ฉันเป็นทั้งคนฝรั่งเศสและคนไทย พ่อของฉันเป็นคนไทยที่มาแต่งงานกับแม่ซึ่งเป็นคนฝรั่งเศส ขณะที่ไปเรียนหนังสืออยู่ที่นั่น พอพ่อเรียนจบก็ทิ้งฉันไว้กับแม่ตั้งแต่ฉันอายุ 3 ขวบ ซึ่งประเทศไทยอยู่ในช่วงรัฐบาลจอมพล ป. (พ.ศ. 2493) พอดี

      แม่เลี้ยงดูฉันด้วยการเปิดร้านอาหารเล็กๆ ในซอยเชื่อมออกมาสู่ย่านธุรกิจ ลา เดฟ็องส์ เราจึงพอมีพอกินไม่ต้องพึ่งพาใคร ตอนฉันอายุ 10 ขวบ พ่อมารับฉันกลับเมืองไทย (พ.ศ. 2500) ในช่วงปลายของรัฐบาลจอมพล ป. ส่วนร้านอาหารให้น้าผู้หญิงกับเพื่อนชาวฝรั่งเศสเชื้อชาติแอลจีเรียมาช่วยดูแลแทน

      ที่เมืองไทย พ่อทำงานหลายอย่างด้านเศรษฐกิจ (บอกไม่ได้เดี๋ยวรู้ชื่อ) ให้รัฐบาล ฉันอยู่กับพ่อได้ 7 ปี พ่อก็ตายไปง่ายๆ เสียอย่างนั้น ตายแบบไม่มีวี่แวว ฉันเลยกลับไปเรียนต่อที่ฝรั่งเศส ตอนนั้นฉันเข้าวัยรุ่นพอดี (พ.ศ. 2507) ฉันปรับปรุงร้านอาหารใหม่จากเงินสะสมที่พ่อเก็บไว้ให้ฉัน ซึ่งก็มากพอดู แต่ก็น้อยเกินไปเมื่อเทียบกับงานที่พอทำ ฉันกำลังอยู่ในวัยขบเผาะ หนุ่มๆ มาจีบกันจนขายอาหารแทบไม่ทัน

      ฉันเสียเวลาไปเกือบ 2 ปีเพื่อสอบให้ผ่าน “เลอ บัค” (ประกาศนียในการจบมัธยมปลาย) จึงเข้าเรียนต่อที่มหาวิทยาลัยมีชื่อเสียงติดอันดับหนึ่งในสามของฝรั่งเศสทีเดียว ไม่ใช่มหาวิทยาลัยห้องแถวแบบที่นักการเมืองไทยคนหนึ่งจบออกมา ฮ่าๆ

      ฉันพาอาช้อย แม่ครัวที่บ้านในกรุงเทพฯ มาอยู่ด้วย อาช้อยได้ทำสเต็กแบบฝรั่งเศสให้มีรสชาติปนไทยอย่างเหมาะเจาะ ร้านเราจึงมีแต่รุ่งขึ้นมาเรื่อยๆ โดยเฉพาะในกลุ่มนักท่องเที่ยวชาวเอเชีย ดังนั้นแม้ราคาจะแพงหน่อยแต่ก็ยังมีลูกค้ามากอยู่

      ในระยะนั้น กระแสต่อต้านสงครามเวียดนามเริ่มแพร่กระจายไปทั้งในสหรัฐฯ และยุโรป ขอทำความเข้าใจก่อนว่าการปกครองในฝรั่งเศสนั้นซับซ้อนมาก เพราะฝรั่งเศสผ่านการปกครองในระบอบพระมหากษัตริย์ทั้งอยู่เหนือรัฐธรรมนูญและอยู่ใต้รัฐธรรมนูญมา 5 ครั้ง (นโปเลียน 2 ครั้ง) และระบอบประชาธิปไตยอีก 5 ครั้ง สลับกันไปมาจนน่าเวียนหัว การเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองต้องมีเลือดนองแผ่นดินทุกครั้งไป ในการเปลี่ยนผ่านประชาธิปไตยครั้งหนึ่งถึงขนาดต้องเอาหลานของนโปเลียนมาเป็นประธานาธิบดีเลย วุ่นวายมาก ดังนั้นประชาธิปไตยของฝรั่งเศสจึงเป็นแบบฝรั่งเศส ซึ่งก็เหมือนกับประเทศเมืองขึ้นของฝรั่งเศสและอังกฤษ ดูแค่รอบๆ ประเทศไทยก็ไม่มีประเทศไหนทำตามแบบฝรั่งเศสหรือแบบตะวันตกเลยซักประเทศเดียว แต่นักการเมืองไทย 2-3 คนในปัจจุบันกำลังบ้ากับฝรั่งเศสอะไรกันอยู่ ฉันยังนึกสงสัยมากทีเดียว

      ประชาธิปไตยที่ดีต้องสอดคล้องกับประเพณีและวัฒนธรรมของประเทศนั้นๆ และปกป้องประชาชนให้พ้นจากการทุจริตของนักการเมืองและข้าราชการ (ในโรงเรียนมัธยมของฝรั่งเศสสอนกันไว้อย่างนั้น)

      ฉันเข้ามหาวิทยาลัยไปสมัครอยู่ชมรมผู้หญิง เพราะจะได้มีเวลาดูแลร้านอาหารบ้าง ตอนเข้าไปประชุมชมรมครั้งแรก เขาให้เล่าประสบการณ์ทางเพศครั้งแรก ทุกคนต่างเล่ากันหมด ฉันก็เลยต้องมีมั่ง ประธานชมรมบอกว่าพวกเรามีสิทธิเท่าเทียมกับผู้ชาย เขาได้เรา เราได้เขาเหมือนกัน (ปัจจุบันเมืองไทยเพิ่งจะมาถึงยุคนี้)

      ช่วงเวลาที่ฉันเรียนอยู่ปี 3 เกิดการชุมนุมใหญ่ของฝรั่งเศส ที่รู้จักกันว่า “เหตุการณ์ May 68” หรือ “Paris Spring 1968” ซึ่งเกิดขึ้นในช่วงที่ระบบเศรษฐกิจและสังคมของฝรั่งเศสเติบโตอย่างเต็มที่ภายใต้การนำของประธานาธิบดีชาร์ล เดอ โกล หลังจากที่แกเลิกราไปนานแล้วในฐานะวีรบุรุษและนายกรัฐมนตรีที่มาจากทหารและประสบความสำเร็จสูงสุด กระแสเรียกร้องของประชาชนมีมากขึ้นแกก็เลยกลับมาเล่นการเมืองอีก ประธานาธิบดีเดอ โกล แก้ไขรัฐธรรมนูญให้ประชาชนเลือกประธานาธิบดีโดยตรง แล้วประธานาธิบดีไปเลือกและแต่งตั้งนายกรัฐมนตรี นายกรัฐมนตรีแต่งตั้งคณะรัฐมนตรีต่อ อำนาจเบ็ดเสร็จอยู่ที่ประธานาธิบดีเพราะถือว่าประชาชนเลือกมาโดยตรง (สหรัฐฯ ยังเป็นการเลือกประธานาธิบดีทางอ้อม)      

      เหตุการณ์ May 68 เกิดขึ้นเพราะประธานาธิบดีเดอ โกลมุ่งพัฒนาโครงสร้างทางเศรษฐกิจอย่างจริงจังจากฐานคนงานฝรั่งเศสที่เคยไปทำงานให้เยอรมนีนับแสนๆ คน เศรษฐกิจและความเจริญเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว แต่นักศึกษาและกรรมกรกลับไม่ได้รับความสนใจจากประธานาธิบดีเดอ โกลมากนัก ตามประสา ทหาร ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้นักศึกษาออกมานำการเคลื่อนไหวก่อน มายึดหอประชุมมหาวิทยาลัยของฉันเป็นฐานเลย เล่าย่อๆ นะ 

      ต่อมานักศึกษาจัดการเดินขบวนประท้วงร่วมกับสหภาพแรงงานและพรรคการเมืองฝ่ายซ้าย การประท้วงขยายตัวออกไปเรื่อยๆ นักศึกษายึดมหาวิทยาลัยหลายแห่ง ส่วนคนงานก็นัดหยุดงานและยึดโรงงาน การคมนาคมเป็นอัมพาตติดต่อกันเกือบ 3 สัปดาห์ ข้าราชการและตำรวจเริ่มเข้าร่วมการประท้วง จากคนนับหมื่นกลายเป็นแสน และหลายแสนคน ถนนหนทางเต็มไปด้วยรอยพ่นสีและภาพโปสเตอร์ต่อต้านประธานาธิบดีเดอ โกล เหตุการณ์กำลังบานปลาย ยังไม่มีใครชนะใครแพ้ แต่คนที่แพ้แน่ๆ คือฉัน เพราะร้านอาหารมีคนเข้ามากินฟรีแล้วก็จากไปจนร้านต้องปิดในที่สุด

      ฉันได้เข้าร่วมชุมนุมและเสียตัวครั้งแรกให้แกนนำนักศึกษารูปหล่อคนหนึ่งอย่างเต็มใจ แล้วเขาก็ทิ้งฉันไป หลังจากนั้นฉันได้รับมอบจากศูนย์กลางให้ไปพาผู้นำสหภาพฝ่ายขวามาเข้าร่วมให้ได้ (ฝ่ายซ้ายเข้าร่วมการประท้วงแล้ว แต่ฝ่ายขวาซึ่งไม่ถูกกับฝ่ายซ้ายยังไม่ได้เข้าร่วมประท้วง) ซึ่งก็เป็นผลสำเร็จโดยเอาตัวเองเข้าแลกมา การชุมนุมเริ่มสับสนมากขึ้นเพราะไม่มีแกนนำ พรรคการเมืองฝ่ายซ้ายจึงเข้ามานำ มีการเรียกร้องต่อรัฐบาลสารพัดเรื่อง รัฐบาลก็ยอมเป็นส่วนใหญ่แล้วก็ปราบปรามควบคู่ไปด้วย

      ประธานาธิบดีเดอ โกล ได้เสนอแนวทางแก้ไขปัญหานี้โดยให้ประชาชนลงประชามติ ปฏิรูปมหาวิทยาลัย และปรับปรุงระบบเศรษฐกิจ พร้อมกับเสนอให้มีการปรับขึ้นค่าแรงขั้นต่ำ แต่ประชาชนก็ยังไม่ยอมยุติการชุมนุม ประธานาธิบดีเดอ โกลจึงออกแถลงการณ์ประกาศให้มีการเลือกตั้งขึ้นในวันที่ 23 มิถุนายน 2511 เรียกร้องให้ทุกคนกลับไปทำงานตามปกติ โดยแสดงท่าทีออกมาอย่างชัดเจน 2 กรณี คือ (1) จะใช้แนวทางการต่อสู้แบบพลเรือน หมายถึงการไม่ใช้กำลังทหารเข้ามาแก้ไขปัญหา เป็นการมอบอำนาจคืนมาให้ประชาชนเป็นผู้ตัดสินโดยใช้วิธีเลือกตั้ง และ (2) หากใครต้องการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองอย่างไม่ถูกต้องตามรัฐธรรมนูญ ก็จะใช้อำนาจรัฐเข้าต่อสู้ในรูปของสงครามกลางเมืองทันที

      กรณีนี้เองได้ทำให้กลุ่มประชาชนฝ่ายขวาที่สนับสนุนประธานาธิบดีเดอ โกล จำนวนมาก ซึ่งต้องการมีชีวิตอยู่อย่างสงบในลักษณะของ “กลุ่มพลังเงียบ” ต้องออกมาสนับสนุนรัฐบาล แกนนำนักศึกษาก็ลงสมัครรับเลือกตั้งด้วยทั้งหล่อและเท่ แต่ผลการเลือกตั้งประธานาธิบดีเดอ โกลชนะไปอย่างสบายๆ

      ฉันลาจากแกนนำม็อบต่างๆ ก่อนที่จะท้องไม่มีพ่อ กลับไปเรียนหนังสืออย่างเป็นเรื่องเป็นราวจนจบการศึกษา

     ฉันเดินทางกลับมาอยู่เมืองไทย เพิ่งนึกขึ้นได้ว่า “กูก็เป็นคนไทยนี่หว่า” หลังจากอ่านหนังสือ Lettres du Siam หรือ จดหมายจากสยาม ซึ่งชาวฝรั่งเศสที่มาอยู่เมืองไทยเป็นคนเขียนขึ้น เมื่อปี 2550 อย่างเงียบๆ เปิดร้านอาหารฝรั่งเศสในย่านสุขุมวิท เอาหลานและชาวฝรั่งเศสเชื้อสายแอลจีเรียอีกคนมาช่วยดูแลกิจการ แล้วก็แบ่งกำไรกัน ฉันเอา 30% ที่เหลืออีก 70% ให้ทั้งคู่ไปแบ่งกันเอาเอง รวมถึงค่าจ้างพนักงานด้วย

      วันเวลาผ่านไปอย่างรวดเร็ว ฉันกลับมาอยู่เมืองไทยได้ 14 ปีแล้ว ตอนนี้ฉันอายุ 70 กว่า นั่งดูข่าวเหตุการณ์ม็อบในไทยตอนนี้แล้วพาลให้นึกถึงเหตุการณ์ “Paris Spring 1968” ซึ่งตรงกันหลายอย่าง โดยเฉพาะ พล.อ.ประยุทธ์ ที่มุ่งจะสร้างโครงสร้างพื้นฐานทางเศรษฐกิจมากมาย ซึ่งดีต่อประเทศแน่นอน 100% แต่ก็ต้องหันมาดูทั้งประชาชนชั้นกลางและประชาชนชายขอบบ้าง

      ตัวฉันเองรู้สึกเฉยๆ กับม็อบ 3 กีบ เพราะจากที่ฉันเคยเจอมาสมัยเดือนพฤษภาคม 2511 นั้น ขนาดคนงานทั้งประเทศและตำรวจบางส่วนหยุดงาน ก็ยังแพ้ต่อ “พลังเงียบ” ยับเยิน ดังนั้นเราก็อย่าไปคิดอะไรมากเลย เดี๋ยวม็อบก็จบ ไม่นานนักหรอก

      ประสบการณ์ได้บอกฉันว่าทั้งผู้ชุมนุมและรัฐบาลไทยควรศึกษาเหตุการณ์ “Paris Spring 1968” มาประกอบการตัดสินใจ โดยเฉพาะพวกม็อบ ซึ่งทำอย่างไรก็ไม่สามารถจะชนะรัฐบาลได้ ยิ่งจะทำให้รัฐบาลอยู่ยงคงกระพันมากขึ้นตามลำดับ
         • เวลาพูด พูดให้พวกเดียวกันฟัง ไม่มีใครเถียงก็รู้สึกว่า “เก๋า”
         • เวลานัดชุมนุม คิดเอาเองว่ามีจำนวนคนมากแล้ว ไม่ไปนับว่ามีเจ้าหน้าที่มาร่วมด้วยกี่คน แล้วที่ ส.ส.จ่ายตังค์ให้มาอีกกี่คน
         • น่าจะลองคิดดูว่าประเทศไหนจะน่าอยู่เท่าประเทศไทย ไม่มีอีกแล้วค่ะ

   La Mer ขอเป็นภาษาอังกฤษนะคะ (Beyond The Sea)