โศรกเศร้ากับเหตุการณ์แห่งความสูญเสีย เช้าวันที่เกิดเหตุได้ร่วมกับคณะพัฒนาตำบล ติดตามตรวจเยี่ยมหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงแผ่นดินธรรม แผ่นดินทอง ที่เราได้ร่วมกันกำหนดตัวชึ้วัดเพื่อพัฒนาหมู่บ้านและติดตามประเมินผลในระดับตำบล ช่วงบ่ายได้รับโทรศัพท์จากเพื่อนที่อยู่จังหวัดข้างเคียงไต่ถามถึงสถานการณ์ด้วยความเป็นห่วง พลอยได้ทราบข่าวว่าศาลากลางจังหวัดกำลังถูกเพลิงโหมกระหน่ำ ความเสียใจในวันนั้นไม่ได้ทำให้น้ำตาไหลเจิ่งนอง แต่มันไหลย้อนกลับมาอัดแน่นอยู่ในหัวใจ วันนั้น...ไม่ว่าใครๆ ทุกคน ทุกฝ่ายซึ่งเป็นคนไทยทุกคนต่างก็รู้สึกสูญเสีย โศรกเศร้า ไม่ต่างกัน..

ขอบคุณภาพถ่ายจากอินเตอร์เน็ต

ความรู้สึกในบ่ายวันนั้น นอกจากเศร้าลึกๆ แล้วยังมีคำถามมากมายในหัวสมอง ทำให้รู้สึกสับสน มึนงง จนเหมือนจะวางตัวไม่ถูก แต่ก็รู้สึกผ่อนคลายเมื่อเข้าไปซบในอ้อมอกอันอบอุ่นแบบออนไลน์ในเครือข่าย Facebook ของครูใหญ่ (เรียกจากเดิมที่ท่านเคยดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการกองฝึกอบรม กรมการพัฒนาชุมชนค่ะ) รู้สึกเหมือนได้รับกำลังใจ คำปลอบโยน และคำแนะนำอันดี ที่ครูใหญ่ได้เขียนไว้ ถึงแม้ปัจจุบันท่านจะดำรงตำแหน่งนักวิชาการเชี่ยวชาญ ซึ่งเป็นผุ้บริหารระดับสูงแล้ว แต่ท่านก็ยังมีความห่วงใย เอื้ออาทรกับลูกศิษย์เหมือนกับเป็นครูประจำชั้นที่เห็นเราเป็นเด็กตัวเล็กๆ อยู่เสมอ  อ่านแล้วเห็นว่ามีประโยชน์ จึงนำบทความดีๆ มาแบ่งปันให้ชาวโอเคเนชั่นบล็อคได้อ่านด้วยกันนะคะ

วันกลับบ้าน

          ถึงวันนี้ วันที่มวลชนเสื้อแดงเดินทางกลับบ้านกันเกือบหมดแล้ว หลายคนไม่มีโอกาสกลับบ้านเพราะเสียชีวิตไป หลายคนยังไม่ได้กลับบ้านเพราะยังอยู่ในโรงพยาบาลและถูกจับกุมคุมขัง หลายคนยังไม่อยากกลับ วนเวียนอยู่กับพรรคพวกเพื่อนฝูงในกรุงเทพบ้างในพื้นที่จังหวัดต่าง ๆ บ้าง รอคอยเวลาปฏิบัติการอีกครั้ง บรรยากาศของวันเข้ากรุงเทพกับวันที่ออกจากกรุงเทพต่างกันอย่างสิ้นเชิง เพื่อนข้าราชการในภูมิภาคก็ประสบชะตากรรมไม่ต่างจากมวลชนและผู้คนในกรุงเทพ บางจังหวัดไร้สิ้นสำนักงาน ต้องพากันอพยพย้ายถิ่นไปทำงานในที่ต่าง ๆ ไปพลางระหว่างการก่อสร้างศาลากลางขึ้นมาใหม่
เหมือนวันเวลาเดินช้าเกือบหยุดนิ่งสำหรับคนติดตามข่าวสาร แต่ในชีวิตจริงของผู้คนที่เกี่ยวข้อง วันเวลายังคงเดินต่อไปในฉากใหม่ การแสดงยังคงต้องดำเนินต่อไป เหมือนกับชีวิตของนักพัฒนาก็ต้องเดินต่อ มันไม่ใช่เวลาจับกลุ่มวิพากษ์วิจารณ์ข่าวอยู่ที่สำนักงาน แล้วนักพัฒนาจะทำอย่างไรดี
ฉากของการทำงานของนักพัฒนาไม่เหมือนเดิมอีกแล้ว เดินทางเข้าพื้นที่รับผิดชอบ จะเห็นสีหน้าแววตาของชาวบ้านแปลกออกไป ความคิดทัศนคติต่อชีวิต ต่อสังคม ต่อข้าราชการแตกต่างไปจากวันก่อน ๆ เพราะ 2 เดือนที่ผ่านมาเกิดอะไรกับชีวิตของชาวบ้านมากมาย พอ ๆ กับคนทั้งประเทศ ภาพของสังคมใหญ่ย่อส่วนลงมาในหมู่บ้านก็เป็นภาพเหมือนกัน ความแตกแยกในสังคมร้าวลึก กระจายเป็นวงกว้าง
สมัยที่ดิฉันเป็นพัฒนากร ตำบลที่รับผิดชอบก็มีบรรยากาศไม่ต่างจากวันนี้ คอมมิวนิสต์ไม่ใช่คนนอกพื้นที่ แต่เป็นคนในหมู่บ้านนั่นแหละ เข้าพื้นที่ไม่อาจรู้เลยว่าคนไหนเป็นคอมมิวนิสต์คนไหนไม่เป็น หน้าที่ของพัฒนากรต้องไปสร้างความเข้าใจอันดีระหว่างรัฐบาลกับประชาชน ในขณะที่ประชาชนเกลียดชังและคับแค้นจากการทำงานของทางราชการ ดิฉันเข้าพื้นที่ก็ถูกจับตามองทั้งจากคอมมิวนิสต์และทหาร ในครั้งนั้นดิฉันทำงานผ่านพ้นมาได้อย่างดี เป็นที่รักของชาวบ้าน และปลอดภัยจากทหาร โดยยึดมั่นในหลักปรัชญาของพัฒนาชุมชนอย่างเคร่งครัด ด้วยความรู้สึกเป็นห่วงน้อง ๆ นักพัฒนาทั้งหลายว่าในยามนี้น้อง ๆ จะทำงานกันอย่างไร จึงขออาศัยประสบการณ์ในช่วงชีวิตพัฒนากรมาแนะนำ น่าจะเป็นประโยชน์อยู่บ้าง
          อย่างแรก น้องต้องเข้าใจความคิดความรู้สึกของชาวบ้านให้มาก เอาใจเขามาใส่ใจเรา รู้ความทุกข์ ของเขา แสดงออกให้ชัดเจนว่าเราเข้าใจเขา ไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับเขา แต่ต้องเข้าใจเขา การตัดสินใจกระทำการอะไรเป็นเรื่องที่เขาต้องตัดสินใจเอง ถ้าสิ่งที่เขาตัดสินใจเป็นปฏิปักษ์กับรัฐบาล ก็เป็นเรื่องที่เขาต้องรับผิดชอบผลการตัดสินใจเอง เราให้การสนับสนุนอะไรไม่ได้ เพราะเราเป็นข้าราชการ ถ้าเรื่องที่เขาตัดสินใจเป็นเรื่องผิดกฏหมาย ก็ชี้แจงข้อกฏหมายให้เขารู้เพื่อประกอบการตัดสินใจได้ดีขึ้น
อย่างที่สอง น้องต้องส่งเสริมและสนับสนุนให้หมู่บ้านของเขาเป็นถิ่นที่ทำให้คนอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข ดิฉันเองไม่ค่อยสนใจเรื่องความสามัคคี เพราะวาทกรรมความสามัคคี มักมองข้ามความคับข้องใจของคนเล็กคนน้อย ดิฉันสนใจเรื่องการดีต่อกัน การสร้างบรรยากาศของความปลอดภัย น้องคงจำได้ถึงคราวที่หมู่บ้านจัดการกับปัญหายาเสพติดในหมู่บ้าน ในวันที่เรามองเด็กติดยาว่าเป็นคนป่วย ทุกคนมองหาวิธีให้เด็กพ้นจากอาการเจ็บป่วยไม่ใช่ลากตัวไปติดคุก วันนั้นเด็กติดยาไม่มองพ่อแม่ผู้หลักผู้ใหญ่ในหมู่บ้านเป็นคนอื่น วันที่เด็กเดินทางกลับจากสถานบำบัด ทุกคนในหมู่บ้านยินดี บายศรีสู่ขวัญให้ นั่นแหละ
          บรรยากาศของความปลอดภัย หรืออาจจำบรรยากาศที่สี่ทหารเสือไปเคาะประตูบ้านคนจน และปฏิบัติการแก้จนอย่างถึงลูกถึงคน มองคนจนอย่างเข้าใจ ทำให้คนจนรับรู้ถึงความห่วงใยของคนในหมู่บ้าน และความตั้งใจที่หมู่บ้านจะช่วยเขาแก้ปัญหา นั่นแหละบรรยากาศของความปลอดภัย น้องต้องหาทางทำให้หมู่บ้านให้ความสำคัญกับทุก ๆ คน ใส่ใจกับปัญหาของทุก ๆ คน และเป็นที่ปลอดภัยสำหรับทุก ๆ คน ถ้ามีคนบางคนขัดแย้งกับคนนอกหมู่บ้าน ก็ไม่ใช่เรื่องที่คนในหมู่บ้านจะไปทุบตีตำหนิเขา แต่ถ้ามีการขัดแย้งกับคนในหมู่บ้าน แย่ที่สุดก็คือ แยกย้ายกันไป ไม่ต้องเผชิญหน้ากัน ดีที่สุด มาเคลียร์กัน ค้นหาสาเหตุด้วยกัน ถ้าแก้ไขต้นเหตุได้ ก็ช่วยกันแก้ ถแก้ไขไม่ได้ ก็ยังได้เข้าใจกัน ไม่ต้องดีกันก็ได้ แต่เข้าใจกัน กรรมการหมู่บ้านเป็นองค์กรที่น้องต้องพัฒนาศักยภาพให้สามารถสร้างความสุขให้กับคนในหมู่บ้านอย่างเท่าเทียมได้กระบวนการแผนพัฒนาหมู่บ้านหรือกระบวนการแผนชุมชน ศูนย์เรียนรู้ชุมชน เป็นเครื่องมือที่ดีที่สุดในยามนี้
          อย่างที่สาม น้องต้องเป็นมิตรกับทุกคน ทุกฝ่าย ไม่เข้าข้างใคร น้องต้องไม่กลายเป็นต้นเหตุแห่งความขัดแย้งเสียเอง ต้องไม่ลืมว่า คนในหมู่บ้านจะอย่างไรเสียเขาก็เป็นคนในหมู่บ้านเดียวกัน เขาเป็นญาติพี่น้อง เป็นเพื่อนกันมาก่อนทั้งสิ้น ถ้าเราไปยุแยกให้แตกฉาน ท้ายที่สุดจะไม่มีใครทำงานกันเราเลย ถ้าชาวบ้านขัดแย้งกัน เราต้องยึดความปรารถนาดีเป็นที่ตั้ง ถ้าทำให้เขาดีกันไม่ได้ ก็ไม่ต้องทำ ทำงานให้ได้กับทุกฝ่าย และต้องไม่เอาเรื่องของอีกคนมาบอกอีกคนในทางที่ไม่ใช่การทำให้เขากลับมาเข้าใจกัน เพราะสุดท้ายทั้งสองฝ่ายก็จะหันมาระแวงเราน่ะแหละ ทำนองเดียวกันน้องต้องไม่ทำตัวเป็นฝ่ายทหารเมื่ออยู่กับชาวบ้านและไม่เอียงข้างเป็นฝ่ายชาวบ้านเมื่ออยู่กับทหาร เป็นตัวของตัวเองให้มาก และไม่ได้หมายความว่าต้องทำตัวเป็นฝ่ายทหารเมื่อคุยกับทหาร และต้องทำตัวเข้าข้างชาวบ้านเมื่ออยู่กับชาวบ้าน อย่างนั้นเรียกว่าตีสองหน้า ไม่มีใครไว้ใจเช่นกัน
          ตอนดิฉันเป็นพัฒนากร ดิฉันจะแสดงออกอย่างชัดแจ้งเมื่ออยู่กับชาวบ้านว่าดิฉันเป็นข้าราชการอำเภอนะ แต่ดิฉันเข้าใจพี่ป้าน้าอา ดิฉันไม่เป็นภัยต่อชีวิตของเขา ดังนั้นอะไรที่คิดว่าบอกดิฉันได้ก็บอก อะไรที่คิดว่าบอกไม่ได้ก็อย่าบอก สิ่งที่ดิฉันจะมาคลุกคลีกับเขาก็คือ มาช่วยเขาคิดมาช่วยเขาทำการพัฒนาหมู่บ้านและชีวิตความเป็นอยู่ของเขาให้ดีขึ้นในสิ่งที่ราชการจะทำให้เขาได้ อะไรที่ติดขัดด้านการทำงานของราชการ ดิฉันจะประสานและหาทางขจัดอุปสรรคเหล่านั้นให้เต็มกำลังของดิฉัน รับประกันได้ว่าดิฉันจะทำงานให้กับชาวบ้านเต็มกำลังที่มีอยู่ และหลักการของดิฉันก็คือ ชาวบ้านต้องยืนอยู่บนลำแข้งของตัวเองให้ได้ กับฝ่ายทหารและอำเภอ ดิฉันก็แสดงออกอย่างชัดแจ้งเช่นกัน ว่าดิฉันเป็นพัฒนากร มีหน้าที่ทำงานกับคนในหมู่บ้านนะ ดิฉันขยันชอบไปคลุกคลีกับชาวบ้านเป็นประจำ ดิฉันรู้นะว่าชาวบ้านคิดอย่างไร เพราะอะไร ในขณะเดียวกันดิฉันก็เป็นข้าราชการที่ดี ดิฉันจะไม่ไปปลุกปั่นให้ชาวบ้านเกลียดชังรัฐบาลและราชการเพิ่มขึ้น ดิฉันพยายามที่จะทำให้ชาวบ้านรู้สึกดีกับรัฐบาลและราชการให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ และดิฉันจำเป็นต้องทำให้ชาวบ้านไว้ใจดิฉัน มิฉะนั้นดิฉันทำงานไม่ได้ ดังนั้นดิฉันไม่คาบข่าวลับของชาวบ้านมาบอกพวกคุณหรอก ไม่ต้องมาหลอกถาม ไปหาข่าวจากทางอื่นเอาเอง ด้วยเหตุฉะนี้แม้ว่าขณะนั้นจะมีทหารมาติดพัน แต่ก็ไม่ได้ทำให้ทหารจะเข้ามายุ่งในหมู่บ้านได้เลย และไม่ได้ทำให้ชาวบ้านลดความไว้ใจดิฉันเลยสักน้อย
          สิ่งที่สำคัญที่สุดตอนนี้ คือ เข้าหมู่บ้าน ไปแสดงความรู้สึกเห็นใจในความทุกข์กับเขา แนะนำให้เขาทบทวนสรุปบทเรียนให้กับตัวเอง บอกเขาว่า ชีวิตของเขาต้องดำเนินต่อไป จะดำเนินต่อไปอย่างไรขึ้นอยู่กับการตัดสินใจของเขา ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ที่ทุกคนมีอยู่ตรงที่ทุกคนสามารถตัดสินใจได้ด้วยตัวเอง และน้องเชื่อในการตัดสินใจของชาวบ้านด้วยเช่นกันจึงจะเรียกว่าเป็นนักพัฒนาตัวจริง

 ขอบคุณวีดีโอจากอินเตอร์เน็ต

          ก่อนที่จะปฏิบัติงานบทบาทพัฒนากรในพื้นที่ ต้องผ่านการอบรมก่อนประจำการ เป็นการอบรมอย่างเข้มข้น เพื่อให้ทราบและเข้าใจถึง หลักการ กระบวนการพัฒนาชุมชน ก่อนลงปฏิบัติงานจริง ซึ่งกองฝึกอบรม กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย เป็นผู้ดำเนินการจัดอบรม มีสิ่งที่แอบเสียใจอยู่อย่างหนึ่งคือสมัยอบรมรู้สึกว่าเหนื่อย หนัก เหลือเกิน จนรับความรู้จาก "ครูใหญ่" ไม่ได้อย่างเต็มที่ กระนั้นก็ดี ยังรู้สึกทึ่งและคิดว่าเราจะเก่ง จะทำได้เหมือนท่านสักครึ่งหรือเปล่านะ ความรู้สึกนั้นยังติดตามให้รู้สึกผิดมาจนถึงปัจจุบัน ทำให้พยายามแก้ไขข้อผิดพลาดในอดีตด้วยการติดตาม เล่าเรียน ศึกษาหาความรู้จากการอ่านบทความที่อาจารย์เขียนไว้ หรือตั้งใจฟังหากมีโอกาสเข้ารับการอบรมจากอาจารย์ที่เรารู้สึกศรัทธา ยอมรับนับถือ จนเก็บไว้เป็นบุคคลต้นแบบอีกท่านหนึ่งในดวงใจ ท่านมีชื่อว่า "ดร.ขนิษฐา กาญจนรังษีนนท์" นางเอกในวีดีโอข้างบนนี้ไงคะ