โยนิโสมนสิการ หมายถึงการคิดพิจารณาอย่างถี่ถ้วน แยบคาย

เพื่อแก้ปัญหา หรือ วางแผนดำเนินงาน และ กิจการต่างๆ

รวมถึงช่วยในการตัดสินใจ

ประกอบด้วยรูปแบบวิธีคิดหลากหลายประการ

เริ่มต้นที่คิดแบบกฎแห่งกรรม

กฎที่ว่าด้วยที่ไปที่มาของเหตุ และ ผล

(ทุกเหตุย่อมมีที่ไปคือผล

หรือ ทุกผลย่อมมีที่มาคือเหตุ)

ถ้าผลคือปัญหา แก้ปัญหาก็ต้องกำจัดเหตุของปัญหา

เรียกว่าการแก้ไข

ถ้าไม่ต้องการให้เกิดปัญหา ก็อย่าสร้างเหตุที่จะนำไปสู่ปัญหา

หรือ ให้สร้างเหตุที่นำไปสู่ความสำเร็จ

เรียกว่าการป้องกัน

มองในแง่อริยสัจจะพบว่า

การแก้ไขคือส่วนแรกของอริยสัจที่ประกอบด้วย

ทุกข์ กับ สมุทัย

ทุกข์แก้ไขได้ด้วยการกำจัดสมุทัย

การป้องกันคือส่วนหลังประกอบด้วย

นิโรธ (สภาพที่ไม่เป็นทุกข์) กับ มรรค

ทุกข์ป้องกันได้ด้วยการเดินตามมรรค

การคิดแบบกฎแห่งกรรม กับ คิดแบบอริยสัจ

เป็นเรื่องเดียวกัน

อีกประการหนึ่ง

คู่เหตุผลนั้นมักไม่เกิดขึ้นคู่เดียวโดดๆ

แต่จะเกิดขึ้นต่อเนื่องเป็นสายโซ่

ผลจากเหตุหนึ่งเป็นเหตุของอีกผลหนึ่งไล่เรียงกันไป

ตัดตัวต้นเหตุไม่ได้ก็แก้ปัญหาไม่สำเร็จ

ดังตัวอย่าง

นักการเมืองโลภ ทำให้เป็นคนขี้โกง

โกงมากเข้าทหารทนไม่ไหวเลยปฏิวัติ

ปฏิวัติแล้วก็ต้องฉีกรัฐธรรมนูญทิ้ง ร่างกันใหม่

ได้รัฐธรรมนูญฉบับผลไม้พิษ (วาทกรรมนักการเมือง)

ที่นักการเมืองจ้องทำลาย

คิดแบบกฎแห่งกรรมก็จะพบว่า

ความปั่นป่วนวุ่นวายจนไปไม่ถึงไหนซักที

ต้นเหตุมิใช่ตัวรัฐธรรมนูญ

แต่เป็นที่สันดานนักการเมือง

ถ้าผู้ลงคะแนนไม่เลือกคนดีๆ

ให้มาเป็นนักการเมือง

ก็ต้องฉีกๆร่างๆกันอยู่อย่างนี้แหละ รัฐธรรมนูญ

โยนิโสมนสิการยังไม่จบ โปรดติดตามต่อไปเร็วๆนี้