ป๋องแป๋ง ๆ ๆ มาแล้วจ้าาาาา 

โดย...ว่าที่ร.ต.ดร.สมโชค เฉตระการ

            เสียงป๋องแป๋ง ๆ ๆ คือสัญลักษณ์ของ คนรับจ้างย้อมผ้า เป็นอาชีพที่สุจริตอาชีพหนึ่งที่มีมาตั้งแต่นมนานแล้ว เป็นเด็กจนจำความได้ก็ได้ยินเสียงป๋องแป๋งแล้ว คนสมัยก่อนทราบดี แต่คนสมัยปัจจุบันไม่ค่อยรู้จัก หลานบางคนถามว่า เขาขายอะไรครับคุณตา หลานบอกว่าไม่เคยเห็น เราเลยต้องมาอธิบายให้ทราบว่า เขาไม่ได้ขายอะไรหรอก แต่เป็นคนที่มีอาชีพย้อมผ้า เขารับย้อมผ้า ส่วนมากจะย้อมดำ 

          มีกางเกงยีนส์สีขาวอยู่หนึ่งตัว ใส่เข้าสวนบ่อย เลยมีปัญหากับยางกล้วยกระเด็นใส่หลายจุด กลายเป็นรอยด่างที่ดูไม่สวยงามเลย เมื่อก่อนสวมกางเกงตัวนี้ดูมั่นใจมาก แต่หลังจากที่มีปัญหาเริ่มขาดความมั่นใจ เสียดายก็เสียดายไม่อยากทิ้งไว้เฉย ๆ หรือมอบให้คนอื่นไป  นึกขึ้นมาได้ว่าน่าจะนำกางเกงตัวนี้ไปย้อมเป็นสีดำ ก็สามารถนำมาใช้ได้อีก 

         เคยได้ยินเสียงกลองป๋องแป๋ง ๆ ๆ ๆ ผ่านหน้าบ้านไปมา แต่ออกจากบ้านทีไรไม่ทันทุกที เจ้าป๋องแป๋งก็วิ่งผ่านไปไกลแล้ว เพราะป๋องแป๋งในปัจจุบันไม่เหมือนเดิม โดยเฉพาะการใช้ยานพาหนะประกอบอาชีพ เมื่อก่อนป๋องแป๋งใช้วิธีการเดิน หาบอุปกรณ์การย้อมผ้าด้วยบ่าทั้งสองข้าง เปลี่ยนไปเปลี่ยนมา เหนื่อยบ่าซ้ายก็ย้ายมาบ่าขวา เหนื่อยบ่าขวาย้ายมาบ่าซ้าย มือแกว่งกลองป๋องแป๋งเป็นระยะ ๆ เหนื่อยหนัก ๆ ก็หยุดพัก หายเหนื่อยเดินต่อ  คนที่ต้องการจะนำผ้ามาย้อมเมื่อได้ยินเสียงป๋องแป๋ง ๆ รู้ได้ทันทีว่าคนย้อมผ้าผ่านมาแล้ว สามารถเรียกให้หยุดได้โดยง่าย ตอนหลังมายานพาหนะจากเดินเปลี่ยนเป็นใช้รถจักรยาน แต่ปัจจุบันกลายเป็นรถจักรยานยนต์ไปแล้ว เคลื่อนที่ได้เร็วดี วิ่งไปได้ในรัศมีไกล จะกลับคืนมาที่เดิมก็ยังได้ แต่ค่าใช้จ่ายที่เพิ่มคือค่าน้ำมันรถ ก็ต้องคิดบวกเป็นค่าย้อมนั้นแหละ จะเดินเหมือนเดิมคงไม่ไหนแน่ ๆ จะปั่นรถจักรยานก็เหนื่อยเหมือนกัน

         วันนี้แว่วได้ยินเสียง ป๋องแป๋ง ๆ ๆ ๆ ผ่านหน้าบ้านไปมา รีบเปิดประตูบ้านวิ่งออกไปหน้าประตูหน้าบ้าน กวัวมือเรียกพร้อมส่งเสียงร้อง ป๋องแป๋ง ๆ ๆ ๆ ได้ยินเสียงเรียก ป๋องแป๋ง รีบขับรถจักรยานยนต์มาจอดที่หน้าบ้าน เป็นลักษณะรถจักรยานยนต์พวง ที่บรรทุกปี๊ปน้ำที่เป็นสังกะสีขนาด 20 ลิตร พร้อมกับเตาถ่านเตาหนึ่ง ท่อนฝืนจำนวนหนึ่ง ไม้ยาวสักหนึ่งฟุตครึ่ง (ไม้ไผ่ผ่าซีก 1 นิ้ว) จำนวน 2 อัน เอาไว้หนีบหรือจับผ้าในขณะที่อยู่ในปี๊ปที่มีน้ำสีดำ ๆ และมีความร้อน ที่สำคัญคือ ผงสีย้อมผ้าจำนวน 2 กระป๋องใหญ่ คือ ผงสีดำ และ เกล็ด ที่เป็นตัวเชื่อมของสีกับผ้าที่นำมาย้อม นอกจากนั้นขาดไม่ได้เลยคือ กลองป๋องแป๋ง เสียงดังของกลองป๋องแป๋ง เป็นสัญลักษณ์ว่ารถย้อมผ้ามาแล้ว เหมือนกับรถขายไอติมหรือรถขายลูกชิ้นนั่นแหละ คนที่ต้องการย้อมผ้าจะได้จำได้รีบเตรียมผ้าเอาไว้ หรือเตรียมตัวออกมาโบกไม้โบกมือ เพื่อขอใช้บริการ ถามว่าชื่ออะไร เธอก็ตอบว่าชื่อ บุญธรรม เป็นคนอำเภอรัตนะ จังหวัดสุรินทร์  ถามเขาว่าย้อมสีอื่นได้ไหม เขาก็บอกว่าย้อมได้แต่ไม่ทำ รับจ้างย้อมแค่สีดำสีเดียวเท่านั้น ค่าย้อมผ้าตัวละเท่าไร บุญธรรมบอกว่าแล้วแต่ชนิดของผ้า ถ้าเป็นกางเกงหรือกางเกงยีนส์ราคา ตัวละ 150 บาท ถ้าเป็นเสื้อราคาจะถูกลงไปอีก  ตกลงให้บุญธรรมย้อมกางเกงหนึ่งตัว  ไม่ถึงครึ่งชั่วโมง ทุกอย่างก็เสร็จสิ้น ผมได้ย้อมกางเกงสีขาวที่ขาดความมั่นใจในการสวมใส่ กลายมาเป็นกางเกงยีนส์ตัวใหม่ จากขาวกลายเป็นดำ 1 ตัว ที่สำคัญยิ่งได้นำเรื่องราวและภาพเกี่ยวกับอาชีพย้อมผ้า ที่ค่อนข้างจะหายากแล้วในปัจจุบัน มาเล่าลงในบล็อก OKNATION.NET...คุ้มจริง ๆ ครับ

 เมื่อก่อนป๋องแป๋งจะใช้วิธีหาบแล้วเดินไปตามพื้นที่ต่าง ๆ แกว่งเจ้าป๋องแป๋งไปด้วย เสียงดังกังวานและได้ยินไกลพอสมควร เดี๋ยวนี้เดินไม่ไหวแล้ว เหนื่อยก็เหนื่อยแถมยังไปได้ไม่กี่ที่ในหนึ่งวัน ปัจจุบันบุญธรรมบอกว่า ต้องใช้รถจักรยานยนต์ เพราะสามารถวิ่งไปได้ในรัศมีไกล จะกลับคืนมาที่เดิมก็ยังได้ ค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้นคือค่าน้ำมันรถ ก็ต้องคิดบวกกับค่าย้อมผ้านั้นแหละ เดินเหมือนเดิมคงไม่ไหนแน่ ๆ 

 ตามที่เห็นนะ...ป๋องแป๋งจะมีหลายลักษณะแต่เสียงจะคล้าย ๆ กัน ป๋องแป้งของ บุญธรรม จะมีลักษณะอย่างที่เห็น ดูแข็งแรง ฟังเสียงแล้วแน่นดีมาก บุญธรรม บอกว่ากลองป๋องแป๋งลูกนี้ใช้มานานหลายปีแล้ว 

 จอดรถที่หน้าบ้าน ไถ่ถามราคากันก่อน บุญธรรมบอกว่า ถ้าจะย้อมโดยใช้สีแบบที่มีราคาไม่แพงจะอยู่ที่ชิ้นละ 80 บาท แต่ถ้าสีที่ย้อมเป็นลักษณะใช้ได้นานแสนนานก็ตัวละ 150 บาท เลยไม่ได้ถามต่อ ทั้ง ๆ ที่เห็นปี้ปที่ต้มมีอยู่ปี้ปเดียว...เลยตกลงย้อมในราคา 150 บาท เพราะเธอไม่ยอมลดราคาให้หลังจากที่ตกลงราคากันแล้ว เธอบอกว่าเตรียมถังและใส่น้ำมาประมาณครึ่งถัง ซึ่งเราก็เตรียมไว้ให้

 สีที่ใช้ย้อมจะมีอยู่สองชนิด

ผงสีดำ สีดำจะเป็นสีหลักเพราะส่วนมาก ผู้ที่จะย้อมไม่ว่าจะเป็นเสื้อ กางเกงหรือกระโปรง ผ้าเหล่านั้นจะเปื้อนอย่างอื่นเช่นยางกล้วย น้ำหมึกและสิ่งสกปรกอย่างอื่น จนไม่สามารถนำมาใช้ได้อย่างมั่นใจได้ ก็นำผ้าเหล่านั้นมาย้อมเป็นสีดำ ซึ่งสามารถนำใช้ได้ต่อไปอีก

เกล็ดสี ตัวนี้บุญธรรมบอกว่าจะเป็นตัวละลายในน้ำ ทำหน้าที่เชื่อมการย้อมให้สีดำติดกับเนื้อผ้าได้อย่างดีและยาวนาน

บุญธรรม เพิ่มฟืนในเตาเพื่อให้ไฟลุกเป็นเปลวไฟเพิ่มความร้อนให้ปี้ปต้ม

ทำไปด้วยรับโทรศัพท์ไปด้วย

นำกางเกงยีนส์มาจุ่มลงในปี๊ปที่เป็นน้ำดำ

ใช้ไม้หนีบผ้าที่ย้อมพลิกไปพลิกมา เพื่อให้สีดำแทรกเข้าในเนื้อผ้า

ดูไฟไปด้วย สอดฟืนเข้าในเตาเพื่อเพิ่มความร้อนของน้ำในปี๊ป

ใช้ไม้ทั้งสองหนีบกางเกงแล้วยกขึ้นเพื่อดูสภาพว่าสีดำเชื่อมเข้าในเนื้อผ้า

เสร็จเรียบร้อยในเวลาประมาณ 30 นาที จากนั้นก็นั่งสูบบุหรี่รอรับเงินค่าย้อมกางเกง

น้ำยังดำ ต้องล้างสีดำออกให้หมด

เทน้ำสีดำทิ้ง ใส่น้ำใสเข้าในถังใหม่

น้ำเริ่มใสแล้ว...ล้างสีดำออกให้หมดจด ก่อนที่จะนำไปซัก

 ซักด้วยน้ำผงซักฟอกแฟ๊ป ปั้นแล้วตากแดดให้แห้งก่อนนำมารีด

 ปั้นแล้วตากแดดให้แห้งก่อนนำมารีด