คอลัมน์“นกป่าสัปดาห์ละตัว”สัปดาห์นี้แนะนำให้รู้จักนกปลีกล้วย (spiderhunter) ชนิดที่พบเห็นได้ยากที่สุด ผู้อ่านส่วนใหญ่น่าจะเห็นพ้องต้องกันว่าต้องเป็นนกปลีกล้วยปากยาว (Long-billed Spiderhunter) แต่ก็อาจมีหลายคนเสียงแตกคิดว่านกปลีกล้วยปากหนา (Thick-billed Spiderhunter) นั้นหาตัวยากกว่า พวกมันเป็นญาติสนิทของนกปลีกล้วยเล็ก (Little Spiderhunter) ซึ่งพบได้ชุกชุมตามป่าดิบทั่วไป นักดูนกที่ไปเยือนป่าใต้มักจำแนกมันผิดเป็นชนิดที่หายากและเป็นที่หมายปองมากกว่า

แม้นกปลีกล้วยปากยาวจะมีจะงอยปากโดยเฉลี่ยยาวกว่าชนิดอื่นจริง รวมทั้งมีขนาดใหญ่กว่าสองชนิดที่กล่าวไปข้างต้น ในความเป็นจริงการจำแนกชนิดจากลักษณะของปากและขนาดตัวมีโอกาสผิดพลาดสูง นกขี้อายเหล่านี้มักไม่เกาะให้เห็นชัด ๆ บางครั้งวงรอบตาสีจางของชนิดอื่นอาจเห็นได้ไม่ชัดเจน ทำให้ดูคล้ายนกปลีกล้วยปากยาว ซึ่งอันที่จริงมีหัวสีคล้ำเข้มกว่าคออย่างเห็นได้ชัด แต่คอก็จะเป็นสีน้ำตาลอมเหลืองตุ่น ๆ ไม่ขาวแบบนกปลีกล้วยเล็ก หนึ่งในจุดที่ใช้ฟันธงจากนกปลีกล้วยปากหนาได้คือแต้มสีขาวที่ขนหางคู่นอก ซึ่งจะเห็นได้จากใต้หางด้วย นอกจากนี้หัวและคอยังมีสีอมเทาชัดเจนและมีลายริ้วจาง ๆ ส่วนใหญ่เรามักได้ยินเสียงร้องขณะบินผ่าน เมื่อมองก็จะเห็นเพียงนกตัวสีตุ่น ๆ พุ่งหายไปอย่างรวดเร็ว การจดจำเสียงจึงมีประโยชน์มากต่อการจำแนกชนิด

นกปลีกล้วยปากยาวอาศัยอยู่ตามป่าดิบตั้งแต่ตอนใต้สุดของพม่าลงมาเกือบถึงปลายคาบสมุทรมลายู แต่ในไทยเคยมีรายงานยืนยันสูงสุดถึงจังหวัดกระบี่เท่านั้น ปัจจุบันอาจพบได้เฉพาะทางภาคใต้ตอนล่างสุด นอกจากนี้ยังพบกระจายเป็นหย่อม ๆ บนเกาะสุมาตราและบอร์เนียว ชนิดย่อยที่พบบนเกาะชวามีขนาดตัวเล็กกว่า และมีสีเหลืองไม่สดเท่า โดยเฉพาะบริเวณหัวและคอซึ่งแทบไม่มีสีเหลืองเลย เพศผู้มีขน pectoral tufts หรือพูดให้เห็นภาพก็คือ“ขนรักแร้”สีเหลืองสด ซึ่งจะฟูฟ่องออกมาให้เห็นได้โดยเฉพาะช่วงจับคู่ เป็นลักษณะเพียงประการเดียวที่ใช้จำแนกเพศได้ สีสันลำตัวบริเวณอื่นไม่ต่างกัน เพียงโดยเฉลี่ยเพศผู้มีขนาดตัวใหญ่กว่าเล็กน้อยเท่านั้น

มันกินน้ำหวานดอกไม้เป็นอาหารหลัก แต่ช่วงเลี้ยงลูกสามารถล่าเหยื่อที่เป็นสัตว์ขาปล้องขนาดใหญ่ได้ ปกติจะหากินตามยอดไม้สูง ส่วนรังมักติดอยู่ใต้ใบกล้วยอยู่สูงจากพื้นไม่มากนัก ส่วนใหญ่พบตามป่าดิบระดับต่ำ นาน ๆ ครั้งจึงจะพบขึ้นไปหากินสูงถึงป่าดิบเขา ถึงจะหาตัวยากเพราะมีความหนาแน่นต่อพื้นที่ค่อนข้างต่ำ แต่สถานภาพทางการอนุรักษ์ของมันไม่น่าเป็นห่วงเท่าญาติสนิทอย่างนกปลีกล้วยปากหนาซึ่งพบได้เฉพาะตามป่าต่ำ