ถ้าเพื่อนมาบ้านคุณจะพาเขาไปเที่ยวที่ ไหน สำหรับฉันชอบชวนเพื่อนเดินในยามเช้า ตื่นขึ้นมาก็ออกเดินเท้ากันเลยค่ะ เป้าหมายแรกไปตลาดเช้าบ้านทุ่งเสี้ยว ตลาดของบ้านเราเป็นตลาดขายส่ง ขายกันตั้งแต่ตีหนึ่งไปจนถึงเจ็ดโมงเช้า หากไปช้ากว่านี้ก็ถือว่าสายแล้ว สองโมงเช้าตลาดวายไม่เหลือของสดๆ ให้ซื้อ และอายชาวบ้านเขาด้วย เพราะไปตลาดสาย

 เดินดูของในตลาด และกินกาแฟแก้วละสิบบาทกับข้าวเหนียวหน้าสังขยาที่พิเศษจริงๆ ขายวันละสองสามกะละมังขนาดใหญ่จะไม่พิเศษได้อย่างไร ราคาห่อละห้าบาทห่อด้วยใบตอง ไปช้าจะหมดอดกิน
จากตลาดเราก็เดินไปเรื่อยๆ ถ้าพวกแรงดีชอบเดินก็จะได้เดินไปถึงอีกหมู่บ้านหนึ่ง ชื่อบ้านท่ากานหรือเวียงท่ากาน เพื่อดูโบราณสถานที่เวียงเก่า แต่ถ้าพวกเขาไม่ชอบเดินก็ได้แค่เดินเล่นในสวนร้างหน้าบ้านและหลังบ้าน

 แต่เมื่อไม่นานนี้เราได้สูญเสีย พื้นที่สวนร้างหน้าบ้านไป เพราะเจ้าของพื้นที่ต้องการพัฒนาเป็นบ้านจัดสรร แต่โชคดีที่บ้านเรามีต้นมะขามอยู่ริมรั้ว ให้ร่มเงา

 ฉันเพิ่งรู้สึกว่ามีมะขามเนี่ยมันดีเลิศ จริงๆ เมื่อรอบนอกต้นไม้หายไป ในบ้านเราก็ยังมีต้นมะขามในช่วงนี้เป็นช่วงฤดูฝน ใบมะขามเขียวสวย และออกฝักอ่อนๆ เก็บมาทำน้ำพริกได้เกือบทุกวัน เป็นอาหารเลี้ยงเพื่อนๆ ที่มาเยือนบ้านเราด้วย 

        น้ำพริกมะขามทำได้หลายสูตรหลายแบบ เริ่มจากสูตรดั้งเดิมของแม่วาส น้ำพริกมะขามที่อร่อยที่สุดในโลกก็คือน้ำพริกมะขามของแม่วาส ก็แน่ละอาหารของแม่ใครก็ต้องอร่อยที่สุด

        อยากรู้แล้วใช่ไหมว่า น้ำพริกมะขามสูตรแม่วาสเป็นอย่างไร แม่วาสจะทำน้ำพริกมะขามเป็นถุงๆ ถุงใหญ่ๆ ขนาดหนึ่งกิโลเพื่อให้ลูกๆ มากินที่กรุงเทพฯ ในช่วงที่ลูกๆ ของแม่วาสมาเรียนหนังสือ

 แม่วาส เอามะขามอ่อนๆ เอาขูดผิวออก ถ้าแก่ก็ผ่าเอาเม็ดออกไป ล้างให้สะอาดหั่นหยาบๆ ใส่ลงไปในครกเลยค่ะ ตามด้วยพริกขี้หนูสด พริกขี้หนูแห้ง เกลือ กระเทียม หอมแดง และกุ้งแห้ง ตำให้เกือบละเอียด แล้วก็เติมกะปิดีลงไป ตามด้วยกุ้งสดที่สับละเอียดแล้ว ปรุงรสด้วยน้ำตาล น้ำปลา ตำทุกอย่างเบาๆ หรือคลุกให้เข้ากัน จากนั้นก็ถึงขั้นตอนผัดค่ะ ไม่ได้ใช้น้ำมันพืชนะคะ ใช้มะพร้าวเอาแต่หัวกะทิหางไม่เอา ขึ้นไฟเคี่ยวสักพักหนึ่งแล้วก็เอาน้ำพริกมะขามลงไปผัดจนเกือบแห้ง เก็บไว้กินได้นานนับเดือน (เคล็ดลับของแม่วาสก็คือ ใส่กุ้งแห้งลงไปด้วย เพราะกุ้งแห้งจะช่วยให้มีกลิ่นหอมพิเศษค่ะ เดี๋ยวนี้กุ้งหายาก เปลี่ยนเป็นเนื้อหมู เนื้อไก่สับก็ได้ค่ะ

กุ้งหายากขึ้นเรื่อยๆ เพราะทะเลถูกใช้เพื่อการอื่น เช่น สร้างฐานปฏิบัติการเพื่อการขุดเจาะน้ำมัน สร้างเมืองนิคมอุตสาหกรรมชายฝั่ง กุ้งคุณภาพดีๆ กำลังจะหมดไปจากทะเลไทย เพราะโครงการพัฒนาชายฝั่งนี่แหละค่ะ)

 พูดถึงน้ำพริกมะขามนี้ หากกินเหลือเก็บเข้าตู้เย็น พรุ่งนี้เอามาทำข้าวผัดน้ำพริกมะขามได้อีกค่ะ ข้าวผัดน้ำพริกมะขามไม่ต้องอะไรมากค่ะ เอาน้ำมันลงไป พอน้ำมันร้อนตอกไข่ลงไปรอให้ไข่เกือบสุกแล้วใช้ตะหลิวฉีกไข่เป็นสี่ห้าชิ้น จากนั้นก็เอาน้ำพริกมะขามที่เหลือลงไปผัด แล้วก็เอาข้าวสวยลงไปผัดต่อ เพียงแค่นี้เองค่ะ กินกับผักสดผักลวกตามสะดวก

 ว่าไปแล้วการมีมะขามนี้ดีเลิศ จริงๆ ค่ะ มะขามถือเป็นไม้มงคล นิยมปลูกกันตามบ้าน เพราะเชื่อว่า ทำให้ผู้คนเกรงขามเจ้าของบ้าน บ้านเรามีมะขามอยู่เจ็ดต้น จึงนับว่าน่าเกรงขามยิ่ง

 มะขามกินได้ทั้งปี ช่วงฤดูฝนมะขามกำลังอ่อนๆ ทำน้ำพริกมะขามกำลังดี แต่พอผ่านเลยฤดูฝนไปสู่ฤดูหนาว มะขามเริ่มแก่ เอามะขามมาทำแกงส้ม ใช้มะขามเป็นฝักๆ บอกเปลือกออกแล้วใส่ลงไปในหม้อแกงที่เดือดพล่านอยู่นั่นแหละ จะแกงกับปลาหรือกุ้งก็ได้ทั้งนั้น นอกจากแกงแล้วทำเป็นอาหารหวานก็ได้อีก เช่น มะขามแช่อิ่มแบบง่าย ไว้กินตอนเที่ยงก็ได้ค่ะ วิธีทำก็ง่ายๆ บอกเปลือกผ่าเอาเม็ดออก แช่เกลือไว้สองคืน เทน้ำออกแล้วก็เอาน้ำตาลทรายมาใส่ลงไปทิ้งไว้อีกคืนสองคืนก็เอามากินได้แล้ว ค่ะ ได้ความหวานจากน้ำตาลเปรี้ยวนิดๆ จากมะขาม มะขามแช่อิ่มกินชื่นใจเหลือเกิน

 พอช่วงฤดูหนาวสู่ฤดูร้อนมะขาม แก่จัดทำเป็นมะขามเปียก เอาไปขายแม่ค้าในตลาดได้เลย หรือจะเก็บใส่ถุงเอาไว้ใช้ทำอาหารก็ได้สารพัดทั้งแกงส้ม ทำน้ำจิ้ม ต้มส้มปลา ต้มส้มไก่ หรือจะเอามาต้มทำน้ำมะขามก็ได้ ส่วนที่เหลือตกดินไม่ทิ้งเปล่า เอามาล้างจาน เนื้อมะขามนั่นแหละขัดจานชามแวววาว หรือไว้ขัดถูมือ ถูเท้าก็ได้ ถูหน้าได้หมดเลย ครั้งหนึ่งมีเพื่อนรุ่นราวคราวเดียวกันมาถามฉันว่า หน้าคุณใช้ครีมอะไรคะ ฉันได้แต่ยิ้มๆ เพราะจริงๆ แล้วใช้มะขามนี่แหละค่ะ อาทิตย์ละสองครั้งเอามะขามเปียกถูหน้า

 ปลายฤดูร้อนใบมะขามร่วงหมด ก่อนจะเข้าสู่ฤดูฝนอีกครั้งมะขามออกดอกเล็กๆ สวยน่ามอง และแตกยอดอ่อนๆ ออกมา คราวนี้ก็เป็นบทบาทของยอดมะขาม นำไปต้มโคล้งปลากรอบ แกงเลียงฟักเขียวใส่ยอดมะขาม เมื่อเวียนมาครบฤดูกาลมะขามเป็นฝักอ่อนให้ได้ทำน้ำพริกกันอีกครั้ง

        นี่แค่ให้ที่ดินแก่มะขามต้นเดียว ก็ทำอะไรกินได้ตลอดปี เอาละแบ่งผืนดินให้ต้นไม้อื่นๆ ที่กินได้อยู่บ้างดีกว่า

พิมพ์ครั้งแรก นิตยสาร compass เชียงใหม่ หนังสือแจกฟรีของเมืองเชียงใหม่ ที่มียอดแจกสูงมาก ใครอยู่เมืองเชียงใหม่หาอ่านได้ แต่ไม่รู้ว่าแจกตรงไหนบ้างรู้แล้วจะกลับมาบอกค่ะ