ภาพพิมพ์หิน รูปยากาแร๊ต ที่มากับซอง ชุดสาวอมควัน มีสำรับละ 24 รูป นอกจากคุณค่าด้านความสวยงามแล้ว สิ่งพิมพ์ คลาสิกชิ้นเล็กๆเหล่านี้ อย่างน้อยยังมีดิฉันบ้าพอที่จะเก็บอนุรักษ์เอาไว้ค่ะ งานพิมพ์ สมัยโบราณ เหล่านี้ส่วนใหญ่จะเป็นระบบที่เรียกว่าพิมพ์หิน

กล่องบุหรี่ (ยากาแร๊ต)รุ่นแรก กล่องยาสูบ รุ่นต่อมา กล่องบรรจุบุหรี่ เกล็ดทอง รุ่นมีปลายคอร์ก เป็นสังกะสี ป้ายเคลือบอีนาเมล โฆษณาบุหรี่ บริษัทยาสูบอเมริกัน

ภาพพิมพ์หิน (LITHOGHRAPH)

LITHO ในภาษากรีก แปลว่า หิน และ GRAPHE IN คือ การขีดเขียนภาพพิมพ์ลิโธกราฟหรือ

ภาพพิมพ์หิน ในปัจจุบันสามารถใช้แม่พิมพ์ได้ 2 ชนิด คือ

• แม่พิมพ์จากก้อนหินปูน (Lime Stone) และ

• แม่พิมพ์จากแผ่นโลหะ ( Metal Plate)

แม่พิมพ์หินปูน (LIME STONE)

หินปูนที่นำมาใช้เป็นแม่พิมพ์พบในประเทศตุรกี แคนาดา สเปน เป็นต้น แต่ที่มีคุณภาพดีที่สุด คือ หินปูนจากบาวาเรียทางตอนใต้ของประเทศเยอรมัน นำมาตัดเป็นขนาดใหญ่ตั้งแต่ 9 x 14 นิ้ว จนถึง 30 x 40 นิ้ว หรือมากกว่านี้แต่จะพบน้อยลง ความหนาระหว่าง 3 - 4 นิ้ว หินปูนนี้จะมี ผิวหน้าหินเป็นรูพรุนเล็กๆ โดยทั่วไปเมื่อถูกกรดกัดรูพรุนจะลึกลงไปอีก ซึ่งรูพรุนนี้จะอุ้มน้ำได้ดี แต่สามารถจะระเหยโดยเร็วได้เช่นกัน แม่พิมพ์ที่มีรอยแตกเป็นเส้นตามธรรมชาตินั้น ไม่มีผลต่อภาพที่เขียน

แม่พิมพ์จากแผ่นโลหะ ( METAL PLATE)

ในศตวรรษที่ 19 ได้มีการคิดค้นแผ่นโลหะอะลูมินั่มและสังกะสี (Aluminum plate,Zinc plate) ขณะนี้เราใช้แม่พิมพ์อะลูมินั่มเกรน 180 หรือ 120 แทนก้อนหินปูน มีข้อดีของแม่พิมพ์ชนิดนี้คือ

มีน้ำหนักที่เบา ราคาไม่แพงสามารถยกเคลื่อนย้ายได้สะดวกในกรณีที่ทำการพิมพ์งานชิ้นใหญ่ๆ จะมีความสะดวกมากกว่าพิมพ์ด้วยก้อนหินปูน เพราะหากหินปูนก้อนใหญ่ขึ้น ย่อมหาได้ยากขึ้น และราคาแพงมากๆ ผิวหน้าของแม่พิมพ์นี้จะมีรูพรุนเช่นเดียวกับบนแม่พิมพ์หินแต่หยาบกว่า

ภาพพิมพ์หิน

เป็นเทคนิควิธีการพิมพ์ที่เกิดจากปฏิกิริยาทางเคมีเป็นหลัก โดยการเขียนภาพลงบนหินปูน (Lime Stone) หรือแผ่นอลูมินัมเพรท (Aluminum Plate) ด้วยวัสดุที่เป็นไข อาทิเช่นแท่งดินสอไข(Litho-Pencil),หมึกแท่งไข(Litho-Crayon),หมึกแท่งละลายน้ำ(Stick tusche)หรือวัสดุต่างๆ ที่มีลักษณะเป็นไข ( ไม่ทำละลายกับน้ำ ) เป็นต้น

ก่อนที่ภาพที่เขียนด้วยวัสดุไข จะมีสภาพเป็นแม่พิมพ์ที่สามารถพิมพ์ภาพได้เป็นจำนวนมาก จะต้องผ่านขั้นตอนการสร้างภาพด้วยเคมีก่อน โดยเรียกขั้นตอนนี้ว่า การกัดกรด โดยใช้ส่วนผสมของกาวกระถินและกรด ในอัตราส่วนที่เหมาะสมกับเวลาในการกัดกรดเพื่อให้ได้แม่พิมพ์ไข ที่มีน้ำหนักหรือรายละเอียดต่าง ๆ ตามต้องการ

ในระหว่างขั้นตอนการกัดกรดนี้ผิวหน้าของหิน หรือแผ่นอะลูมินั่มบริเวณที่ไม่ได้รับการเขียน หรือปกคลุมด้วยวัสดุที่เป็นไขจะถูกกาวกระถินและกรดที่ผสมอยู่ในกาวกัดให้รูพรุนที่ผิวหน้าของ หินหรือเพลทมีลักษณะลึกมากขึ้น ผิวชั้นบนสุดบางส่วนที่จะถูกกัดหลุดออกไปด้วย (การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นนี้ อยู่ในระดับที่ไม่สามารถสังเกตุเห็นได้ด้วยตาเปล่า ) ดังนี้เองผิวหน้าของหินและแผ่นอลูมินั่ม หลังจากผ่านการกัดกรดแล้วส่วนที่เป็นไขหรือภาพ จะมีสภาพที่จะรับกับไข (หมึกพิมพ์) ส่วนบริเวณที่ไม่ได้เขียนด้วยไขจะมีสภาพรับน้ำได้ดี

ในขั้นตอนการพิมพ์ เมื่อลูบน้ำหมาดๆ บนแม่พิมพ์ด้วยฟองน้ำ รูพรุนเล็กๆ ที่อยู่บนผิวหน้าเพลทนี้จะอุ้มน้ำไว้ เมื่อกลิ้งลูกกลิ้งลงไปบนผิวหน้าเพลทที่เป็นแม่พิมพ์ หมึกจากลูกกลิ้งจะเกาะ ติดกับส่วนที่เป็นไขบริเวณภาพที่เขียนไว้ แต่จะไม่เกาะติดผิวหน้าหินส่วนที่อุ้มน้ำ เพราะคุณสมบัติตามธรรมชาติของหมึกที่มีส่วนผสมของไขย่อมติดกับไข แต่ไขจะไม่ติดกับน้ำเมื่อวางแผ่น กระดาษลงบนแม่พิมพ์ แล้วกดพิมพ์ด้วยระบบกดเคลื่อน แรงกดจากด้านบนที่คงที่ในขณะที่ แม่พิมพ์, กระดาษงาน, กระดาษรองพิมพ์ และแผ่นพลาสติกที่ประกบกันอยู่เคลื่อนที่ไปด้านหน้า จะทำให้หมึกบนแม่พิมพ์ผนึกติดกับกระดาษ ปรากฏเป็นภาพตามต้องการ

เนื่องจากวัสดุเฉพาะที่ใช้สร้างภาพในเทคนิคภาพพิมพ์หินในปัจจุบันเป็นวัสดุหายาก และมี ราคาแพง จึงมีการทดลองนำวัสดุต่างๆ นอกเหนือจากที่ได้ยกตัวอย่างมา ผลที่ได้อาจจะไม่สามารถนำไปเปรียบเทียบหรือ ทดแทนที่วัสดุแบบดั้งเดิมได้ แต่วัสดุบางชนิดก็สามารถสร้างลักษณะที่น่าสนใจใหม่ๆ ขึ้นมาได้เช่นกัน ไม่ว่าวัสดุที่ใช้ในการสร้างภาพบนแม่พิมพ์จะมีความ หลากหลายเพียงใดก็ยังคงยึดอยู่บนพื้นฐานเทคนิควิธีการเดียวกัน ดังนั้นเราจึงสามารถทำการ ทดลองวัสดุใหม่ ๆ ด้วยตนเองได้ตลอดเวลา