งานชิงเปรตถือว่ามีความสำคัญยิ่ง ลูกหลานไปอยู่ที่ไหน ๆ ก็ต้องกลับมาชิงเปรตในงานเดือนสิบ วันชิงเปรตแรมสิบห้าค่ำเดือนสิบ ปีนี้ตรงกับวันที่ 8 ตุลาคม

 ตายายอยู่ไหนก็ต้องไปทำบุญที่นั่น (ตายายไม่ได้หมายถึงตาและยาย แต่มีความหมายไปถึงวิญญาณบรรพบุรุษ นั่นหมายถึงว่าเรานับถือบรรพบุรุษของเรา)

 ตายายที่ยังไมได้ไปเกิดอาจจะอยู่ที่ไหน ๆ ก็สามารถจะมาหาลูกหลานได้ในช่วงเดือนสิบนี้ เพื่อมารับบุญกุศลจากลูกหลาน

 สิบห้าวันที่ตายายจะมาอยู่กับลูกหลาน เมื่อวัยเยาว์ ยามกลางคืนเราจะได้ยินเสียงหมาหอน เด็ก ๆ จะรีบมุดอยู่ใต้ผ้าห่ม

 การทำขนมเดือนสิบเมื่อก่อนเริ่มทำกันล่วงหน้าหลายวัน  เริ่มจากเขี่ยพอง คือการเอาข้าวเหนียวมานึ่งแบบแห้ง ๆ แล้วตักมาทีละช้อนใส่ลงไปในพิมพ์ที่ทำไว้จากนั้นก็เขี่ยหรือเกลี่ยให้เสมอกันเป็นแผ่น ๆ เอาไปตากจนแห้ง

  ในระหว่างนั้นก็เตรียมมะพร้าวทำน้ำมันมะพร้าวเพื่อทอดพอง

 หนมพองหมายถึงแพหรือเรือเอาไว้ให้ตายายใช้ไปไหนมาไหน เพราะต้องเดินทางน้ำ  ขนมในพิธีกรรมนอกจากจะมี “หนมพอง”ที่เป็นเหมือนเรือแล้วไปไหนมาไหนได้แล้ว  ยังมีอีกหลายอย่างแต่ทั้งหมดเป็นสิ่งที่ใช้เพื่อชีวิตทั้งนั้น เช่นหนมกรุ๊ปใช้เป็นไม้ถ่อหรือไม้พาย

หนมกรุ๊ปจึงคู่ไปกับพอง

 แน่นอนเมื่อเดินทางก็ต้องมีเงินติดตัวไปใช้บ้างจึงทำหนมดีซำ หนมดีซำทำด้วยแป้งน้ำตาลกลม ๆ มีรูตรงกลางเหมือนเงินสมัยก่อน นอกจากมีเงินสำหรับเดินทางแล้วก็จะมีผ้าห่มและผ้าสำหรับคลมกายให้อบอุ่นจึงมี“หนมลา” ที่เหมือนผืนผ้าจริง ๆ ใช้แป้งทอ โดยเอาแป้งกับน้ำตาลแบบเหลว ๆ แล้วเอาใส่กระป๋องที่เจาะรูไว้นำมาวนในกระทะแบน ๆ ที่ร้อน ๆ อยู่ ดึงขึ้นมาเป็นแผ่นบาง ๆ สามอย่างนี้คือสิ่งสำคัญที่นต้องมี ส่วนอื่น ๆ นั้นเป็นของปลีกย่อยออกไปเช่น

  หนมเครื่องประดับคือ “หนมไข่ปลา” ใช้ถั่วเขียวผัดกับน้ำตาลผัดจนเหนียว แล้วเอามาปั้นเป็นรูปเรียว ๆ แบบไข่ปลา คล้าย ๆ เป็นตุ้มหูขนาดใหญ่ แล้วชุปแป้งทอด

 เมื่อเดินทางไปพวกเขาก็ต้องมีกิจกรรม มีการละเล่นในสมัยก่อนเขาเล่นสะบ้า “หนมบ้า” ทำด้วยแป้งข้าวเหนียวกับน้ำตาลแบบข้นเหนียวจนมาก ๆ เป็นหนมที่เป็นแผ่นหนาบางเท่าลูกสะบ้า

             ภาพนี้ถ่ายโดย เงาศิลป์ คงแก้ว

ยามเช้าเตรียอาหารสำหรับพิธีกรรมเสร็จแล้ว จัดหรับ (สำรับ) สวยงาม

 เรียกว่า “ห่มหรับ” คือเอาขนมต่าง ๆ วางตรงกลางแล้วห่มด้วยขนมลา ส่วนใครจะประดับด้วยดอกไม้ธูปเทียนสวยงามก็แล้วแต่ใจ

 มีข้าวปลาอาหารอีกชุดสำหรับถวายพระ ต่างเดินทางไปวัดพร้อมด้วยภาพถ่ายของตายาย (รุ่นใหม่ที่มี)

  ถนนนอกวัดมีอาหารคาวหวาน ผลไม้ อาหารพิธีกรรม วางอยู่เป็นระยะ เพราะเชื่อว่า จะมีพวกห้อยเปลี้ยเสียขาหรือเป็นอะไรที่ไม่สามารถเข้าวัดได้ก็จะได้มารับเอาที่ข้างวัด

 ที่ศาลาเปรตหรือร้านเปรตซึ่งถูกสร้างขึ้น สำหรับวางอาหารทุกอย่างรวมทั้งเงินด้วย ใส่ไว้เป็นกระทงใบตอง (เดี๋ยวนี้มีเป็นตระกร้า ๆ และเป็นถุงด้วย)

 เด็ก ๆ ยืนรออยู่รอบ ๆ ร้านเตรียมฟังระฆังเคาะ พอเสียงเคาะระฆังดังขึ้นเด็ก ๆ ก็จะกรูเข้ามาแย่งชิงของบนร้าน ของที่ร้านเปรตถือว่าเป็นของดี นอกจากเอามากินแล้ว ยังเก็บเศษอาหารเล็ก ๆ ที่ตกพื้นแล้วกลับมาบ้าน เชื่อกันว่า เอามาวางไว้ตามต้นไม้ พืลผลในสวนจะออกลูกผลดกมาก ๆ

 งานเดือนสิบปีนี้ ฉันตั้งใจชวนเพื่อน ๆ ไปทำบุญเดือนสิบด้วยกันและตามหาเพื่อนเก่าที่เกิดบ้านเดียวกันเรียนชั้นประถม-มัธยมมาด้วยกัน แต่ต่างไปเติบโตที่อื่นตามเส้นทางยุคสมัย

 แล้วฉันก็ได้พบเพื่อนเก่าจริง ๆ ที่วัด เพื่อนเก่าที่บางคนไม่ได้พบกันนาน น่าแปลกว่าปีนี้ใคร ๆ ต่างก็กลับบ้านกัน

 เพื่อนคนแรกที่เรียนชั้น ป.1มาด้วยกัน เธอชื่อแอ๋ว เธอย้ายกลับมาอยู่บ้านเกิด เธอทำงานเก็บเงินสร้างบ้านหลังสวยในสวนที่เป็นมรดกตกทอดมา เราคุยกันเรื่องหมู่บ้าน ฉันรู้สึกเห็นใจเธอมาก เมื่อคิดว่าถ้าเป็นตัวเองทำงานเก็บเงินมาถึงอายุเกือบห้าสิบปีเพื่อที่จะได้กลับมาใช้ชีวิตที่บ้านแต่เมื่อมาถึงสร้างบ้านเสร็จพบว่าบ้านตัวเองกำลังจะกลายเป็นนิคมอุตสาหกรรมไปแล้ว มีโครงการต่าง ๆ เข้ามา มีโรงไฟฟ้าถ่านหินที่ไกลเพียงสิบกิโลเมตร มีท่าเรือมีโกดังเก็บสารเคมี นอกจากเธอแล้วมีเพื่อคนอื่น ๆ อีกหลายคนที่มีสภาพคล้ายกันคืออยากกลับมาอยู่บ้านเกิด

 นอกจากเธอแล้วยังมีเพื่อน ๆ อีกหลายคนที่คล้าย ๆ กัน คือเราอยากกลับมาอยู่บ้านเกิดหลังจากไปไหนต่อไหนมานาน

 เรามาทำบุญให้ตายยายครั้งนี้

 นอกจากจะทำหนมพอง หนมกรุ๊ป ตามความเชื่อเก่าเพื่อให้ตายายสัญจร ความจริงลูกหลานก็ต้องดูแลแม่น้ำ ลำคลอง ทะเล เอาไว้ด้วย  เพื่อตายายจะได้ไปไหนมาไหนได้  อย่างมีความสุข และลูกหลานที่อยู่ก็มีความสุขด้วย

 ไม่เช่นนั้นต่อไปตายายที่กลับมาคงจะงุนงงที่แม่น้ำเปลี่ยนไปไม่ใสสะอาด เอามือกวักดดื่มไมได้แล้ว ส่วนทะเลนั้นเล่ามีท่าเรือ มีมีแท่นขุดเจาะเต็มไปทั่ว ริมชายหาดที่เคยเดินเล่นก็จะมีแต่โคลนตมดำ ๆ เดินไม่ได้ และยังมีโรงงาน มีโรงไฟฟ้าถ่านหิน มีท่าเรือสนับสนุนการขุดเจอะน้ำมันในทะเล มีโกดังเก็บสารเคมีข้างทะเล  ปลาในทะเลก็ขึ้นมานอนตายเกลื่อน

ที่สำคัญลูกหลานตายาย ต่างเจ็บป่วย มีบัตรผู้ป่วยอันเกิดจากสารเคมีจากการกระทำของบริษัทขุดเจาะน้ำมันที่ชื่อว่าเซฟรอน  ตายายที่มาคงตกใจมาก 

หรือไม่ก็ให้ตายายให้ช่วยดลใจให้ลูกหลานกลับมาดูแลบ้านอย่าให้ใครมาทำร้ายบ้านเกิดเมืองนอนชุมชนของตัวเอง

                    แกะอวนปูยามเย็นเพื่อจะออกไปหาปูต่อในยามเช้า

                        ทะเลกลายบ้านเกิด

                                      ภาพนี้ถ่ายโดย กอแก้ว

นิทรรศการภาพขาวดำ ในงาน ดนตรี กวี ของถนอม ไขยวงษ์แก้ว เข้าไปดูได้ค่ะ