เมื่อสักประมาณ 15 ปีก่อน มีโอกาสไปที่กรุงทาลลิน เมืองหลวงของเอสโตเนียเพื่อติดต่องาน เพราะตอนนั้นทำงานให้บริษัทแห่งหนึ่ง คณะเรามีกันแค่ 2 คนคือผมกับผู้จัดการ เมื่อไปถึง เราก็เข้าพักในโรงแรมระ ดับกระจิบกระจอกๆแถวนั้นแหละครับ เพราะไม่ได้เรื่องมากอะไร ผู้ชายจะอยู่ที่ไหนก็ได้ ไม่ลำบาก

เมื่อมาถึงโรงแรม ในนาทีแรกนั้นเอง ก็เจอสาวรัสเซียท่าทางมึนๆ ( เพราะคงกรึ่มๆมาบ้างแล้ว ) คนหนึ่งส่งยิ้มหวานมาให้ ก็เป็นอันรู้กันว่า คุณเธอกำลังเสนอขายบริการ ( จะบริการอะไร ก็ไปคิดกันเอาเองครับ ) แต่เนื่องจากไม่มีใครต้องการใช้บริการของเธอ เราก็เลยแค่คุยกันสนุกๆที่ล็อบบี้โรงแรม แต่เนื่องจากผมพูดภา ษารัสเซียได้ คุณเธอคงเห็นเป็นเรื่องแปลก ก็เลยอยากจะตามมาคุยถึงในห้อง

ก็ไม่ว่ากันครับ แต่ก่อนจะตามขึ้นไป เธอขอเงินไปซื้อ “ ซามากอน “ 1 ขวด

ซามากอนที่เอสโตเนียตอนนั้นจะราคาเท่าไหร่ก็ลืมไปแล้ว แต่มันราคาไม่แพง ผมก็เลยควักเงินให้เธอไป พอดีไม่มีเศษ เงินที่ให้ไปจึงเพียงพอที่จะซื้อซามากอนได้สัก 3 ขวด แล้วผมก็กลับขึ้นห้องไป โดยในใจก็คิดว่า สาวนางนี้คงจะหายจ้อยไปพร้อมกับซามากอนและเงินทอนเป็นแน่ แต่เนื่องจากเงินไม่ได้มากมายอะไร ก็เลยไม่ได้สนใจอะไร ถือว่าทำบุญไปก็แล้วกัน

แต่แม้อาชีพของเธอจะต่ำต้อยสักเพียงใด ผู้หญิงคนนี้ก็ทำให้ผมทึ่งในความซื่อสัตย์ของเธอครับ เพราะไม่นานหลังจากนั้น เธอก็มาเคาะประตูห้องแล้วนำเงินมาคืน โดยบอกว่า “ ซามากอนหมด “ ผมก็เลยบอกว่า “ ว๊อดก้าธรรมดายูกินไม่ได้หรือไง ทำไมต้องเฉพาะเจาะจงว่าต้องซามากอน ? “  เธอบอกว่า ว๊อดก้ามันแพง เงินนี้ไม่ใช่เงินของเธอ เธอเลยเกรงใจ ผมก็เลยบอกให้เธอไปซื้อว็อดก้ามากินเหอะ ไม่ต้องเกรงใจ ถ้าเงินไม่พอเดี๋ยวจะเพิ่มเงินให้อีก ซึ่งเธอก็บอกว่าพอ ว่าแล้วก็ลงไปซื้อว็อดก้ากลับมากินที่ห้องผม

ส่วนผลลัพธ์ของคืนนั้น จะเป็นอย่างไรไม่ใช่ประเด็น 555555

สิ่งที่ผมหยิบยกเรื่องนี้มาเล่าก็เพียงอยากให้เรามองถึงสถานะที่สุดแสนพิเศษของ “ ซามากอน “ ในสังคมเอสโตเนีย ที่ตอนนั้นก็เพิ่งจะแยกออกมาจากสหภาพโซเวียต รวมถึงในรัสเซีย ยูเครน เบลารุส และอื่นๆ

เพราะจะมีชาวเมืองหลวงของประเทศฝรั่งสักกี่แห่งกัน ที่ยังนิยมซัด “ ซามากอน “  ซึ่งถ้าเป็นบ้านนอกคอกนา ไกลปืนเที่ยง ก็ว่าไปอย่าง

“ ซามากอน “ เป็นภาษารัสเซียครับ ก่อนหน้านี้ ถ้าใครจะแปลคำนี้ว่า “ เหล้าเถื่อน “ ก็จะถูกเผง ตรงตัวเลยครับ ท่านผู้รู้ด้านภาษาบอกว่าคำนี้น่าจะมีที่มาจากคำว่า “ กลั่นเอง “  อะไรทำนองนั้น

ตำราทำซามากอน

แต่สำหรับผมแล้ว ตอนนี้คงเรียกซามากอนว่า “ เหล้าเถื่อน “ ได้ไม่สนิทใจซะแล้ว เพราะอย่างในรัสเซียก็มีการอนุญาตให้ผลิตซามาก้อนสำหรับการบริโภคภายในครัวเรือนได้อย่างถูกต้องตามกฎหมายมาตั้งแต่ปี 1997  ซึ่งเมื่อกฎหมายอนุญาตเอาไว้ในระดับหนึ่งแล้ว ผมก็จึงมองว่ามันไม่น่าจะ “ เถื่อน” อีกต่อไปแล้ว

เมื่อทางการอนุญาต ผลที่ตามมาก็คือมีการผลิตตำรับตำรา สอนการทำซามากอน  รวมทั้งอุปกรณ์สำหรับการทำซามากอนออกมาขายกันเกร่อ ในโลกอินเตอร์เน็ต ก็มีการสอนทำซามากอน พร้อมแจกสูตรเด็ดเคล็ดลับกันมากมาย อย่างมีรายหนึ่ง รวบรวมสูตรซามากอนเอาไว้มากถึง 130 สูตร โดยสูตรแรกสุดนั้นเป็นสูตรแบบทันใจ เพราะใช้เวลาในการทำแค่ 2 ชั่วโมงก็เมาได้ .......ช่างรู้ใจคนขี้เมาดีจริงๆ

ปัจจุบันจึงมีการทำซามากอนกันทั่วไป สำหรับผู้ที่ชื่นชอบรสชาติและความรุนแรงพอๆกับระเบิดนิวเคลียร์ของมัน

และนับตั้งแต่ปี 2003 เป็นต้นมา ทางการก็มีการออกใบอนุญาตให้ผลิตซามากอนในเชิงอุตสาหกรรมด้วย โดยซามากอนถูกกฎหมายยี่ห้อแรก ( ไม่แน่ใจว่ายังเป็นยี่ห้อเดียวอยู่หรือเปล่า ) ในประวัติศาสตร์รัสเซียมีชื่อว่า Kosogorov Samogon ซึ่งก็มีข่าวว่าขายดิบขายดีในบาร์ในผับรัสเซีย ไม่ด้อยไปกว่าว๊อดก้า อย่างในปี 2007 บริษัทเล็กๆแห่งนี้ก็มีกำไรมากถึง 5 ล้านดอลล่าร์  และในความเป็นจริงแล้ว ราคาของมันก็แพงกว่าว๊อดก้าหลายเท่าเสียด้วย ซึ่งเป็นความพยายามที่จะสร้างแบรนด์ขึ้นมา เรื่องนี้มีความหมายว่า ซามากอน ก็สามารถยกระดับขึ้นมาได้ ไม่ได้เป็นเฉพาะแค่เหล้าของพวกบ้านนอก พวกขี้เมาแต่เพียงอย่างเดียว

แต่การขายซามากอน ยังต้องมีใบอนุญาต การขายซามากอนโดยไม่มีใบอนุญาตถือเป็นการทำผิดกฎหมาย แต่การแหกกฎ ก็เป็นเรื่องปกติของโลกมนุษย์

ตามประวัติบอกว่า ซามากอน ถือกำเนิดเกิดมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 14 หลังจากที่พระเจ้าซาร์อีวาน ผู้โหด ร้าย ออกกฎหมายผูกขาดการค้าไวน์ และนับตั้งแต่นั้นมา ซามากอนก็อยู่ยงคงกระพัน ฆ่าฟันไม่ตาย ไม่ว่าจะถูกปราบปรามหนักหนาสาหัสมาตั้งแต่สมัยพระเจ้าซาร์ หรือยุคโซเวียต หรือเมื่อถูกว็อดก้าเข้ามาแย่งคะแนนนิยม

ตามประวัติบอกว่ามันเป็นรุ่นพี่ของว๊อดก้า เพราะทางการคิดค้นสร้างว๊อดก้าขึ้นมาเพื่อที่จะให้มันฆ่าซามากอน ชาวบ้านจะได้เอาเงินมาซื้อว๊อดก้า แทนที่จะไปต้มเหล้ากินเอง ทำให้รัฐขาดรายได้ ว๊อดก้าของทาง การในยุคแรกๆ จึงเป็นเหล้าที่มีมาตรฐานทางด้านคุณภาพ ราคาก็ไม่แพง เพราะรัฐเก็บภาษีน้อย เล่นเอาชาวบ้านชาวเมืองจำนวนมากหันมานิยมว็อดก้า ที่กินแล้วดูดีมีสกุลเหมือนสูบบุหรี่อิมพอร์ต  ต่างจากสูบบุหรี่ใบจากอยู่มาก

แต่ซามาก้อน ก็ยังอยู่ของมันได้ ไม่ได้หายไปไหน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในที่ที่ว็อดก้าไปไม่ถึง และในที่ที่มีคนต้องการท้าทายอำนาจของบ้านเมือง สาเหตุส่วนหนึ่งก็เป็นเพราะมันเป็นขวัญใจคนจน เหมือนกับโรบิน ฮู๊ด บางคนจึงเรียกมันว่าเป็นโรบิน ฮู๊ด แห่งวงการแอลกอฮอล์ หรือเหล้าที่มาโปรดคนยากคนจนนั่นเอง

เหตุผลต่อมาคือมันทำได้เร็ว ยิ่งใช้แต่น้ำตาล ยิ่งเร็ว และอีกเหตุผลหนึ่งคือมันไม่มีรสชาดมาตรฐานเหมือนว็อดก้า แต่เราสามารถปรับแต่ง เติมนู่นเติมนี่ ได้ตามใจชอบของทางผู้ผลิตได้

ตามประวัติซามากอนรัสเซียนั้น แรกเริ่มเดิมที ว่ากันว่า ใช้มอลต์เป็นวัตถุดิบสำคัญ ซึ่งหากเป็นเช่นนี้ ผลที่ได้ก็จะคือวิสกี้ดีๆนี่เอง แต่ปัจจุบัน แทบไม่มีใครทำแบบนี้อีกแล้ว อาจจะเป็นเพราะว่า วิสกี้ไม่ใช่รสชาติแบบที่คนรัสเซียต้องการก็เป็นได้ และอีกเหตุผลหนึ่งก็เป็นเพราะยุคนี้สมัยนี้มีวัตถุดิบให้เลือกนำมาใช้ทำซามากอนมากมาย โดยที่นิยมกันมากที่สุดก็คือน้ำตาลทราย ส่วนวัตถุดิบอื่น ที่นำมาใช้ทำซามาก้อนก็มีทั้งมันฝรั่ง ขนมปัง ผลไม้ต่างๆ และหัวบีท

Kosogorov Samogon โปรดสังเกตุฉลากผลิตภัณฑ์ ให้บรรยากาศแบบบ้านๆมาก

ตอนผมไปเรียนหนังสือที่โซเวียต เป็นยุคปลายๆของท่านกอร์บาชอฟ  ตอนนั้น ท่านมีนโยบายลดจำนวนคนขี้เมา ก็เลยขึ้นราคาว๊อดก้าเป็น 2-3 เท่า ผู้คนก็จึงหาทางออกโดยการต้มซามากอนกินเสียเอง เป็นผลให้ซามากอน กลับมาได้รับความนิยมมากขึ้นอีกครั้ง

แต่ผลก็คือทำให้น้ำตาลขาดแคลน งานนี้ทำให้คนชอบกินหวานต้องหงุดหงิดครับ จะกินชากาแฟก็ไม่ได้ เพราะไม่มีน้ำตาล และเมื่อน้ำตาลขาดแคลน ในที่สุดคนทำซามากอนเองก็เดือดร้อน เพราะซามากอนสูตรยอดนิยมต้องใช้น้ำตาล เมื่อว็อดก้าราคาแพง ซามากอนก็ไม่มีขาย ก็มีข่าวว่าขี้เมาบางคนหันไปกินยาสีฟันกับออดิโคโลญจน์ เพราะในนั้นมีแอลกอฮอลล์ที่พอจะทำให้เมาได้ แต่อันนี้ผมไม่เคยเห็น ก็เลยไม่ยืนยันครับ แต่คิดว่าน่าจะเป็นเรื่องเม้าธ์กันเล่นมากกว่า

ปัจจุบัน ใน พ.ศ.นี้ คนรัสเซียซัดซามาก้อนกันมากมายไม่ด้อยไปกว่าว๊อดก้า ทำให้เมื่อก่อน เมื่อพูดถึงรัสเซีย หลายคนอาจจะนึกถึงว๊อดก้า แต่ตอนนี้ เมื่อพูดถึงรัสเซียอาจจะต้องนึกถึงซามากอนก็ได้

เพราะอย่างการสำรวจเมื่อปี 2002 พบว่าตามเขตบ้านนอกในเขตตอนกลางของประเทศ  ซามากอนเป็นเครื่องดื่มประเภทมึนเมาที่ชาวบ้านดื่มกันมากที่สุด โดยอัตราการบริโภคเฉลี่ยต่อหัวเมื่อเทียบกับว็อดก้าอยู่ที่ระดับ 4.8 ต่อ 1  โดยราคาในช่วงนั้น ซามากอนแบบบ้านๆ ที่ทำจากน้ำตาล ถูกกว่าว็อดก้า 4-5 เท่า

ในปี 2011 มีการประเมินว่า ค่าใช้จ่ายในการผลิตซามาก้อนอยู่ที่ลิตรละ 30 รูเบิ้ล ( ประมาณ 30 บาท ) จะสูงหรือต่ำกว่านี้ขึ้นอยู่กับราคาน้ำตาลเป็นหลัก แต่สำหรับการผลิตว็อดก้าเกรดต่ำ ค่าใช้จ่ายอยู่ที่ 100  รูเบิ้ลต่อลิตร แต่เมื่อเจอกับภาษี ราคาขายจึงพุ่งเป็นเกือบ 3 เท่าคือ 280 รูเบิ้ลต่อลิตร

และอาจจะเป็นเพราะการปรับขึ้นภาษีว๊อดก้า ทำให้นับตั้งแต่ปี 2004 เป็นต้นมา อัตราการบริโภคว๊อดก้าลดลงมาเรื่อย ในขณะที่บางกลุ่มก็เปลี่ยนไปใช้บริการของซามากอน และแนวโน้มนี้ก็จะกระจายไปยังกลุ่มคนชั้นกลางมากขึ้น โดยมีการประเมินว่า ในปี 2014 หรืออีก 2 ปีข้างหน้า ซามากอน จะแซงหน้าว๊อดก้า ขึ้นมาเป็นเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ยอดนิยมของประเทศ

แต่อันตรายจากซามากอน ก็ยังมีอยู่เสมอ เมื่อมีพวกอุตริ นำเอาสิ่งที่กินไม่ได้มาผสม ทำให้บรรดาสาวกซามากอนต้องชักตาตั้งตายไปหลายรายแล้ว แต่ซามากอนก็เป็นเหมือนกับสนามรบ คือแม้จะมีคนตาย แต่ผู้คนอีกมากมายก็พร้อมจะสละชีพ.......เพื่อความเมา

ห้ามดื่มซามาก้อนเกินวันละ 2 ขวด และโปรดอ่านฉลากก่อนดื่มทุกครั้ง 555555