แนวคิดของพอร์เตอร์นั้นให้ความสำคัญกับเรื่องความได้เปรียบเชิงแข่งขันไม่ว่าจะเป็นระดับองค์กร หรือระดับของประเทศ สิ่งสำคัญของการขับเคลื่อนกลยุทธ์ต่าง ๆ คือการสร้างความมีประสิทธิภาพผ่านกิจกรรมของ Value Chain Model ในแง่ของประเทศก็เช่นกัน พอร์เตอร์ได้เน้นในเรื่องของการสร้างความได้เปรียบระดับบริษัทเพื่อที่จะสามารถยกระดับกลายเป็นการเพิ่มศักยภาพการแข่งขันระดับประเทศได้ต่อไป

ตั้งแต่วันที่เลห์แมน บราเธอร์ส วาณิชธนกิจอันดับ 4 ของสหรัฐฯ ล้มละลายจนกลายเป็นวิกฤติการเงินที่ยิ่งใหญ่ต่อมา ถือเป็นจุดเปลี่ยนโครงสร้างของระบบทุนนิยมโลกอย่างแท้จริง แน่นอนที่สุดโครงสร้างการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของโลกก็ได้เปลี่ยนไปเช่นกันจากเดิมที่สหรัฐฯ เป็นผู้นำด้านเศรษฐกิจมาตลอด แต่ตอนนี้กลับกลายเป็นประเทศแถมเอเชียเช่น จีน ที่ผู้คนต่างคาดหวังว่าจะเป็นผู้นำในการฟื้นตัวด้านเศรษฐกิจโลก

ประเทศไทยเองก็มีการเปลี่ยนแปลงเช่นกัน จากการที่รัฐบาลพยายามจะผลักดันแนวความคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์ หรือ Creative Economy ขึ้นมา ทำให้เกิด Value Added ใหม่ ๆ ให้กับอุตสาหกรรมของไทย แนวความคิดดังกล่าวเป็นการส่งเสริมการเพิ่มมูลค่าโดยอาศัยความสามารถเฉพาะตัวและความรู้เชิงบูรณาการของท้องถิ่น เพื่อเป็นรากฐานของการพัฒนาเศรษฐกิจในระยะยาวต่อไป

ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา โครงสร้างเศรษฐกิจของประเทศไทยต้องพึ่งพาการส่งออกมาตลอด การพึ่งพารายได้หลักเพียงแหล่งเดียวคงไม่ใช่เรื่องที่ดีสำหรับโครงสร้างเศรษฐกิจของไทยในระยะยาวอย่างแน่นอน คำถามที่ต้องถามต่อคือ “ประเทศไทยมีความได้เปรียบเชิงแข่งขันในตลาดโลกหรือไม่”

ในภาวะที่ประเทศคู่ค้าหลัก ๆ เช่นสหรัฐฯ มีปัญหาด้านเศรษฐกิจจะเห็นได้ว่าการพึ่งพารายได้หลักจากการส่งออกเพียงอย่างเดียวคงไม่สามารถจะช่วยพยุงเศรษฐกิจเอาไว้ได้ ดังนั้นการดำเนินยุทธศาสตร์ใหม่ของรัฐบาลแสดงให้เห็นว่าเป็นการปรับตัวเชิงโครงสร้างครั้งยิ่งใหญ่ โดยจะเน้นการสร้างความสามารถเชิงแข่งขันผ่านนวัตกรรมของสินค้า

เมื่อเราลองพิจารณาดูแบรนด์ที่ยิ่งใหญ่ระดับโลกในสหรัฐฯ อย่างเช่น แมคโดนัลด์ โค้ก หรือ สตาร์บัคส์ ก็จะสามารถบอกได้ว่าสิ่งที่ประเทศอเมริกากำลังส่งออกไม่ใช่เป็นการสร้างสินค้าเชิงกายภาพเพียงอย่างเดียว แต่เป็นการเชื่อมโยงวัฒนธรรมเชิงพาณิชย์กับตลาดโลกต่างหาก แบรนด์ยักษ์ใหญ่ระดับโลกดังที่ได้กล่าวมานั้นก็ล้วนแต่มีกลิ่นอายความเป็นอเมริกันชนอย่างปฏิเสธไม่ได้

ครั้งหนึ่งเมื่อปี 2002 สื่อระดับโลกอย่างนิตยสารไทม์สร้างความน่าตื่นตาตื่นใจด้วยการเลือกให้ คาแร๊กเตอร์การ์ตูนในตำนานของญี่ปุ่นอย่าง “โดราเอมอน (Doraemon)” ให้เป็น 1 ใน 22 ฮีโร่ของเอเชีย ซึ่งสามารถอยู่เคียงบ่าเคียงไหล่กับ ออง ซาน ซูจี ซึ่งเป็นบุคคลที่มีตัวตนจริง ๆ

โดราเอมอนถือว่าเป็นหนึ่งในการ์ตูนที่ประสบความสำเร็จที่สุดตลอดกาลของญี่ปุ่น เขียนโดย ฟูจิโกะ ฟูจิโอะ โดราเอมอนได้รับการตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อเดือน มกราคม ปี 2513 โดยสำนักพิมพ์โชงะกุกัง ความมีชื่อเสียงของการ์ตูนโดราเอมอนนั้นทำให้ โดราเอมอนได้รับเลือกให้เป็นทูตสันถวไมตรีเพื่อการประชาสัมพันธ์วัฒนธรรมของประเทศญี่ปุ่น

โดราเอมอนนั้นถือได้ว่าเป็นแบรนด์อันทรงพลังของญี่ปุ่นที่สร้างมารถผงาดในเวทีโลกได้ ธุรกิจการ์ตูนของญี่ปุ่นนั้นไม่เพียงแต่สามารถขายตัวการ์ตูนเพียงอย่างเดียว แต่สามารถแตกแขนงธุรกิจเป็นของเล่น เกม หรือของที่ระลึกต่าง ๆ ซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนมาจากความแข่งแกร่งของแบรนด์การ์ตูนญี่ปุ่นในสายตาของต่างชาติทั้งสิ้น ความได้เปรียบเชิงแข่งขันดังกล่าวยังเชื่อมโยงไปถึงวัฒนธรรมเชิงพาณิชย์ของญี่ปุ่นอีกเช่นกัน

เฮลโล คิตตี๊ (Hello Kitty) ถือได้ว่าเป็นอีกหนึ่งคาแร็กเตอร์ของญี่ปุ่นที่มีมูลค่าทางแบรนด์มหาศาลเช่นกัน เฮลโล คิตตี๊ นั้นถูกสร้างขึ้นจาก อิคุโกะ ชิมิซึ และจดลิขสิทธิ์ในปี 1976 ความโด่งดังของเจ้าแมวน้อยตัวนี้ก็ไม่ธรรมดาเช่นกันโดยในปี 1983 คิตตี๊ถูกรับเลือกให้เป็นทูตยูนิเชฟ

ไม่ว่าจะเป็น โดราเอมอนหรือ เฮลโล คิตตี๊ก็ตามต่างก็เป็นแบรนด์ที่สามารถสร้างเวทีของตัวเองในตลาดโลกได้ ซึ่งคงไม่มีใครกล้าปฏิเสธอย่างเน่นอนว่าสินค้าทั้งสองแบรนด์นี้เป็นตัวแทนทางวัฒนธรรมเชิงพาณิชย์ชั้นเยี่ยมของญี่ปุ่นในตลาดโลก

เกาหลีใต้ก็เป็นอีกหนึ่งตัวอย่างที่เติบโตขึ้นมาจากการส่งออกวัฒนาธรรมของตนเองไม่ว่าจะเป็นเรื่องของละคร ภาพยนตร์ หรืออาหาร จนไปถึงเกมส์ออนไลน์ การส่งออกวัฒนธรรมของเกาหลีผ่านละครหรือภาพยนตร์นั้นยังสามารถเพิ่มศักยภาพด้านการแข่งขันในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวอีกด้วย ถือได้ว่าเกาหลีใต้เป็นตัวอย่างของการสร้างสรรค์ Cultural Industry อย่างแท้จริง

ย้อนกลับมาที่ เศรษฐกิจสร้างสรรค์ หรือ Creative Economy ของประเทศไทย แนวความคิดดังกล่าวนั้นไม่ได้ต้องการที่จะสร้างแต่ศิลปิน หรือนักร้องแต่อย่างใด แต่สิ่งที่ประเทศไทยกำลังจะเดินต่อไปจากจุดนี้การสร้างความได้เปรียบเชิงแข่งขันจากศักยภาพของมูลค่าเพิ่มในตัวเองเป็นหลัก เราต้องไม่ใช่เพียงทางผ่านของการผลิตด้วยต้นทุนแรงงานที่ต่ำอีกต่อไป

โจทย์ที่ยากมาก ๆ ของรัฐบาลที่จะผลักดันเศรษฐกิจสร้างสรรค์ในระยะยาวคือเรื่องของการพัฒนาการศึกษาของไทยให้สอดคล้องกับนโยบายนี้ สภาพสังคมการศึกษาของประเทศไทยนั้นตั้งแต่อดีตไม่ได้เอื้อให้เด็กคิดออกนอกกรอบของสังคมหรือวิถีชีวิตความเป็นอยู่มากนัก สิ่งนี้เองทำให้ประเทศไทยขาดบุคลากรที่จะสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ ที่สามารถเพิ่มศักยภาพการผลิตของเราได้

ประเทศไทยในช่วงแรกของการพัฒนาเศรษฐกิจแบบสร้างสรรค์นั้นอาจจำเป็นต้องพึ่งพาแรงผลักดันจากส่วนกลางซึ่งรัฐบาลต้องเป็นแนวหน้าในการผลักดันให้เกิดอุตสาหกรรม Flagship ก่อน เช่นอาจจะเลือกเอาการท่องเที่ยวหรือการเกษตรก็ได้ มองในแง่ของศักยภาพเรื่องของบุคลากรนั้นเราคงไม่ได้น้อยหน้าไปกว่าชาติอื่น ๆ ในเอเชีย แต่ปัญหาของเราอยู่ที่ขาดความชัดเจนในแนวทางการพัฒนาหรือส่งเสริมในระยะยาวมากกว่า

การพัฒนาเศรษฐกิจสร้างสรรค์นั้นต้องอาศัยการสนับสนุนจากในประเทศก่อนโดยประเทศไทยต้องสร้างสินค้าหรือแบรนด์ที่สามารถเชื่อมต่อระหว่างวัฒนธรรมเชิงพาณิชย์กับตลาดโลกให้ได้ และในที่สุดก็จะกลายเป็นการสร้างแบรนด์ระดับประเทศได้อย่างแน่นอน ทั้งหมดนี้ก็เพื่อการสร้าง Positioning ของประเทศไทยให้มีความได้เปรียบเชิงแข่งขันในตลาดโลกนั่นเอง