ก่อนปิดภาคเรียนที่โรงเรียนได้เกิดโรคระบาดขึ้น !!! อย่าเพิ่งตกใจไม่ใช่โรคร้ายแรงอะไรหรอกครับ     แต่เป็นพฤติกรรมการเล่นของนักเรียนที่เก็บก้อนหินมาเล่นหมากเก็บ  เล่นกันตั้งแต่ชั้น ป.1-ป.6 ทั้งนักเรียนหญิงนักเรียนชาย ไม่มีการแบ่งเพศแบ่งชั้นวรรณะ ขอให้มีเวลาว่าง  เขาจะนั่งแบ่งกลุ่มกันประมาณกลุ่มละ 3-5 คน ผมรู้สึกดีอย่างหนึ่งที่เห็นนักเรียนเล่นอะไรที่มันไม่สิ้นเปลืองแต่ได้พัฒนาสมอง ดีกว่าไปเล่นเกมคอมพิวเตอร์ที่บางทีก็มีผลเสียมากกว่าผลดี ???     ผมนั่งสังเกตนักเรียนเล่นแล้วก็เกิดมุมมองเกี่ยวกับการเล่นหมากเก็บโรคระบาดที่กำลังเกิดขึ้น          ผมมองว่าการเล่นหมากเก็บมันเป็นทักษะ/กระบวนการทางคณิตศาสตร์อย่างหนึ่งและเป็นกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน  ตรงตามเป้าหมายของหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2544 ที่เรากำลังใช้กันอยู่ในสมัยปัจจุบัน   แต่สำหรับในสมัยโบราณนั้นชาวโรมันเขาจะใช้ก้อนหินโดยที่เรียกก้อนหินนี้ว่า “Calculi” โดยนำมาใช้ในการคิดคำนวณซึ่งภาษาอังกฤษเรียกว่า “Calculate” ต่อมาก็พัฒนามาเป็น “Calculus” คงจะพอคุ้น ๆ นะครับ   

           คณิตศาสตร์นั้นถูกกำหนดให้อยู่ในกลุ่มสาระที่สร้างพื้นฐานการคิด การเรียนรู้และการแก้ปัญหา พอพูดถึงการ     แก้ปัญหาก็ทำให้ผมนึกถึง จอร์จ โพลยา (George Polya : ค.ศ.1887-1985)  นักคณิตศาสตร์ชาวฮังการี        โพลยาได้แบ่งกระบวนการแก้ปัญหาทางคณิตศาสตร์ออกเป็น 4 ขั้นตอนด้วยกันคือ 1. เข้าใจปัญหา (Understand)   2. วางแผนอย่างชาญฉลาด (Devise a Plan)   3. ปฏิบัติตามแผนที่วางไว้ (Carry out the Plan) และ   4. มองย้อนกลับไป (Look Back)  โพลยาเชื่อว่าความสามารถในการแก้ปัญหานั้นไม่ใช่เป็นสิ่งที่ถูกกำหนดโดยกำเนิดเพียงอย่างเดียว แต่ความสามารถดังกล่าวเป็นสิ่งที่เรียนรู้ได้  หรือถ้าใครได้อ่านหนังสือพิมพ์คงจะเคยเจอประโยคหนึ่งอยู่ในหน้าโฆษณา  เขาเขียนไว้ว่าพันธุกรรมมีผลต่อความฉลาดของมนุษย์เพียง 42 %เท่านั้น อีก 52 %นั้นมาจากการเรียนรู้               

          ถ้าพูดแบบชาวบ้าน ๆ  ก็คือว่าไม่มีใครเก่งมาตั้งแต่เกิดทุกอย่างเกิดจากการเรียนรู้ครับ… 

กลับมาคุยเรื่องหมากเก็บกันต่อนะครับ อย่างที่ผมบอกว่ามันเป็นทักษะ/กระบวนการอย่างหนึ่ง   เด็กเขาจะกำหนดกติกามารยาทกันเองในกลุ่ม เพื่อสร้างข้อตกลงเบื้องต้น ภาษาคณิตศาสตร์เขาเรียกว่านิยาม (Definition) ครับ เขาจะเริ่มจากการเล่นที่ง่าย ๆ หลังจากนั้นก็ค่อย ๆ ขยับไปสู่ปัญหาที่ยากขึ้นตามลำดับ ขณะที่นักเรียนกำลังเล่นสมองก็จะทำงานไปพร้อม ๆ กัน   โดยที่นักเรียนไม่รู้ตัวว่าได้เกิดทักษะ/กระบวนการขึ้นแล้ว มีนักเรียนหลายคนเล่นจนเกิดความชำนาญการ    อย่าลืมนะครับว่าความชำนาญการเกิดจากการฝึกฝน   

ทำนองเดียวกันถ้าเรานำหลักการเหล่านี้มาใช้ในการเรียนการสอนคณิตศาสตร์       โดยให้นักเรียนได้ทำแบบฝึกหัดหรือแก้ปัญหาบ่อย ๆ ผมมั่นใจว่าลูกศิษย์ของเราต้องประสบความสำเร็จในการเรียนคณิตศาสตร์แน่นอนครับ…   ”The best way to learn mathematics is to do mathematics” นอกจากการเล่นหมากเก็บที่กำลังระบาดอย่างหนักแล้ว การเล่นลูกแก้วของนักเรียนชาย            หรือการกระโดดยางของนักเรียนหญิง ซึ่งทุกโรงเรียนคงจะมีประสบการณ์เกี่ยวกับเรื่องนี้ดีนะครับ       เราลองพิจารณาหรือวิเคราะห์ดี ๆ แล้วจะเห็นว่ามันมีทักษะ/กระบวนการซ่อนอยู่เหมือนกันครับ .

สิ่งสำคัญขอให้เรารู้จักมองการเล่นของนักเรียน เราก็สามารถนำสถานการณ์ต่าง ๆ    ที่เกิดขึ้นในโรงเรียนมาเป็นสื่อให้เกิดการเรียนรู้ได้  โดยหยิบสิ่งใกล้ตัวมาเรียนรู้คณิตศาสตร์ได้นะครับ  เพราะ “Mathematics lives in everywhere”    แม้ว่าบางครั้งการเล่นของนักเรียนอาจจะดูไม่เหมาะสมหรือไม่สมเหตุสมผลในสายตาครู แต่หน้าที่ครูอย่างเราก็คงจะต้องแนะนำตักเตือนถึงความเหมาะสมของการเล่นให้อยู่ในขอบเขต  รู้จักการแบ่งเวลา ไม่ใช่ว่าเวลาเรียนเราเล่นเวลาเล่นเรายิ่งเล่น 

ก่อนจบบทความผมมีตัวอย่างชีวิตของนักคณิตศาสตร์ชาวเยอรมันชื่อว่า เอมานูเอล ลาสเกอร์ (Emanuel Lasker : ค.ศ.1868-1941) ตามประวัติเขาเป็นคนที่ชอบเล่นหมากรุกมาก เล่นมาตั้งแต่เด็กจนโต ที่สำคัญเล่นจนได้เป็นแชมป์โลก 27 สมัยติดต่อกัน (ค.ศ.1894-1921) สุดท้ายเขาก็เป็นนักคณิตศาสตร์ที่ยิ่งใหญ่ 

ไม่แน่นะครับการที่เราเห็นนักเรียนเล่นหมากเก็บวันนี้  อาจจะมีอะไรเก็บไปให้เราได้ภูมิใจในอนาคตก็ได้  จริงไหมครับ