กระเช้าขึ้นภูกระดึง ความคิดและความพยายามที่ต้องทบทวน

ระยะนี้มีข่าวเรื่อง กรมอุทยานฯ ได้ตั้งคณะกรรมการเพื่อพิจารณาความเป็นไปได้ใน “การก่อสร้างกระเช้าขึ้นภูกระดึง” ขึ้นมาอีกครั้ง หลังความพยายามอย่างไม่ย่อท้อของหลายๆคนและหลายๆหน่วยงานที่พยายามผลักดันโครงการนี้ให้เกิดขึ้นให้ได้ ท่ามกลางการคัดค้าน ไม่เห็นด้วยของผู้คนอีกจำนวนมาก

เอกสารการศึกษาได้สรุปว่า “ผลดี” ของการมีกระเช้าขึ้นภูกระดึง คือ

1. ส่งเสริมเศรษฐกิจของจังหวัดเลยให้ขยายตัวมากขึ้น เนื่องจากมีนักท่องเที่ยวเพิ่มมากขึ้น

2. นักท่องเที่ยววัยเยาว์ อาวุโส คนพิการ ได้มีโอกาสสัมผัสยอดภูกระดึง

ส่วน “ผลเสีย” ของการมีกระเช้านั้น คือ

1. ทำให้ความมีเอกลักษณ์ของภูกระดึงเสียไป เช่น ความยากลำบากของการเดินขึ้นภูกระดึง ความรู้สึกที่ได้เป็นผู้พิชิตเมื่อขึ้นถึงยอดภู

2. ระบบนิเวศน์บนยอดภูเปลี่ยนไปอาจถึงขั้นสูญเสีย เมื่อมีความเปลี่ยนแปลงที่จะมีการก่อสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อรองรับนักท่องเที่ยวจำนวนมาก ทุกฤดูกาล นักท่องเที่ยวที่ไม่สามารถเดินเท้าไปสู่แหล่งท่องเที่ยวแต่ละแห่งได้

3. การดำรงชีวิตของสัตว์ป่าบนยอดภูเปลี่ยนแปลง สัตว์ป่าจะรู้สึกถูกคุกคาม โดยไม่มีช่วงเว้นหยุด อาจก่อให้เกิดเหตุสลดใจเหมือนเหตุการณ์ช้างวิ่งไล่นักท่องเที่ยวเมื่อเดือนธันวาคม 2554 ได้

ฉันเป็นหนึ่งในหลายๆคนที่ไม่เห็นด้วยในการสร้างกระเช้าขึ้นภูกระดึง … หากการสร้างนั้นอยู่บนเหตุผลเพียงแค่ต้องการให้เกิดรายได้จากการท่องเที่ยวมากขึ้น กระจายรายได้เข้าสู่ชุมชน และคนทุกวัย ในทุกสภาพสุขภาพได้ขึ้นไปสัมผัสยอดดอย จึงต้องสร้างกระเช้า

ปัจจุบันแทบทุกอุทยานและเขตรักษาพันธุ์ฯ ล้วนสามารถเดินทางถึงจากทางถนนทั้งสิ้น จะเหลืออยู่ก็แค่ “ภูกระดึง” ที่รอท้าทายให้ผู้คนได้พิชิตภูกระดึงด้วยการเดิน …

การเดินเท้า ที่อาจจะไม่ใช่การพิชิตความสูง หรือระยะทางสำหรับใครหลายคน … หากแต่มันคือการพิชิตความฝันของเราเอง .. ความฝันที่มีมาเนิ่นนานแต่ยังไม่ได้ทำให้สำเร็จ เช่นเดียวกับความฝันอีกหลายๆอย่าง

ภาพถ่ายด้านบนเป็นข้อพิสูจน์ในการเดินทางมาตามความฝัน … ปี 2553 คุณยายคูณ มาลาคำ อายุ 73 ปี ในชุดผ้าถุงแบบชาวบ้านชนบท มากับลูกหลาน … และชายรูปร่างสมบูรณ์ ที่ไม่ได้ปล่อยให้ความฝันลอยผ่านมือไป เพียงเพราะน้ำหนักตัวที่คิดว่าอาจจะเป็นอุปสรรค

หากคุณถามฉันว่า “ภูกระดึงมีดีอะไร?” … ถึงจะตอบไม่ถูกร้อยเปอร์เซ็นต์ แต่ฉันก็รู้ว่า ภูกระดึงนั้นมีเสน่ห์ทางด้านการท่องเที่ยวที่หลากหลายครบเครื่อง ทั้งเสน่ห์ของต้นไม้และป่าที่เปลี่ยนไปตามสภาพภูมิประเทศและความสูง เป็นสิ่งที่เราได้เห็น ได้เรียนรู้ในระหว่างทางเดินขึ้นสู่ยอดภู

การเดินทาง ใช่เพียงการออกจากจุดเริ่มต้น ถึงจุดหมายคือสิ้นสุด … ทว่า บนรอยทางยังมีเรื่องราวให้ขบคิด ค้นหา และจดจำ …

บนเส้นทางการเดินเท้าขึ้นภูกระดึง นักท่องเที่ยวทุกคนเสมอภาคกัน จึงนับเป็นความคลาสสิกอีกอย่างหนึ่งที่หาไม่ได้ในเมืองใหญ่ … เมื่อเวลาเดินสวนทางกัน นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่จะยิ้มแย้มทักทายกัน บ้างก็พูดเป็นกำลังใจให้อย่างเช่น “เดินไปเรื่อยๆนะ อีกนิดเดียวก็ถึงแล้ว” ซึ่งการพูดจาอย่างนี้เป็นเสน่ห์ที่หาได้ยากยิ่งนัก จนอาจจะไม่เคยพานพบในเมืองที่ศิวิไลย์

เมื่อพ้นเส้นทางโหดและชันสู่หลังแปแล้ว ทีนี้ก็จะได้พบกับเขายอดตัดในพื้นที่กว้างใหญ่ ประมาณ 60 ตารางกิโลเมตร ที่มีป้าย “ครั้งหนึ่งในชีวิต เราคือผู้พิชิตภูกระดึง” ตั้งตระหง่าน ณ จุดนี้

ฉันว่าความเหนื่อยจะหายไป ความภูมิใจจะเข้ามาแทนที่ เพราะเราสามารถฝ่าฟันอุปสรรค ความเหนื่อยล้า สูงชัน ขึ้นมาเป็น “ผู้พิชิตภูกระดึง” ได้อีกครั้ง … ความภูมิใจเล็กๆ ที่มีแต่คนที่เดินขึ้นภูกระดึงเท่านั้น ที่มีสิทธิ์จะรับรู้และสัมผัสได้

การถ่ายรูปกับป้ายเราคือผู้พิชิตภูกระดึงทางอุทยานฯจัดให้เป็นสิ่งที่นักท่องเที่ยวทุกคนภูมิใจมากที่สุด … รวมถึงฉันด้วย

หากถ้าวันใดเกิดมีกระเช้าไฟฟ้าขึ้นภูกระดึงขึ้นมา ฉันก็ยังไม่รู้ว่าภูกระดึงในวันนั้นยังจะมีมนต์เสน่ห์อันใดชวนให้ขึ้นไปสัมผัสอีกบ้าง

เสน่ห์ที่น่าหลงใหล ที่นักท่องเที่ยวจะสัมผัสได้บนภูกระดึง ก็คือความงดงามของธรรมชาติป่าไพร สายน้ำ พรรณไม้ โดยภูกระดึงนั้นมีป่าอยู่ถึง 6 ประเภท คือ ป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง ป่าดิบเขา ป่าละเมาะ ป่าดิบแล้ง และป่าสนเขา

การได้เข้ามาใกล้ชิดกับธรรมชาติเช่นนี้ อาจจะทำให้หลายคนตระหนักถึงความสำคัญของธรรมชาติและโลกของเรา … สรรพชีวิตไม่ว่าเล็ก หรือใหญ่ ล้วนเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กันเป็นลูกโซ่ …

พื้นที่หลายแห่ง เคยเป็นภูผาที่เคยเขียวขจี บัดนี้เป็นเขาหัวโล้น สิ่งที่ตามมาในปัจจุบัน คือ ความถี่ของภัยพิบัติที่เกิดขึ้น … ถึงเวลาแล้วที่เราต้องตระหนักว่า การชำเราธรรมชาติ คือการถามหาหายนะของมนุษยชาติ

หลังมีกระเช้า … ผู้สนับสนุนการสร้างบอกว่า คนที่ไปเที่ยวภูกระดึงจะได้ไปแบบเช้าไป-เย็นกลับได้ .. ฉันว่านี่เป็นการคิดแบบตื้นเขินมาก … คุณคงเห็นด้วยกับฉันว่า เสน่ห์ของภูกระดึงที่เป็นสุดยอดไฮไลท์นั้นอยู่ที่พระอาทิตย์อัสดง ที่ผาหล่มสัก และพระอาทิตย์ขึ้น

หากไม่ค้างแรมบนยอดภูกระดึงแล้วจะได้ชมไฮไลท์สุดยอดนี้ได้อย่างไร? …

เพราะจากจุดเดินขึ้นหลังแปไป-กลับผาหล่มสักระยะทางก็ราวๆ 20 กิโลเมตร ยังไงๆคนที่ขึ้นกระเช้าไปก็ต้องเดินอีกไกลอยู่ดี หลายคนก็อาจจะเดินไม่ไหวอีกนั่นแหละ … หรือจะต้องสร้างทางด่วน นำรถไฟฟ้าขับผ่านถนนเข้าไปบริการ ที่ต้องแลกมาด้วยความหายนะของธรรมชาติเพิ่มขึ้นอีก???? … อีกทั้งการไปชมพระอาทิตย์ตก แล้วนั่งกระเช้าลงมา ก็ผิดกฎระเบียบของกรมอุทยานฯ อีก เพราะเลยเวลาปิดอุทยานไปแล้ว

ที่ฟังแล้วสลดใจในความคิดแบบตื้นเขินของคนบางคน ก็คือ เคยมีการออกมาให้ข่าวว่า … หลังการสร้างกระเช้าแล้ว อาจจะมีการแบ่งโซนสำหรับนักท่องเที่ยวที่มีกำลังซื้อสูง ด้วยการสร้างที่พักชั้นดี มีรถกอล์ฟบริการวิ่งทั่วยอดภู … เอาอก เอาใจ ขนาดนี้แล้วภูกระดึงจะไม่พังได้อย่างไร ต่อไปก็จะเป็นแค่แหล่งท่องเที่ยวดาดๆ ทั่วไป ที่ขึ้นง่าย – ลงง่าย ไร้รสนิยม

การก่อสร้างโครงการนี้คาดว่าจะใช้เงินราว 500-600 ล้านบาท แต่จะมีรายได้เข้าจังหวัดปีละเท่าไหร่กัน? การกระจายรายได้สู่ชุมชนจะมีรูปแบบอย่างไร?

ในหลายโครงการ เป็นที่รู้กันว่า ผู้ที่เข้าไปดำเนินการและได้รับผลประโยชน์ส่วนใหญ่เป็นนายทุนต่างถิ่นแทบทั้งสิ้น … ยิ่งที่ไหนฮ๊อตฮิต ติดอันดับที่ท่องเที่ยวยอดนิยม ยิ่งไม่ต้องพูดถึง ทุนต่างถิ่นครอบงำแทบทั้งสิ้น … แล้วชุมชนในท้องที่จะได้รับผลประโยชน์จากโครงการนี้อย่างไร? แค่ไหน?

หลังมีการสร้างกระเช้า … มีแผนการจัดการเรื่องรายได้ให้กับบรรดาลูกหาบราว 500 คนอย่างไร? เพื่อไม่ไห้รายได้ของพวกเขาหดหายไป หรือต้องตกงาน เพราะหากนักท่องเที่ยวมาแบบเช้าไป-เย็นกลับ ก็ไม่มีความจำเป็นที่ต้องใช้ลูกหาบเหล่านี้อีกต่อไป

บรรดาพ่อค้า-แม่ค้า ที่ขายของระหว่างซำต่างๆ ก็คงไม่มีรายได้ เพราะการนั่งกระเช้าแบบติดจรวด 20-30 นาทีก็ถึงยอดภู แม่ค้าที่ขายของระหว่างทางก็คงขายไม่ได้อีกต่อไป … แล้วจะบริหารเรื่องนี้อย่างไร?

นักท่องเที่ยวจะมาเที่ยวยอดภูกระดึงมากขึ้นมากหลังจากมีกระเช้าขึ้นยอดภู … อาจจะเป็นจริง แต่จะเป็นแค่ความคิดที่ตื้นเขิน ขาดการพิจารณาและประเมินความเป็นจริงในหลายๆด้านหรือไม่?

ปัญหาที่ตามมากับจำนวนนักท่องเที่ยวมากมายนั้นมีวิธีการจัดการที่เป็นรูปธรรม พร้อมจะดำเนินการแล้วละหรือ?

ลองคิดดูเล่นๆ … ความสามารถในการจัดการรองรับนักท่องเที่ยวบนภูจะทำกันอย่างไร? … ความสามารถในการรองรับนักท่องเที่ยวมีประมาณ 1,500-2,000 คนต่อวัน ในขณะที่อุทยานฯจำกัดนักท่องเที่ยวที่พักค้างบนภูไว้ที่ 5,000 คนต่อวัน … เราจึงต้องมีประสบการณ์เรื่องปัญหาของห้องน้ำ ห้องส้วม และขยะกันแม้ในสภาพปัจจุบันยังไงคะ

ที่ผ่านมา … แม้เส้นทางจะโหด ทางเดินจะลำบากแค่ไหน ในช่วงเทศกาลวันหยุดยาวยังมีคนเดินขึ้นภูกระดึงจนล้น แล้วถ้ามีกระเช้า (ซึ่งตามข่าวกล่าวว่าสามารถพานักท่องเที่ยวขึ้นยอดภูได้ราว 750-1,000 คนต่อชั่วโมง) ป่าจะไม่แตกหรืออย่างไร

ปัจจุบัน มีช่วงที่อุทยานฯปิดป่าที่ภูกระดึง เพื่อให้ป่าได้พักตัวและฟื้นจากการบอบช้ำในช่วงที่เปิดให้นักท่องเที่ยวได้เข้าไปชมและสัมผัส ...  หากเมื่อมีการสร้างกระเช้าที่แสนแพงแล้ว ไม่แน่ชัดว่าจะมีช่วงปิดป่าเช่นเดิมหรือไม่ ... หากไม่มี ป่าและสรรพสัตว์ที่ใช้ภูกระดึงเป็นบ้าน คงถูกย่ำยีจนสุดจะดำรงชีวิตปกติได้ ... ความสูญเสียจะมากมายแค่ไหน? ใครจะรับผิดชอบ?

การจัดสรรปันส่วนระหว่างนักท่องเที่ยวที่ใช้บริการของกระเช้า กับนักท่องเที่ยวที่ต้องการเดินเท้าขึ้นไปเอง จะมีสัดส่วนอย่างไร? เราคงไม่อยากเห็นหรือได้ยินคำว่า “คนที่จ่ายมาก ย่อมมีสิทธิ์มากกว่า” … คนจน อาจจะถูกแบ่งชนชั้นในเรื่องนี้อีกครั้ง

แหล่งน้ำธรรมชาติ ร้านค้า ห้องน้ำ และขยะ … จะจัดการกันอย่างไร?

ปัจจุบันอุทยานฯมีเจ้าหน้าที่ดูแลไม่พอ จึงดูแลได้ไม่ทั่วถึง อันเป็นความจริงที่ไม่อาจโต้แย้ง … ในวันหยุดยาว นักท่องเที่ยวที่แห่แหนขึ้นไปมากมาย จะบริการ ดูแลอย่างไร … เมื่อนักท่องเที่ยวมากๆ ปัญหาเรื่องแหล่งน้ำธรรมชาติ ร้านค้า ห้องน้ำ และขยะ ก็จะตามมาเป็นสัจจะธรรม

ฉันเคยเดินทางไปตามอุทยานบางแห่งในต่างประเทศมาแล้ว … บางแห่งมีการจำกัดนักท่องเที่ยวที่จะเข้าไปในจำนวนที่ต่ำมาก เพื่อไม่ให้เป็นการรบกวน และทำลายสิ่งแวดล้อม รวมถึงการรบกวนสัตว์ป่า … บางแห่งต้องมีคนออกมา เท่ากับจำนวนคนที่จะเข้าไปเท่านั้น

หากจะมีคำพูดว่า ฉันไม่ไว้ใจ หรือเชื่อในคำพูดและความสามารถในการจัดการของคนของเราเอง … ฉันคงต้องยอมรับค่ะ ว่าจริง … ก็ประสบการณ์ในอดีตสอนให้ฉันรู้ว่า ฉันไม่อาจเชื่อในการแสดงออกของคนหลายๆคน รวมถึงนักการเมือง และหน่วยงานหลายๆแห่ง

ตอนนี้เห็น $$$$$ sign ลอยไป-มาอยู่ในโครงการนี้มากมาย … ในขณะที่สัตว์ป่าร้องไห้ … ไม่อยากคิดต่อไปแล้ว … เอียนจัง