นขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง (A Born-again Culture City)

จากที่ได้ซึมซับมนต์เสน่ห์สีสันแห่งเมืองเก่า ได้สัมผัสเรื่องเล่าทางประวัติศาสตร์ และศาสนสถานสำคัญ ทั้งพุทธมหายาน อิสลาม ฮินดู โบสถ์คริสต์ ศาลเจ้าจีน ทำให้มองเห็นถึงจุดเด่นของมะละกาหลากแง่มุม ประการแรก ในเชิงวิถีชีวิต ด้วยความหลากหลายของผู้คนที่ต่างความเชื่อ ต่างเชื้อชาติ หรือวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นคนจีน อินเดีย มลายู ฯลฯ แต่การดำรงอยู่ของวิถีชีวิตผู้คน กลับมีการพึ่งพา มีความผูกพันแนบแน่น เกาะเกี่ยวกันในการใช้ชีวิต ไม่เกิดความแบ่งแยก แตกแยก การทะเลาะเบาะแว้ง ซ้ำกลับมีการปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันอย่างดียิ่ง

ประการที่ ๒ ในเชิงการบอกเล่าประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวพันกับรากเหง้าและพัฒนาการในแต่ละยุคสมัย แม้จะมีการจัดทำเป็นพิพิธภัณฑ์ในแต่ละประเภท แต่ข้อมูล รายละเอียด ข้อเท็จจริง กลับมีการบอกเล่าอย่างชัดเจน ไม่มีการตัดตอนประวัติศาสตร์ ถึงแม้ว่าประวัติศาสตร์นั้นๆ จะเคยก่อ ‘บาดแผล’ ทางการต่อสู้ระหว่างเชื้อชาติ หรือระหว่างนักล่าอาณานิคมกับชนพื้นเมืองดั้งเดิม ไม่ว่าจะเป็นการรุกรานของตะวันตก ตั้งแต่ยุคโปรตุเกส ฮอลันดา อังกฤษ หรือแม้กระทั่งญี่ปุ่น แต่ท้ายที่สุดแล้ว ประวัติศาสตร์เหล่านี้มีการบันทึก จารึก และนำเสนอในแง่มุมต่างๆ อย่างรอบด้าน เพื่อการศึกษาเรียนรู้ แต่มิใช่เพื่อการ ‘ตอกย้ำ’ ให้เกิดความบาดหมางระหว่างกันยิ่งขึ้นไปอีก

ประการที่ ๓ นอกจากประวัติศาสตร์ของการ ‘ต่อสู้’ หรือการ ‘อยู่รอด’ จะถูกนำเสนออย่างรอบด้านแล้ว ยังถูกนำมาเป็นจุดเด่นในการประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวในเชิงสร้างสรรค์ เช่นเดียวกับภาพวิถีชีวิตผู้คนในปัจจุบันซึ่งมีความแตกต่าง แต่ไม่ ‘แตกแยก’ กลายเป็นหนึ่งใน ‘จุดแข็ง’ สำคัญที่สร้างคุณค่าให้แก่ ‘มะละกา’ ในปัจจุบัน

ประการที่ ๔ การที่รัฐบาลมาเลเซีย ให้การสนับสนุนต่อการพัฒนาเมืองให้เกิดความสวยงาม มีจุดเด่น และมี  ‘เอกภาพ’ มีเป้าหมายที่ชัดเจน เฉลี่ยผลประโยชน์ให้ตกแก่คนส่วนใหญ่ อย่างไม่เลือกวรรณะ เชื้อชาติ ศาสนา และลักษณะการพัฒนาเช่นที่ว่านี้ปรากฏอยู่ในแทบทุกเมืองที่ผู้เขียนได้ไปสัมผัสนอกจากมะละกา ไม่ว่าจะเป็นเมืองหลวงเช่น ‘กัวลาลัมเปอร์’ เมืองปลายสุดของแหลมมลายูเช่น ‘ยะโฮร์บารู’ หรือเมืองพิเศษเช่น ‘ปีนัง’

ย้อนกลับมาพิจารณาในกรณีพื้นที่ ‘ชายแดนใต้’ ของประเทศไทย โดยเฉพาะ ‘ปัตตานี’ นั้น ถือว่ามีลักษณะพิเศษคล้ายๆ กันกับ ‘มะละกา’ ในฐานะ ‘เมืองท่า’ ศูนย์กลางของการค้าขายสำคัญในอดีต ที่เคยได้ต้อนรับผู้คนจากทั่วทุกสารทิศ และผู้คนเหล่านี้ต่างได้ทิ้งร่อยรอยของวิถีชีวิต ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี ฯลฯ ที่สัมผัสสัมพันธ์กับวิถีของคน ‘พื้นเมืองเดิม’ กลายเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่เปี่ยมด้วยคุณค่าความผูกพัน ผ่านการผสมผสานอย่างลงตัว

แต่สิ่งที่แตกต่างกันคือ หลายปีมาแล้วที่พื้นที่ชายแดนใต้ กลับกลายเป็นพื้นที่วิกฤติเนื่องจากเกิดกรณี ‘ไฟใต้’ ที่ต้นธารหนึ่งถูกมองว่าเป็นเพราะมีคนบางจำพวกใช้ ‘ประวัติศาสตร์’ มาตอกลิ่มให้เกิดความแตกแยก โดยมีการ ‘ตัดตอน’ ประวัติศาสตร์เป็นบางช่วงบางตอน เพื่อให้เอื้อต่อการถูกใช้เป็นเครื่องมือนำไปสู่การบรรลุเป้าหมาย แทนที่จะนำประวัติศาสตร์มารับใช้ให้เกิดความสมานฉันท์ ก่อความรักความสามัคคี เกิดความเข้าใจในความหลากหลาย เพราะจะว่าไปแล้วย่อมต้องยอมรับในความเป็นจริงว่า ผู้คนไม่ว่าเชื้อชาติ ศาสนาใดในโลก ล้วนเกี่ยวเนื่องอยู่กับ ‘สงคราม’ ทั้งในฐานะ ‘ผู้กระทำ’ หรือ ‘ผู้ถูกกระทำ’ เช่น มะละกา เคยถูกรุกรานโดยชาติตะวันตก แต่ในบางยุคสมัย ชาวมะละกาก็เคยยกทัพไปตีเมืองอื่นเช่นกัน เช่นเดียวกับประวัติศาสตร์ของ ‘ปัตตานี’ หรือเมืองอื่นใดในโลก

“ความหลากหลายเป็นสิ่งสวยงาม เหมือนดอกไม้ต่างสี ต่างชนิด นำมารวมกันได้ อยู่ที่ว่าจะจัดวางอย่างไรให้อยู่ในแจกันเดียวกันได้อย่างลงตัว ซึ่งคงต้องอยู่ที่ความสามารถของผู้จัดวาง เช่นเดียวกับการพัฒนาให้สอดคล้องไปกับการอนุรักษ์อย่างพอเหมาะพอดี ย่อมเป็นจุดที่ผู้นำประเทศควรคำนึงถึงเป็นอย่างยิ่ง ช่างน่าเสียดายว่า ในบางประเทศนั้นผู้นำกลับไม่เคยคำนึงถึงสิ่งเหล่านี้เอาเสียเลย” คำรำพึงของเพื่อนร่วมคณะเดินทาง ที่ได้มาสัมผัสแผ่นดิน ‘มะละกา’ และดินแดนอื่นๆ ในแถบปลายแหลมมลายูในครั้งนี้ ชวนให้ยิ่งน่าคิดคำนึงถึงยิ่งนัก

โดยเฉพาะ หากนำมาเทียบเคียงกับคำขวัญประจำรัฐมะละกาที่ว่า “ความเป็นหนึ่งเดียวคือพลัง” หรือ ‘Unity is Strength’